هەلویستێن یاسایێن هندەک وەلاتان ل سەر بێرێزیکرن ب ئاڵایێن وان
ئاڵا وەک گرنگترین و بەرچاڤترین سیمبول و هێما و ئالاڤا هەڤ چارەنڤیسی و هەستێ هەڤبەش و کومڤەکەرێ هزر و بوچون و فەلسەفەیێن جیاوازێن ناڤخویێ ل ناڤا نەتەوەیان و وەلاتێن جیهانێ دهێتە ناس کرن و گرێدایی ب لایەنێ روحی و مینەڤیێ مروڤانە کو مل ب ملێ شارستانیبوونا کومێن مروڤان، خوەدان رول و پێگەه و پیروزیێن گەلەک مەزن بوویە . نها ئاڵا مینا کەتولوگ و ناسنامە یا هەر نەتەوەیەکێ رەفتارێ دکەت و تەڤ گەل و وەلات ل قۆناغێن ئاشتی و شەران دا، یان بندەستی و سەردەستیێ دا ئاڵایێن خوە ب پیروز رادگرن و سەربلندی یا خوە د بلندراگرتنا ئاڵایێن خوە دا دبینن.
ئاڵایێ کوردستانێ ژ میتولوژی یا گەلێ کورد هاتیە وەرگرتن و د ڤان سەد سالێن بوری دا نوینەراتی یا بزاڤا سەربخوەخوازی یا ڤی نەتەوەی کریە و ژ ئالیێ ( کومەلا رێکخستنا جڤاکی یا کوردان ) ل سالا ١٩٢٠ ب سەروکایەتی یا ( ئەمین ئالی بەدرخان ) هاتیە چیکرن و ئەو گروپا ئاڵا چیکری سروشا رەنگ و هێمایێن ئاڵای ژ دیروک و فەلسەفە و ئاینێن کەڤنارێن کوردان وەرگرتییە و پەیام و سروشێن دەولەتبوون و سەربخوەیی کرییە سیمایێن هەرە بەرچاڤێن ڤی ئاڵای .
لەوما د ڤان سەد سالێن بوری دا هەر جهێ بزاڤەکا سەربخوەخوازی و رزگاریخوازی یا کوردی هەبیت ئاڵایێ کوردستانێ ژی ل سەر زەند و باسکێن شورەشگیران برسقیە و چیا و ئاڤاهیێن کوردستانێ پێ هاتیە نەخشاندن و هوزانڤانێن نەتەوەیی ژی دڵ و دەرونێ کوردان ب هوزانێن خوە ل سەر ئاڵای گەش و بهێز کرینە .
لێ ل ڤان سالێن چوویی دا، جودا ژ دوژمن و داگیرکەرێن کوردستانێ (کۆ هەر دەم ئاڵا هەدەف گرتینە و کین و کەربا خوە ب ئیهانە کرن و سوتاندن و بنپێکرنا ڤی ئاڵای رشتینە) ب مخابنی ڤە رەوت و هزر و کەساتی ژی پەیدا بوینە کۆ (ئاڵای بتنێ ب پارچە پەرویەکێ دزانن !!!!) و سوتن و بنپێکرن و بێرێزیکرن ب ئاڵای ب کارەکێ سروشتی دزانن. خەما ژ وێ مەزنتر ژی ئەوە کو بکەر و ئەنجامدەرێن ڤان تاوانان، ناهێنە سزادان و ب ئازادانە ل ناڤا وەلاتی دا دگەرن .
هوکارا سەرەکی یا بەردەوامبوونا بنپێکرنا پیروزیێن ئاڵای ل گور بوچوونێن من (جودا ژ لەرزوکی یا کەساتی یا هندەک کارەکتەرێن ب ڤی کاری رادبن و خوفروشی یا هاندەر و پالدەرێن وان) نەبوونا هیج دەق و مادەیەکێ د یاسایا ژمارە ١٤ یا سالا ١٩٩٩.١١.١١ یا ئاڵایێ کوردستانێ یە، و هەر وەسان رێنەمایی یا ژمارە ٢ یا سالا ٢٠٠٤ یا حکومەتا هەرێما کوردستانێ ژی هیچ سزایەک بۆ (بێرێزیکرن ب ئاڵای نەدانایە) . ئەڤ ڤالاتی یا یاسایی و سزایی ئەگەرەکا سەرەکی یە کو د هەر خوپێشاندان و خرڤەبونەکێ دا ئاڵایێ کوردستانێ بهێتە بنپێکرن و هەست و دەرونێ میلیونەها کوردان ب ڤی کاری زامدار ببیت.
