ئەگەرێن خەتمینا تەڤگەرا كورد ل باكور
هه‌رکه‌سێ ڕه‌وشا سییاسی و پێڤاژۆیا بزاڤا کورد ل باکوورێ کوردوستانێ بشۆپینه باش دزانه کوو ئیرۆ ئه‌ڤ بزاڤ نه د ڕه‌وشه‌ک باش و ڕاست دا دچە. پشتی زێده‌تر ژ شێست سالان خه‌بات و ته‌کۆشین، پاشی زێده‌ی 50 سالان شه‌ر و خوینرشتن، وێرانبوونا ب هه‌زاران گوند، مرنا ب ده‌هان هه‌زار مرۆڤ و کۆچبه‌ربوونا ب ملییۆنان کوردان، گه‌لۆ ئیرۆ ده‌ستکه‌فتیێن کوردان چنه؟ داخوازێن کوردان چنه ؟ هێڤی و چاڤه‌رییێن کوردان چنه؟ گه‌لۆ پشتی ئه‌ڤقاس قوربانی و که‌د و فه‌ده‌کارییا گه‌لێ کورد مرۆڤ دکاره بێژه کوردان چو سه‌رکه‌فتن ب ده‌ستخستنه ئان ژی چاره‌سه‌رییه‌ک ژ پرسگرێکا کورد ڕا دیتنه؟
پشتی ئه‌ڤقاس خه‌بات و بەرخوەدانێ ئیرۆ ھێشتا زمانێ کوردی قه‌ده‌غه‌یه، ئەسیملاسییۆن ب ڕه‌نگه‌کی خراپتر ژ جاران بەردەوام دكە، که‌چ و خۆرتێن کورد، ل گۆر بەرێ، گه‌له‌ک کێمتر ب زمانێ داییکێ خه‌به‌ر ددن، کوردێن کۆچبه‌ری مه‌تره‌پۆلان بوونه ڕۆژ ب ڕۆژ زمانێ داییکێ ژ بیر دکن، چاند و که‌لتوورا کوردان به‌ر ب نەمانێ دچه، جڤاکا کورد ب گشتی د ڕه‌وشه‌کا ده‌روونی، ئابووری و سییاسی گه‌له‌ک خراب دا ده‌رباز دبه. ئه‌ڤە و مرۆڤ دکاره نیشانێن ئه‌ڤێ ڕه‌وشا خه‌راب ھێشتا رێز بکه، خالێن نه‌رێنی و نه‌باش نیشان بده، ب کورتی تەڤگەرەك سه‌ر به‌رژێر هه‌یه. ڕه‌وشا کوردا ب ته‌ڤایی به‌ر ب خراببوونێ ڤە یه. ب ته‌ڤایی به‌رژه‌نگێن خرابوونێ خوه ددن پێش.
لێ سه‌خمه‌راتی ڤێ چه‌ندێ که‌س ڤان ڕاستییان ئان ژی ئەگەرێن ڤان ڕاستییان گۆتەبێژ ناکه، وه‌که ئه‌ڤ ڕه‌وش نه ڕه‌وشا کوردان به، هند کورد دووڤە دوورڤه ڤێ ڕه‌وشێ دشۆپینن، لێ ل باکوورێ کوردستانێ ئه‌ڤە ڕه‌وشا گه‌لێ کورده، ئه‌ڤە ڕه‌وشا نیڤا کووردستانا مه‌زنه، لێ پرسا سه‌ره‌کی ل ڤێرە ئه‌ڤەیە: گه‌لۆ چما ڕه‌وش ب ڤی ڕه‌نگییه؟ چما که‌س ڤان ڕاستییان وه‌که تێ خوه‌ستن گۆتوبێژ ناکه؟
ب ڕاستی ئه‌ڤ ڕه‌وش ب ته‌نێ ب نڤیسه‌کێ ناهێتە به‌رسڤ دایین و مژارا په‌رتووکه‌کا به‌رفره‌هه، لێ ئه‌م دێ ل ڤر ب کورتی ئەگەرێن سه‌ره‌کی یێن ڤێ ڕه‌وشێ ل ژێر بدن دییار کرن:
1- ل باکورێ کوردستانێ، ژ ده‌رڤەیی ده‌وله‌تێ، هێز و ده‌ردۆرێن کورد یێن کو ل سه‌ر ڕۆژه‌ڤا کوردا کار دکن دو خه‌تن، دو ئالی هه‌نه: ئالییه‌ک کو ل سه‌ر پرسا کورد و کوردوستانی کار دکه و ل خه‌تا نه‌ته‌وەیی خوه‌دی ده‌ر دکه‌ڤه، ئیرۆ ل ده‌ردۆرا ڕێبازا بارزانی کۆم دبن.
