تەڤگەرا ملی ل باكورێ كوردستانێ و ھلبژارتنێن ھەرێمی
ل باکورێ کوردستانێ، ده‌ما کو د سالا 1946 ێ د سیاسه‌تا ده‌وله‌تا ترک ده پێڤاژۆیه‌کا نوو ده‌ست پێ کر، کوردان ده‌مه‌کێ درێژ به‌س د پارتیێن ده‌وله‌تێ دا جھ دگرتن.
ده‌ما کو كوردان د پارتیێن ترکان دا جھ دگرتن وه‌ک ترکان سیاسه‌ت مه‌شاندن. د وان پارتیان دا ده‌رفه‌ت نه بوو کو ژ بۆنا مافێن کوردان خه‌باتێ بکن.
به‌س د پارتیا کارکه‌رێن ترکیێ (تیپ) دا سیاسه‌تڤانێن کورد ب ناسنامه‌یا خوه د پارتیێ دا جھ گرتن. مافێن زمان و چاندا کوردی پاراستن. د سالا 1974 ێ دا ژی د ده‌ربارێ پرسا کورد دا بریاره‌کا پۆزەتیف وه‌رگرتن. د بریارێ دا هه‌بوونا کوردان، مافێن زمان و چاندا کوردی هات پاراستن.
دڤێ ئه‌م د ناڤ پارتیێن ترک دا فه‌رقه‌کا بچووک به ژی دیار بکن: پارتیێن ترکان، نسبی به ژی، بچاڤاکی جوودا ل ئه‌ندامێن خوه یێن کورد مێزه دکرن. پارتیا جەهەپە ب هه‌ر ئاوایی کورد ئینکار دکر.پارتیا دپ، د سیاسه‌تا فه‌رمی دا کورد ئینکار دکر، لێ ب ئاوایه‌كی جڤاکی کورد ناس دکر.
کورد ل ترکیه‌یێ پشتی سالێن 1964 ێ خوه‌دیێ ده‌رفه‌ت نه‌بوون کو خوه‌سه‌ر بکه‌ڤن هلبژارتنان. به‌س پشتی سالێن 1974ێ ژ بۆنا کوردان هلبژارتنا واته‌یه‌که نوو قه‌زه‌نچ کر.
کوردان، کوردپه‌روه‌ران د قۆناخا بهارا دوویه‌مین یا ته‌ڤگه‌را باکورێ کوردستانێ دا، ده‌ست ب وێ گۆتوبێژێ كرن، کو پلاتفۆرما هلبژارتنێ خوه‌سه‌ر ب کار بینن. لێ د ناڤ ڕێخستن و پارتیێن کوردستانێ دا دیتن ونه‌رینێن جوودا هه‌بوون.
وه‌ک تێ زانین کوردپه‌روه‌ر و پارتیێن وان، ب نامزه‌تێن سه‌ربخوه به‌شداری هلبژارتنێن گشتی و هه‌رێمی بوون.
کوردپه‌روه‌ران وێ ده‌مێ ب گرانی ته‌سپیت کرن، کو هلبژارتن ژ بۆنا کوردان، کوردپه‌روه‌ران، پارتی و ڕێخستنێن کوردستانێ، تاکتیکه. کورد دڤێ ژ بۆنا کو پرۆپاگاندایا ته‌ڤگه‌را ملی، پێشخستنا شوورا ملی، خوورتکرنا ته‌ڤگه‌را ملی و ڕێخستنێن کوردستانێ، ژ بۆنا ده‌وله‌تا فه‌ده‌رال و سه‌ربخوه یا کوردستانێ شه‌رت پێک بێن، پلاتفۆرما هلبژارتنێ ب کار بینن.
دڤێ کورد و ڕێخستنێن کوردستانێ، هه‌ر ده‌م پلاتفۆرما هلبژارتنێ ب کار بینن. لێ نایێ وێ واته‌یێ کو پارتیێن کوردستانێ و کوردپه‌روه‌ر دێ هه‌ر ده‌م به‌شداری هلبژارتنا ببن.
دڤێ کورد و کوردپه‌روه‌ر، ڕێخستن و پارتیێن کوردستانێ ده‌ما شه‌رت ئاماده بن، دکارن به‌شداری هلبژارتنێ ببن.
ل ترکیه‌یێ 5 سالان جاره‌کێ هلبژارتنێن گشتی و هه‌رێمی چێ دبن. هلبژارتن ژ بۆنا نه‌ته‌وه‌یا ترک ستراته‌ژیکن. له‌ورا ترک ب پارتیێن خوه به‌شداری هلبژارتنان دبن، ب هلبژارتنان به‌رپرسیارێن ده‌وله‌تێ و حکومه‌تێ ته‌سپیت دکن.