گەلەک دهێتە گوتن کۆ سزادانا وان کەسانێن پیروزیێن ئاڵای بن پێ دکەن نە یا رەوایە یان ل هیچ وەلاتەکێ نینە . ئەڤ ل حالەکێ کۆ دیار کرنا سزایێن (زیندانکرن و پێبژارتنێ/ غرامە) ل یاسایێن تایبەت ب ئاڵایێ گەلەک وەلاتان دا هەیە کو هندەک ژ وان وەلاتان د گوپیتکا دیموکراسی و پێشکەفتنێ دانە و بنەمایێن مافێ مروڤان شەنگستەیێ کار و یاسا و رەفتارێن دەسەلاتێن وان پێک دئینن. هەر وەک د ڤان میناکێن وەلاتێن جیهانێ دا دبینین کۆ بنپێکرنا پیروزیێن ئاڵای هەمبەری سزادانێ د ئەڤ جا ئەڤ سزادانە د یاسا و ریسایێن تایبەت ب ئاڵایێن وان دا هاتبن یان د یاسایێن سزادانێن گشتی دا ئاماژە پێ هاتبیتە دان .
بۆ میناک:
فرانسا
ل گور مادەیا( ١-٥-٤٣٣) ژ (یاسایا سزادانا فەرەنسا) یا سالا ٢٠٠٣ هەر جورە بێ رێزیکرنەک ب ئاڵایێ فەرەنسی دێ راستی سزایێ بیت ب ٧٥٠٠ حەفت هزار و پێنج سەد یورویان و ئەگەر ئەڤ کریارە د خوپێشاندانان یان خرڤەبوونان دا بهێتە کرن سزایێ وێ ( ١٠ سال زیندانیکرن و ٧٥٠٠ یورو سزایا نەختینەیی یە)
ئەلمانیا
ل گور (برگا دویێ ژ مادەیا ٩٠ ئەلف) ژ (یاسایا سزادانا ئەلمانیا) “هەر کەسەکێ ب ئاوایەکێ ئاشکرا و د خرڤەبوونەکا گشتی دا یان بەلاڤکرنەکا نڤیساری دا (بێرێزیکرنەکێ ب ئاڵایێ ئەلمانیا و سرودا کومارا ئەلمانیا و درویشمێ ئەلمانیا یان ئێک ژ هەرێمێن وێ بکەت دێ ب ( ٣ سێ سالێن زیندانیکرنێ یان سزادانا نەختینەیی) هێتە سزادان.
هندستان
یاسایا (پێشگیریکرن ژ ئیهانەکرنا بها و شانازیێن نەتەوەی) ، ل ٢٣/١٢/١٩٧١ و راستڤەکری یا ل ٢٠٠٥ دا هاتیە “هەر جورە بێرێزییەک ب ئاڵا و سرودا نیشتمانی و نەخشەیێ هندوستانێ تاوانە” و ل گور ( مادەیا ژمارە ٢ یا ڤێ یاسایێ ) “سزایێ ٣ سال زیندانیکرن یان پێ ژارتنا نەختینەیی یان هەر دو پێکڤە دێ هەبیت”
مسر
ل گور یاسایا (پێدڤییا رێزگرتن ل ئاڵا و سرودا نیشتمانی یا مێسرێ ) ئەوا ل سالا ٢٠١٤ هاتیە دەرێخستن. کۆ د ١٣ مادەیان دا ئاڵا و شیوازێ چیکرن و هلدان و هێلکاریێن ئەندازەیێن وێ دیار کرن. د مادەیا (١١) یا ڤێ یاسایێ سزایا بێرێزیکرن ب ئاڵای یان سرودا نیشتمانی …. د جهەکێ گشتی ب ئێک سال زیندان کرن و ٣٠٠٠ سی هزار جونەیهێن میسری یان ئێک ژ وان ) دا دیار کرن.