ئالییێ دن کو زێده‌تر ل ده‌ردۆرا پەكەكێ و چه‌پێن ترک کۆم بوونه وه‌که ڕێکخستن ل ناڤ جڤاکا کوردن لێ وه‌که خواسته‌ک چو خواسته‌کێن کورد و کوردوستانی نینن، هه‌رچقاس ئه‌ڤ هه‌ر دو ئه‌نی ل دژی هه‌ڤن، ب سییاسی و ئیدیۆلۆژیک ژ هه‌ڤ جوودانه، لێ مخابن ئیرۆ ئه‌ڤ هه‌ر دو ئه‌نی ژی ل سه‌ر پرسا باکورێ کوردستانێ بێ ستراته‌ژینه، چو ڤیزییۆن/ پلانێن وان بۆ ده‌ماپێش نینن، چو چاره‌سه‌ری ژ بۆنا پرسا کورد ب وان ڕا نینه، ب کورتی ئه‌و ب خوه بێچاره و خه‌تمینه ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ئه‌و نکارن چو نیقاشه‌کا جددی ل سه‌ر پرسا کورد ل باکور پێشدا ببه‌ن. ئه‌و ب خوه بوینە ئەگەرێن خه‌تمین و بێچاره‌بوونا پرسا کوردن ل باکور، ژ به‌ر ڤێ یه‌کێ ئه‌و ناخوازن چو تەڤگەرێن جددی ل باکور چێببه ژ به‌ر کو ئه‌ڤ هه‌ر دو هێز دێ ببن ئارمانجا ڕه‌خنه‌یان، هه‌ر که‌سێ کو بخوازه ل چاره‌سه‌ریه‌کێ بگه‌ره ژ بۆ باکورێ کوردستانێ دڤێ ژ چارچۆڤەیێ هزر و ڤیزییۆنا ڤان هه‌ر دو ئالییان ده‌رکه‌ڤه، ئه‌گه‌ر نە، نکاره چو چاره‌سه‌رییا پێش بخه. ب واتایه‌ک دن ئه‌ڤ هه‌ر دو هێز کو ئیرۆ وه‌که هێزێن چاره‌سه‌ریێ تێن دیتن مخابن ئه‌و ب خوه ئەگەرێ خه‌تمینێ نه. د ڕه‌وشه‌ک وه‌ها دا به‌رژه‌وه‌ندییێن ڤان ئالییێن سییاسی ناخوازن چو نیقاشێن جددی بێن کرن، ئەو جڤاکێ ته‌نێ ب مژارێن ڕۆژانه و نه‌سه‌ره‌کی ڤە مژوول دکن، چو مژاره‌ک جددی ناکه‌ڤه ڕۆژه‌ڤێ.
