خواندن و لێگه‌ڕيان ل ره‌وشه‌نبيريێ
ره‌حمه‌تى جه‌عفه‌ر مايى، ژ مالباته‌كا كوردپه‌روه‌ر و زانا بوو، ل گوندێ مايێ سالا 1952ێ ژ دايك دبە، بابێ وى وه‌كو مه‌لايه‌ك و ده‌ستێ نڤێسينا هۆزانا هه‌بوو، هه‌ستا كوردپه‌روه‌ريێ د دلێ هه‌مى زارۆكێن خۆ دا چاندييه و هه‌ر ژ زارۆكينيێ به‌رێ وان دايه خواندنێ، قووناغێن خواندنا ده‌ستپێكێ يا ره‌حمه‌تى جه‌عفه‌رى، ل ژييێ زارۆكینی یا خوە دا فێری ژیانەكا خوەراگر بوو. هه‌ر ساله‌كێ ل جهه‌كى، ل ناڤ مالباته‌كێ، ب هه‌ر حالێ هه‌يى، به‌رده‌وامى دايه خواندنێ. د سالێن شێستان دا بۆ تمامكرنا قووناغه‌كێ ژ مايێ بابێ وى برييه گوندێ (گه‌لاله)، پاشى ل قووناغه‌ك ديتر برييه گوندێ (بادێ)، كو مالباته‌كا گونديێن وان ب ناڤێ (عه‌لى به‌روارى) ل وێرێ بوو، ل نك وان قووناغا چوارێ خواندييه، ده‌ما هێرشێن له‌شكه‌رێ عيراقێ ب سه‌ر ده‌ڤه‌رێ دا دگرتن، ل وێرێ ب ده‌ستێن وان، ئه‌و تووشى ئێشاندنێ دبە له‌وا هه‌ر ژ هينگێ هه‌ستا نيشتمانپه‌روه‌ريێ د دلێ وى دا شين دبە، هه‌روه‌سا ل گوندێ بامەرنێ و باژێرێ دهۆکێ و ل بەغدایێ خواندييه.
هه‌ر زوو وه‌كو پێشمه‌رگه‌يه‌ك دکەفتە قادا خه‌باتێ. د شۆرەشا كوردی دا وەك پێشمەرگەیەكێ ڤه‌كۆله‌ر سالا 1974ێ ل ھێزا رزگاری به‌رده‌وامىێ ب خەباتا خوە ددە، پشتی شكەستنا 1975 و چەند مەھا دەست ب رێكخستنێن نھێبی دکە بۆ ئامادەكرنا شۆرەشەكا نوو ل به‌رامبه‌رى دوژمنى. پاشی ل دەستپێكا سالێن 1980 جاره‌كادى دگەهیتە ناڤ رێزێن شۆره‌شێ و كارێ پێشمەرگایەتيیێ ل دەڤەرا بەھدینان دکە. ژ بەر رەوشا دژوار یا وی سەردەمی ب نەچاری سالا 1986 زارۆكێن خوە دەربازی سنورێ ئیرانێ دکە و وی بەردەوامی دا كارێ پێشمەرگایەتیێ. سالا 1990 ب خێزان ڤە گەھشتە وەلاتێ سوێدێ و وەكو پەنابەر ل وی وەلاتی ما. ل سوێدێ ژى حه‌زا خواندنێ هه‌ر د دلى دا بوويه، له‌وا دەست ب خاندنا پرۆگرامێ (ئارت) دکە كو ل سەر چارەسەريیێن جڤاكی و رێنیشاندانا گەنج و سنێلەیان بوو. پشتی نەمانا رژێما بەعسیان، جارەكا دی ل سالا 2004 زڤڕیڤە كوردستانێ و وەك شارەزایێ جڤاكی ل وەزارەتا كاروبارێن كۆمەلایەتی كار دكە. د گه‌لدا ژى، جەعفەر مایی كولیجا یاسایێ (حقوقێ) ل زانكۆيا سه‌لاحه‌ددين ل ھەولێرێ تەمام دکە.
ژ خواندنا خوە، د وارێ جڤاكى دا، خودێ ژێ رازى، د چەند سالان دا ب دەھان پرۆژەیێن گرنگ ل سەر خێزانێ، پەروەردێ، دادپەروەریێ، وەكهەڤیيا ژن و مێران د مافان دا نڤیساندن و ئەنجامدان، ب تایبەتی ل سەر نەھێلانا توندوتیژیا خێزانێ. ژبەر خه‌باتا وی ژ بۆ دادپەروەریێ و وەكھەڤیيێ، سالا 2012 خەلاتێ رۆژا ژنێن جیھانێ ل زانكۆیا كوردستان ل ھەولێرێ وەردگرە.