جەزائێر
ل جەزائێرێ بێرێزیکرن ب ئاڵای تاوانە. ل گور مادەیا ١٦٠ یا (یاسایا سزادانا جەزائێری) “سزایێ دراندن و ژناڤبرنا ئاڵای و بێرێزیکرن ب وی ٥- ١٠ سالان زیندانکرنە” ل سالا ٢٠١٠ دادگەها جەزائیرێ ١٧ کەس ب تاوانا بێریزیکرن ب ئاڵایێ وەلاتی ل ناڤا خوپێشاندانان دا ب ٦ سالان زیندانی کرن و پێبژارتنا ١٠٠٠٠ دە هزار دولاران سزا دان.
تورکیا
ل گور مادا (٣٠١) ژ (یاسا سزادانا تورکیا) کو ل ١/٦/٢٠٠٥ هاتیە دەریخستن هەر جورە بێرێزیکرنەک ب ناسنامە و هەستێن نەتەوەیی یێن تورکیا (کو ئاڵای تورکیا پشکەکا هەرە کاریگەرا وێ یە) ب تاوانەکا مەزن و خیانەتکرن ب ئاسایشا نەتەوەیی و نیشتمانی یا تورکیا هاتیە زانین و سزایێن زور گران هەنە.
چين
ل گور یاسایا سزادانا چینی، هەر جورە بێرێزیکرن ب ئاڵایێ چینێ، ژ وانا (سوتن – دراندن – لژێر پێ نان – یان حەتا ب خراب هەلاویستن ل جهێن گشتی) ب تاوان دهێتە زانین و سزایێن گران دێ بۆ هەبن.
ئوسترالیا
چو دەقەک سەبارەت ب بێریزیکرن ب ئاڵایێ ئوسترالیا ل یاسایا ئاڵای یا ڤی وەلاتی نەهاتیە لێ ئەڤ کارە ل گور گەلەک ژ یاسایێن دیتر ب تاوان دهێتە زانین نە وەک بێرێزی کرن ب ئاڵای، بەلکو وەک هوکارا چێکرنا نیگەرانی و ترس و تورەبوونا گشتی. هەر وەکی ل سالا ٢٠٠٥ گەنجەکێ ئوسترالیایێ ب تاوانا سوتنا ئاڵایێ ئوسترالیا (و ب تاوانا زەرەر دان ل مولکێ گشتی) ب ١٢ هەیڤان هاتبوو زیندان کرن .
****
ئەڤێن ل سەری دیار میناکەکا بچووکن ژ یاسایێن وەلاتان بۆ سزادانا هەر جورە بێرێزیکرنەکێ ب ئاڵایێن نەتەوەی و نیشتمانیێن خوە .
لەوما گەلەک پێدڤییە بۆ پاراستنا ئاڵایێ کوردستانێ حکومەت و پەرلەمانێ کوردستانێ (جودا ژ بابەتێ پەروەردەیی و زانەکرنا تاک ب تاکێن کورد ل باشورێ کوردستانێ ل سەر دیروک و گرنگی یا سیمبولبوون و رولێ ئاڵای د یەکییتی یا نەتەوەیی دا) بابەتێ (سزادان و تاوان ناسینا ) هەر جورە بێ رێزی کرنەک ب ئاڵای ( تجریم الاهانە للعلم) بکەتە مادەیەکا یاسایی چ ل یاسایا ئاڵایێ کوردستانێ یان (یاسایا سزادانێ). دا هەم ( ئەو کەسانێن ئارمانج و نییەتا بێریزیکرنێ هەبیت بزانن چ سزا ل هەمبەری وانە) و هەم ژی وەک پێشگرەک (ردع) ل هەمبەر ئەنجامدانا ڤی کارێ کرێت و دوژمنکارانە رولێ خوە ببینیت) و ئێدی ب هێجەت و بهانەیێن پرو پوچ هەستێن میلیونەها کوردان نەهێتە شکاندن.
یوسف سەبری