2- ل کوردستانێ ب ته‌ڤایی و ل باکور ب تایبهتی ڕه‌وشه‌نبیرێن کورد وه‌کی خه‌ته‌کا سه‌ربخوه و هێزه‌کا نه‌ته‌وەیی نینن، ل باکورێ کوردستان ڕه‌وشه‌نبیر یێدی نكارن وه‌کی که‌سایەتییێن نه‌ته‌وەیی سه‌ربخوه ببن خوه‌دی هه‌لوێست و رییار کو ب شێنەی ل پرسێن نه‌ته‌وی خوه‌دی ده‌رکه‌ڤن، ڕه‌وشه‌نبیر و که‌سایەتییێن خوه‌دی باندۆر ھەموو وه‌کی کادرۆیێن پارتییان ئان ژی ئالیگرێن هێزێن سییاسی پارچە بوونە. ب ڤێ ڕه‌وشا نها نه ڕه‌وشه‌نبیر نه ژی که‌سایەتییێن ناڤبری چو جاران نكارن پرسێن نه‌ته‌وەیی د سەر بەرژەوەندیێن پارتی و رێخستنێن خوە را دانن. هه‌رچقاس ڕه‌وشه‌نبیر ژ پارتی و ئالییێن سییاسی جووداتر ژی بفکرن، لێ ده‌ما پێتڤی بە ئه‌و نکارن ل هه‌مبه‌ر ئالییێن سییاسی هه‌لوێست وه‌ربگرن ئان ژی خوه‌سته‌کێن پارتییان ڕه‌د بکن، واته جودابوونا د ناڤبه‌را ڕه‌وشه‌نبیر و کادرۆیێن پارتییان دا نه مایه، ئه‌ڤ ڕه‌وشه‌کا تراژیدیکه، د ڤێ ڕه‌وشا ل باكورێ كوردستانێ ھەیە، چینا ڕه‌وشه‌نبیرێن نه‌ته‌وەیی بێ باندۆر مایه و نکاره ژ خه‌له‌کا پارتییان ده‌رکه‌ڤه، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ژی نکاره ژ ده‌رڤەیی ڕۆژه‌ڤا پارتییان چو ڕۆژه‌ڤێن جودا گۆتوبێژ بکه.
3- د جیهانا گلۆبال دا ڕۆلا چینا گه‌نج و خۆرتان ل هه‌ر ده‌را جیهانێ ده‌رکه‌تیه پێش و د وارێن جودا-جودا دا رۆلەك مەزن دگێرن. ژ بۆنا كو ئه‌ڤ چین د جڤاکا کوردی ژی دا ڕۆله‌ک مه‌زن بلیزه، پێدڤییه ئه‌ڤ چین ببه خوه‌دی ڕۆل د پێشەنگیا تەڤگەرا نەتەوەیی دا. لێ مخابن ئه‌و که‌سێن کو نها د سه‌رکێشییا پارتییێن کوردان دا جھ گرتنه، ژ ترسا وهنداکرنا ده‌ستهلات و ژ ده‌ستدانا پێگەھێ خوە، ڕێ نادن گه‌نج و لاوێن کورد ببن خوه‌دی باندۆر. ئانكو که‌سێن پۆر سپی ناخوازن ڕێ ل پێشییا گه‌نجان ڤه‌کن. د وارێ ته‌کنه‌لۆژی و ڕێڤه‌برنێ دا ئیرۆ ل جیهانێ چینا گه‌نج خوه‌دی زانییاری و په‌رسپه‌کتیفێن نوونه کو که‌سێن ب ته‌مه‌ن (كال ) ئه‌ڤ ئیمکان نینن، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ د جڤاکێن پێشکه‌فتی دا ڕۆلێ خۆرتان د هه‌ر واری دا، ب تایبهتی، د وارێ سییاسی دا بەرفرەھ دبە. لێ مخابن، د جڤاکا کوردی دا ئه‌ڤ مژار به‌ره‌ڤاژی د چە. ل باکورێ کوردستانێ ڕۆلێ خۆرتان گه‌له‌کێ لاوازە، گەلەك شووندا مەیە. ڤێ پرسێ باندۆره‌ک مه‌زن ل سه‌ر وێ چه‌ندێ هه‌یه کو هزرێن نوو، ڕامانێن مۆدەرن و چاره‌سه‌رییێن پێشکه‌فتی ئێدی د ناڤ پرسا کورد ده په‌یدا نابن. پەكەكە وه‌ک هێزه‌ک خوه‌دی باندۆر ل باکورێ کوردستانێ هه‌رتم ل سه‌ر خۆرتان کار دکه، لێ چوجارا ڕێ نه‌دایه هزر و ڕامانێن خۆرتان، هزر و ڕامانێن نوو د ناڤا بزاڤا کوردی دا پێشدا بچن، ل ناڤا پەكەكێ و ل ده‌رڤەیی پەكەكێ ژی ب که‌سێن خوه‌دی هزر ئان ژی هۆشمه‌ند رێ نەھاتیە دان، د هزرا پەكەكێ دا خۆرت ته‌نێ ژ بۆنا جیبجیکرنا هزرێن سه‌ردارێن پەكەكێ پێدڤینه، خۆرت د ناڤ ڕه‌فێن پەكەكێ دا ته‌نێ ئاموورێن(ئاله‌تێن) مه‌شاندنا کارن، و ڕێ ناده خۆرت د چو پرۆژێن هزری و ڕامانی دا خوه‌دی ڕۆل بن. ژ ده‌رڤی پەكەكێ ئالییێن دن ژی د ڤێ مژارێ ده نه جودانه. پارتییێن هه‌یی ل سه‌ر ناڤێ هنداك که‌سان هاتنه تاپۆ کرن هه‌یا مرنێ ل سه‌ر کارن ڕێ نادن خۆرتێن نوو ل سه‌ر شانۆیا سییاسه‌تێ ئان ژی د مه‌یدانێن دن یێن ژییانێ دا ده‌رکه‌ڤن پێش.
4- ب ته‌ڤاییی ڤان ئەگەران وەسا كریە كو که‌سێن سه‌رکرده و سه‌رکێشێن خوه‌دی باندۆر و هزرێن نوو کو ب کاربن هه‌م جڤاکێ هه‌م ژی بزاڤا سییاسی- ڕه‌وشه‌نبیری ژ ڤێ ختمینێ ڕزگار بکن رێلا خوە بگێرن. هه‌روه‌ها چه‌ندین ئەگەرێن جڤاکی- سییاسی بزاڤا کورد ل باکورێ کوردستانێ گه‌هاندییه ڤێ رەوشێ کو ڕۆژ ب ڕۆژ ڕه‌وش به‌ر ب خه‌رابتر ڤه دچه. د ناڤا جڤاکا کوردی دا بێهێڤیبوون زێده‌تر د به، هێڤییێن چاره‌سه‌رییا پرسا کورد لاواز د بن، خه‌مساری ل هه‌مبه‌ر چاره‌نڤیسێ گه‌لێ کورد زێده‌تر د بە.
که‌س نکاره ل هه‌مبه‌ر ڤێ ڕه‌وشێ خوه حه‌ق و ئالییه‌ک دن به‌رپرس ب بینه، ئه‌ڤ ڕه‌وش نه ڕه‌وشه‌ک نۆرماله، یێ کو ژ ڤێ ڕه‌وشێ زیانێ د بینه ئالییه‌ک ئان ژی هێزه‌ک سییاسی ب ته‌نێ نییه، ب ته‌ڤایی بزاڤا کورد ژ ڤێ یەكێ زیانێ د بینه، چاره‌نڤیسێ دۆزا کورد د که‌ڤه ڕه‌وشه‌ک مه‌ترسیدار، چو کورد ژ ڤێ ڕه‌وشێ مفا نابینه و ته‌نێ ئالییێ کو ژ ڤێ رەوشێ مفا د بینه ده‌وله‌تا کوور و ده‌زگه‌هێن داگیرکه‌رن. ده‌وله‌ت ڕۆژ ب ڕۆژ ئەسیمیلاسییۆنێ پێشدا د به، هێڤییێن کوردا تێك دبە، ژ بۆنا كو کورد و کوردستانیبوونێ ژ بیرا کوردان ببه ته‌ڤایی ده‌زگه‌هێن تاری، مه‌دییا و ده‌زگه‌هێن شه‌رێ تا‌یبه‌ت ئێخستینە كاری، ئه‌ڤ خەتمین و ڕه‌وشا خه‌راب زه‌مینێ هه‌ری باشه بۆ جیبجیکرنا سییاسه‌تێن شۆڤینی ل سه‌ر جڤاک و که‌سێ کورد.
2021.04.20
