پێ نەڤێت رۆژئاڤا و ئەمریکا ناهێلن روسیا ل شەرێ ئوکرانیا بسەرکەڤت، روسیا ژی ئەڤێ یەکێ دزانت. هەر ل دەستپێکا شەری ئەمریکا و رۆژئاڤا ئەڤە ڤەکری گۆت و هاریکاری و پشتەڤانی دایە ئوکرانیا ب مەردینیەکا بێ سنوور.
روسیا خوەدی جەبلخانەکا مەزنە ژ هەموو جۆرێن چەکی ب تایبەت یێ ئەتۆمی کو هێزا دوەمینە ل جیهانێ پشتی ئەمریکا، لێ نە خوەدی ئابوورەکێ مەزن و نە خوەدی تەکنیکەکا پێشکەفتیە و پرانیا تەکنیکا وێ یا کەڤنە و یا نوی ژی کۆدێن وێ تەڤ د دەستێ کۆمپانێن مینا گۆگل، مایکرۆسوف و ئەندریۆ دانە. دڤێت ژبیر نەکەین ئێک ژ سەدەمێن هلوەشیانا سۆڤیەتێ نەشیا رکابەریا ئەمریکا بکەت د وارێ تەکنۆلۆژیایێ دا بوو، نە ب حەزا خوە، خوە ژ ڕکابەریا شەرێ ئەستێرەیان پاش پاشکی ڤەکێشا(١٩٨٠-١٩٨٢).
هێزا ئەمریکا و رۆژئاڤا زانستە، زانست ژی چەکێ هەری بهێزترە و کانییەکە چ جار ژ کار ناکەڤیت و هەردەم بەر ل پێشە، ئەوێن هزر دکەن رۆژا ئەمریکا و رۆژئاڤا یا ل بەر ئاڤابوونێ و چین و هند دێ سەلەفا پێشڤەچوونێ ژ ئەمریکا و رۆژئاڤا ستینن و د گەل روسیا دێ بەرەیەکێ بهێز پێک ئینن، د خەیالان دا دژین، چونکو کۆدێن هەموو زانستێ نووی د دەستێن رۆژائاڤا و ب تایبەت ئەمریکا دانە و بێی گۆگل، مایکرۆسوف و ئەندریۆد چ بزاڤێن لێکگوهۆڕینا زانیاریان ناهێنەکرن، ژ خوە ئەم بەحسێ چەقێن دنێن زانستی و پێشڤەبچوونا ئابووری و خوەشگوزەرانیا خەلکێ رۆژئاڤا هەر ناکەین.
روسیا ب عەقلەیتا لەشکەری و خەونا ڤەگەراندنا شکۆیا ئێکەتیا سۆڤیەتێ هێرشی سەر ئوکرانیا کر، بێی هزرا هندێ بکەت کو رۆژئاڤا ناهێلیت ئوکرانیا ببیتە پاریەکێ ب ساناهی و د گەوریا روسیا دا بچیتە خارێ. خالا دن یا هەری بهێز کو روسیا هزر تێدا نەکری ئەوە ئەمریکا باوەر نەدکر روسیا دێ ڤێ پێنگاڤێ هاڤێت، ژ بەر گەلەک ئەگەران یا هەری بەرچاڤ پەیوەندیێن وێ یێن ئابووری د گەل ئەورۆپا ب تایبەت دگەل ئەلمانیا. ئەمریکا ل بەندا ڤێ سەرگەرمیا روسیا بوو بەلکو بزۆت وەسا ددانە پێش کو هندی زویتر روسیا هێرشێ بکەتە سەر ئوکرانیا، ئەمریکا پتر حەز دکەت.
بۆ ئەمریکا حەز دکر روسیا هێرشی ئوکرانیا بکەت؟
بەری شەرێ ئوکرانیا ل سەرانسەری ئەورۆپا ب تایبەت ل ئەلمانیا و فەرەنسا گێنگەشا هەبوونا ناتۆ وەک قۆلپەکا لەشکەری چ مفا نەمایە و بارگرانییە ل سەر ئابوورێ ئێکەتیا ئەورۆپی. بهایێ یۆرۆی ژ یێ دولاری بلندتر بوو و پەیوەندیێن ئێکەتیا ئەورۆپی رۆژ بۆ رۆژێ ل گەل روسیا و چینێ بەرەف پێشدا دچوون و پرانیا کۆمپانیێن مەزنێن ئەورۆپی بەرێخوە دابوون روسیا و چینێ. هەلبەت ئەڤە ل ئەمریکا خوەش نەدهات، ل پێش چاڤێن وێ ئەلمانیا وەک هێزەکا خوەدی باندۆر ل ئەورۆپا یا تەڤگەرێ دکەت ژ دەرڤەی خوەستەکێن ئەمریکا.
