پەروەردەیا ترکیێ و تورکیبوون
ئەز چو جار رەگەزپەرەست نەبوومە، بەس پەروەردە ژ پەروەردەیا ترکیێ سەقەتتر و رەگەزپەرەستتر نینە ، بەرێ خو بدە دیرۆکا ترکیێ، دیرۆکەکا ژەهریە و ل گۆر وان چو کەس و چو نەتەوەیەک و مروڤ نینە.
حەتا ئەو دەولەتێن ژ نفشێ ترکی ژی، وەکی ترکمەنستان و ئوزبەکستان هەستەکا دوژمنی و خراب ل هەمبەر جیرانێن خوە دا هەنە. نمونە بەرێ خوە بدە ناڤێ ئوزبەکستانێ، ئوز-بەگ، ئانكو باشترین ئاغا بزمانێ ئوزبەکی کو زمانێ وان ژی نێزیکی تورکیێ یە. ئەو ھوموو تم و تم ژ بۆنا بهێزکرنا پانترکیزمێ و ئاڤاكرنا ئمپراتوریەکا مەزنا ترکیێ هەول ددەن.
ترک چو جارا بو جیرانێن خوە جهێ باوەریێ نە بوونە و ھەرتم هزرەکا رەگەزپەرەستی د مەژی و عەقلێ هەر تاکەكێ ترک دا ھەیە، ڤێ چەندێ مروڤ دشێت د سیاسەت و دەولەتداریا ڕژێمێن ترکی دا ببینە و ئەڤ ھزرا رەگەزپەرستیێ ل سەردەما کەمال ئاتاترکی پر بهێز کەت.
ژ ئەگەرێ ڤێ رەگەزپەرەستیێ چەندین کومەڵکوژی ل دەما ئمپراتوریا ئۆسمانی و ترکیا پشتی ئۆسمانیا هاتنە ئەنجامدان ل هەمبەر ئەرمنیا و کورد و یونانیان دا.
سالا 1918ێ پشتی سولتان محەمەد ڕەڤی، کەمال ئەتاترك، تورکیا کرە کومار و ترکیا بەرەڤ نەمان دچو، دەولەتێن ئێکگرتی بەشەکێ مەزن ژ ئاخا ترکیێ ل سەر خوە لێکڤەکربو ، ئەتاترک ژ بۆنا ژ ڤێ کاودان و رەوشێ دەرباس ببە ل سالا 1919 ێ نامەیەک بۆ لێنین رێبەرێ شۆرشا سوفیەت ڤڕێ کر و داخوازا هاریکاریێ ژێ کر، وی دنامەیا خوەدا نڤێسی بوو: هاریکاریا مە بکە د ڤی شەڕێ دژی ئمپریالیزمێ و دژی ئستعمارا ئنگلیزی و فەرانسێ…. د هەمبەر ئالیکاریا وە ئەم ئامادەینە دەولەتەک سوسیالیستی و ل دژی ئمپریالیزمێ پێکبینین و حزبا کومۆنیستا ترکی دامەزرینین و ب هەمی رەنگەکی هاریکار بین.
تەڤی بارێ خرابێ ئابوریا سوفیەتێ، لێنین ئەڤ پیشنیارە قەبوول كر و ب پێنیارەك باش زانی کو کۆمارەکا سوسیالیستی ل باشورێ سوفیەتێ بھێتە ئاڤاكرن، ل سەر ڤێ پیشنیارێ لێنینی، مارشال بودانوڤ بو دیتنا کەمال ئەتاترکی ڤڕێ کر تركیێ، پشتی ڤێ چاڤپێکەتنێ سوفیەت ئەڤ تشتە بۆ ترکیێ ب سەروکاتیا کەمال ئەتاترک ڤڕێ کرن:بھایێ 10 ملیۆن رۆبل زێر، 33 ھەزار تڤەنگ، 55 ملیۆن فیشەك، 327 رەشاشە و 54 تۆپێن گران ژ بۆ ئەتاترك ھنارتن.
کەمال ئەتاترک ژ دەستپێکێ ڕێک دا حزباکومۆنیست کارێ خوە ب ئازادی بکە هەر وەسا هاریکار بیت ل گەل حزبا کومۆنیست. پارە و چەک و هاریکاریا سوڤیەت گەهەشت، ب وی چەکی شەڕەک مەزن ل دژی هاوپەیمانان کر و یونانی شکاندن و ژ ئزمیر دەرخستن، پشتی بدەستئینانا هندەك سەرکەفتنێن بەرچاڤ، ئاتاترک ژ سۆزێن خوە پێشمان بوو و ئەو نەبوو کومۆنیست و دەولەتا سوسیالیستی ژی ئاڤانەكر، کار و بزاڤێن حزبا کومۆنیست قەدەغەکرن و سەرکردێێ حزبا کومۆنیست ژی هەمی گرتن، ب هزاران کومۆنیست گرتن و سکرتێرێ حزبێ ژی بدارڤەکر.
بێ گومان پسیکولوژیا ترکا ب ڤی ئاوایی یە. رەجەب تەیب ئەردۆگان ژی بەری بهێز بکەڤە چەندد وارێ پرسا كوردی دا چەند پێنگاڤێن ئەرێنی ئاڤێتن گەلەك سۆز دانە كەردان و سۆز دا كو ترکیێ بكە ولاتەک دیموکراتیك، لێ پشتی بهێز کەتی ئێدی چاڤێ تەماعیا وی کەتە ولاتێن جیران و دڕندەترین سیاسەت ل دژی کوردان بکار دئینە.
نەوزاد بەرواری
2021.03.30