لێ ژ بۆنا نه‌ته‌وه‌یا کورد هەلبژارتن تاکتیکن. کورد نکارن ب پارتیێن خوه به‌شداری هلبژارتنان ببن و ب هلبژارتنان ل کوردستانێ ده‌ستهلاتدار و حکومه‌ت بن.
کورد، کوردپه‌روه‌ر، پارتی و ڕێخستنێن کوردستانێ دکارن ب چه‌ند بابەتان به‌شداری پلاتفۆرما هلبژارتنێ ببن.
1-هه‌گه‌ر شه‌رتێن پارتیێن کوردستانێ ئاماده بن، دکارن خوه‌سه‌ر، ئان ژی ب پێكانینا تفاقا به‌شداری هلبژارتنێ ببن.
2- هه‌گه‌ر پارتی نکاربن ل سه‌ر ناڤێ خوه به‌شداری هلبژارتنێ ببن، شه‌رت پێک هاتبن دکارن ب نامزه‌تێن سه‌ربخوه به‌شداری هلبژارتنان ببن.
3- هه‌گه‌ر ژ ده‌رڤه‌یی پارتی و ڕێخستنێن کوردستانێ نامزه‌تێن سه‌ربخوه هه‌بن، گرێدایی ئارمانجێن من ل ژۆر دیار کرین، دکارن ژ وان نامزه‌تان ڕه ببن پشتگر.
4- کورد، کوردپه‌روه‌ر، پارتی و ڕێخستنێن کوردستانێ دکارن هلبژارتنان بۆیكۆت بکن.
5- کورد، کوردپه‌روه‌ر، پارتی و ڕێخستنێن کوردستانێ دکارن ژ گه‌ل داخواز بکن کو نه‌چن سه‌ر سه‌ندووقان و ده‌نگ نه‌دن.
6- کورد، کوردپه‌روه‌ر، پارتی و ڕێخستنێن کوردستانێ، به‌س ژ بۆنا پرۆپاگاندایا ته‌ڤگه‌را ملی، پێشخستنا شوورا ملی، خوورتکرنا ته‌ڤگه‌را ملی و ڕێخستنێن کوردستانێ، ژ بۆنا ده‌وله‌تا فه‌ده‌رال و سه‌ربخوه یا کوردستانێ شه‌رت پێک بێن، پلاتفۆرما هلبژارتنێ ب کار بینن.
به‌ریا 12 ئیلۆنا 1980 ێ ته‌ڤگه‌را باکورێ کوردستانێ ب هه‌ر ئاوایی هه‌بوو و خورت بوو.. خوه‌دیا گه‌له‌ک پارتی و ڕێخستنان بوو.د ناڤ گه‌ل ده خوه‌دیێ گرسه‌یه‌کا مه‌زن بوو. ته‌ڤگه‌ره‌که سۆسیۆلۆژیک و جڤاکی بوو. ب هه‌موو به‌شێن جڤاتێ ڕا خوه‌دیا پێوه‌ندیان بوو. د تێکۆشینێ دا قه‌رارداریه‌ک و ئیستیقراره‌ک هه‌بوو. گه‌ل و ئه‌ندامێن ڕێخستن و پارتیان ژ سه‌رۆکاتیێن خوه ب باوه‌ر بوون.ته‌ڤگه‌رێ و ڕێخستنان د وه‌ختێ دا مداخه‌له‌یا بوویه‌ران دکرن و دخوه‌ستن کو ژیانێ گۆر پیڤانێن نوو ژ نووڤه ئاڤا بکن. خوه‌دیا سه‌رۆکاتی و ئه‌ندامێن فه‌ده‌کار بوو. ئه‌ندام و به‌رپرسیارێن ڕێخستن و پارتیان هێڤیدار بوون و ب باوەر بوون کو دێ گه‌لێ کورد ئازاد بکن و کوردستانا سه‌ربخوه ئاڤا بکن.
لۆما ژی د پلاتفۆرما هلبژارتنان دا ژی گه‌له‌ک تاکتیک و بابه‌تێن خه‌باتێن دکارین ب کار بینه. سه‌رۆکێ شه‌راداری و پارلامه‌نته‌ری یێن سه‌ربخوه قه‌زه‌نچ بکن. ئه‌و ژی ژ بۆنا پێشکه‌تنا ته‌ڤگه‌را ملی و شوورا ملی دبوو خه‌بات و سه‌ده‌مه‌کا گرینگ.
هه‌زار مخابن د وان شه‌رتان دا د هه‌مان ده‌م دا ب ده‌ستێ ده‌وله‌تێ د ناڤ کوردان دا تەسفیه‌کرنا ته‌ڤگه‌را ملی یا کوردستانێ ژی ده‌ست پێ کر. ده‌وله‌تێ ژ بۆنا تەسفیه‌ملی یا كوردستانێ كرنا تەڤگەرا ب هێسانی ببه سه‌ری، پارتیا كاركەرێن كوردستانێ (پ ک ک) ئاڤا کر. ب ڕیا پککێ ئێرشی ته‌ڤگه‌را باکورێ کوردستانێ، ڕێخستن پارتیێن کوردستانێ کر.
لێ دیسا ژی ده‌ما دیت کو ب ئۆپه‌راسیۆنێن پککێ ژی سه‌رکه‌فتی نابه، داربه‌یا/كودەتایا له‌شکه‌ری ب ده‌ستێ پککێ و گه‌له‌ک ڕێخستنێن ڕادیكال یێن چه‌پ و ڕاست ئاماده کر.
پشتی كودەتایێ تەسفیه‌یا ته‌ڤگه‌را باکوورێ کوردستانێ، ڕێخستن و پارتیێن کوردستانێ ب ڕاستی ده‌ست پێ کر. د ئه‌نجامێ دا ته‌ڤگه‌را باکورێ کوردستانێ و هه‌موو ڕێخستنێن وێ هاتن تەسفیه کرن. ئه‌له‌قه‌یا وان و سه‌رۆکاتیا وان، ب گه‌ل ڕا هات برین.
کوردان خوه‌ستن کو پشتی سالێن 90 ێ دیسا ته‌ڤگه‌را خوه ئاڤا بکن. ژ بۆنا ڤێ ژی وه‌ک به‌رێ ب کۆمه‌له‌یێن یاسایی و ب پارتیێن یاسایی سیاسه‌تا ملی بمه‌شینن.
د ئه‌نجامێ دا ژ ئالیێ هه‌موو ڕه‌نگێن کوردپه‌روه‌ر ڤه (هه‌پ) هات ئاڤا کرن. هه‌زار مخابن پشت ڕا دیسا ب پلانا ده‌وله‌تێ و ب وه‌سیته‌یا به‌شه‌ک مرۆڤێن ده‌وله‌تا که‌مالیست هه‌پ خستن بن باندۆرا پککێ. پشتی پککێ د ناڤ پارتیا یاسایی یا کوردان دا هه‌گه‌مۆنیا خوه ئاڤا کر، هه‌موو به‌شێن کوردپه‌روه‌ر و هه‌موو ڕه‌نگێن کوردپه‌روه‌ر هاتن تەسفیه کرن.
ده‌وله‌تێ به‌رێ کوردان، ب پلان و ئۆرگانیزه‌کری، دان پارتیێن یاسایی یێن پککێ. وان پارتیان ب میلیۆنان خوه‌سه‌ر، ب تفاقا سهپێ، وه‌ک پارتی ده‌نگێن کوردان وه‌رگرتن.
لێ ڤان پارتیان چ ده‌م کورد ته‌مسیل نه‌کرنە و به‌رژه‌وه‌ندیا ملی یا نه‌ته‌وه‌یا کورد نەپاراستنە. ژ هێژایشیێن نه‌ته‌وه‌یا کورد ڕا ل باکور و ل هه‌موو پارچه‌یێن دن یێن کوردستانێ ڕا دژمنتی کرنە. نووها ژی ئه‌و ڕۆلا خوه یا ب قرێژ و نه‌باش دلیزه.
د هامه‌ن ده‌م دا مخابن د ڤێ مه‌رحه‌له‌یێ دا ژی ته‌ڤگه‌ره‌کا سۆسیالۆژیک و جڤاکی و گرسه‌یی یا باکوورێ کوردستانێ نینه. لۆما ژی د قادا هلبژارتنان دا سه‌رکه‌فتنه‌ک چێ نابه.
د ڤان سالێن داوی دا پارتیا کوردان (ها-پار) گه‌له‌ک جاران به‌شداری هلبژارتنێن گشتی و هه‌رێمی بوو، لێ سه‌رکه‌فتی نه‌بوو.
د هلبژارتنا 31 ێ ئادار 2019 ێ دا ژی پارتیا ئازادیا كوردستانێ (پاك) و پارتیا سوسیالیست یا كوردستانێ (پسك) ب تیفاق به‌شداری هلبژارتنێ بوون. لێ ژ بۆنا ته‌ڤگه‌را باکورێ کوردستانێ گوهه‌رتنه‌ک چێنه‌بوو. جاره‌ک دن ده‌رکه‌ت هۆلێ کو ته‌ڤگه‌ره‌کا ملی یا سۆسیۆلۆژیک و جڤاکی ل باکورێ کوردستانێ نینه.
ئه‌ڤ ڕه‌وش دڤێ باش بێ شرۆڤه کرن. ژ بۆنا کو ژ ڤێ ڕه‌وشا نه‌خوه‌ش بێ ده‌رکه‌تن، هه‌ر پارتیه‌کا کوردستانێ و کوردپه‌روه‌ر ژ هه‌ر ده‌مێ زێده‌تر بخه‌بتن؛ ل چاره‌سه‌ریێ بگه‌رن.
ئامەد 2019.04.12
ئیبراهیم گوچلو