ب سایا شەرێ ئوکرانیا ئەمریکا شیا ب بەرەکی سێ چویچکا بکوژیت، یا ئێکێ: ناتۆ بهێزتر کەڤت و دوو ئەندامێن نوی وەرگرتن، سوید وفللەندا.
دوو: بهایێ دولاری ب پێش یورۆی کەفت و باوەر ناکەم جارەکا دی یورۆ ب پێش دولاری بکەڤت.
سێ: ئێکەتیا ئەورۆپا ب خازتەکا خوە جارەک دن چوو دبن کەفشێ ئەمریکا و پەیوەندیێن خوە موکۆمتر لێکرن.
روسیا ب هێرشا سەر ئوکرانیا ئێکەتیا ئەورۆپی ل سەر سینیەکا زێری پێشکێشێ ئەمریکا کر و زێدەباری بهێزکرنا قۆلپا ناتۆ و لجهێ هێزێن ناتۆ ب رێکا ئوکرانیا بگەهنە سنوورێ روسیا، ئەڤرۆ ل باکوری ل فللنەدا گەهەشتنە سنوورێ وێ!
ژ بەر ڤان ئەگەرێن ل ژوور هاتینە بەحسکرن، ئەمریکا ب وێ هاریکاریا هەموو پیڤەرێن مەردینی و دوستینیێ بەزاندین، پارسەنگا بەروکێن شەری ل ١-٩-٢٠٢٢ێ وەرە د بەرژەوەندا ئوکرانیا دا دادگێرت. هەر چەندە شەر ب داوی نەهاتیە لێ شەپرزەیی و پاشڤەکێشانا بێسەروبەرا لەشکەرێ روسی، وێ ئێکێ ددەتە دیارکرن کو ئەو چەکێ ئەمریکا نە ب هەروە پێشكێشی ئوکرانیا کری سەلەفا جەبلخانەیا لەشکەرێ روسی خاریە و ب تایبەت هێزا عەسمانی و مۆشەکێن دویرهاڤێژ ژ کار ئێخستینە. ئها ئەڤەیە حنێرا زانستی و چەکێ مۆدەڕن کو هەموو پیڤەرێن کلاسیک دەشتی عەردی دکەن، دڤێت ژبیر نەکین کو حەتا ڤێ گاڤێ ژی ئەمریکا چ چەکێن ستراتیجی پێشكێشی ئوکرانیا نەکرنە.
پشتی ڤان سەرکەفتنێن ئوکرانیا(چەکێ ئەمریکا و مەترسیا وێ) تازە لاڤرۆڤ داخازا دانوستاندنا دکەت ل گەل ئوکرانیا و دەنگێن نەرازیبوونێ ل دژی شەرێ ئوکرانیا د ناڤخوەیا پەرلەمانێ روسی دا بلند دبن.
ڤەکشیانا لەشکەرێ روسی د بەروکێن شەری دا ل خارکیف نە تەکتیکە، بەلکو دەستپێکا شکەستنێیە، نەکە تەنێ ل ئوکرانیا بەلکو ڤەکشیانا وێیە وەک زلهێزەکا لەشکەری ل سەردەپپێ شانۆیا جیهانێ و هەموو نەخشە و پلانێن وێ بۆ ڤەگەراندنا رۆلێ ئێکەتیا سۆڤیەتێ کو سەرکێشیا بلۆکەکێ نوی بکەت وەک یێ وارشۆ ژ چین و هندێ ب بەر ئاڤدا چوو.
ل نێزیک دێ بینین پۆتین ژی وەک خومەینی پەرداغێ ژەهرا مۆرکرنا ڕاوەستانادنا شەری بڤەخۆت، ئەگەر پۆتینی وێرەکییا خومەینی هەبت؟
محەمەد چەلکی
2022.09.15