ره‌وشه‌نبيرى د هزرا جه‌عفه‌ر مايى دا
ل دۆر ره‌وشه‌نبيريێ، ره‌حمه‌تى جه‌عفه‌ر مايى؛ ديتن و بۆچوونه‌كا تايبه‌ت هه‌بوو، ره‌وشه‌نبيرى ب نانى ڤه گرێدا بوو، مرۆڤێ تێر نه‌بيت، نه‌شێت ل ره‌وشه‌نبيريێ بگه‌ڕيێت، د دووماهيك گوتارا خۆ دا به‌رى وه‌غه‌رێ بكه‌ت ب چه‌ند رۆژه‌كێن كێم، گوتبوو:
“ره‌وشه‌نبيرى به‌رى هه‌ر تشتى وه دكه‌ت مرۆڤ هه‌ست ب مرۆڤايه‌تيا خوه بكه‌ت، هينگێ جوداهى ل ناڤبه‌را مرۆڤى و زينده‌وه‌رێن دى دا چێ دبيت. نه‌بوونا ره‌وشه‌نبيريێ، وه‌كى ئاژه‌ڵان، وێ چه‌ندێ نيشا دده‌ت كو مرۆڤ يێ ل ئاستێ تێركرنا زكى، هه‌تا زك تێر نه‌بيت مرۆڤ نه‌شێت ژ بازنێ برسێ ده‌ركه‌ڤيت و هندى مرۆڤ د بازنێ برسێ دا بيت، مرۆڤ نه‌شێت ل ره‌وشه‌نبيريێ خودان ده‌ركه‌ڤيت، واته برس رێگرا په‌يداكرنا ره‌وشنه‌بيريێ يه، يا كو مرۆڤى ژ ئاژه‌لى جودا دكه‌ت.
ده‌مێ مرۆڤ ژ بازنێ برسێ قورتال بوو؛ هينگێ مرۆڤ دێ ل هنده‌ك ئالاڤێن باشتركرنا ژيانێ گه‌ڕيێت، وى ده‌مى، ئاستێ ره‌وشه‌نبيرى بڕيارێ ل سه‌ر باشتركرن و چاوانييا باشتركرنا ژيانێ دده‌ت”.
ژينگه‌ها تێدا مه‌زن بوويى
سه‌یدایێ مایی ئێک بوو ژ مالباتەکا ناڤدار ل گوندێ مایێ، بابێ وی مەلا و هۆزانڤان بوو، مالباتەکە هەمی نڤێسکار و شەهرەزانە د بیاڤێن ئه‌ده‌بى، جڤاكى، زانستی و هونه‌ری دا، وەکو دكتۆر عه‌بدولباقى و نەزیف مایی و مەحفۆز مایی و ڤیان مایى و گەلەکێن دیتر. هه‌روه‌سا گوندێ مايێ، ئه‌وێ ناڤدار ب كه‌سايه‌تيێن زانا و مه‌لا و ره‌وشه‌نبير، كارتێكرنا خوە ل كه‌سايه‌تييا ره‌حمه‌تى كرييه و ئه‌وژى بوويه خودان قه‌له‌م، ب گه‌رمى هاته مه‌يدانا نڤێسينێ و بزاڤ و چالاكيێن وى، ديده‌ڤانن كو كه‌سه‌كێ ره‌وشه‌نبير بوويه.
ده‌ستپێك
ده‌ستپێكا وى يا نڤێسينێ بۆ سالێن حه‌فتييان ژ چه‌رخێ بۆرى دزڤڕيت، ئه‌وى ده‌ست دا نڤێسينێ و چالاكييێن ئه‌ده‌بى. ژ چالاكييێن وى، نڤێسين ل سه‌ر به‌رپه‌رێن رۆژنامه‌يان، دبیت هندەك جاران مە نڤێسینێن وی ل سەر بەرپەڕێن رۆژنامەیا (هاوكاری) خواند بن؛ هەكە پاشەزینكا هزرا مە درەوێ ل مە نەكەت، هه‌روه‌سا ناڤێ وى ل رادیۆیا كوردى یا به‌غدا دهاته به‌ر گۆهین مه.
زارڤه‌كرنێن رادیۆیێ
ژ كارێ وى بۆ راديۆيا كوردى ل به‌غدا، بەرھەمێن وی يێن سالێن حەفتییا ئه‌وێن وى به‌رهه‌ڤكرين، دو چیروکێن زارڤەکرنێ (تەمسیلی) بوون، ژ نڤێسینا وى، دگه‌ل خويشك و برايێن خوە ل مال ب زارڤه‌كرن، تۆمار دكرن بۆ رادیۆیێ ڤڕێدکرن. ژ وان زارڤه‌كرنا: زنجیرا تەمسیلیا (مەم و زین) و زنجیرا (خورشیدێ چاڤ بخال)، هه‌ر وه‌كو هوين دزانن دو چيرۆكێن كه‌توارى يێن كوردى و بناڤ و ده‌نگن.
ئێكه‌تيا نڤێسه‌رێن كورد/ تايێ دهۆكێ
پشتى كۆنگرێ پێنجێ يێ ئێكه‌تيا نڤێسه‌رێن كورد يا گشتى، ئه‌و دبە ئه‌ندامێ وێ، پاشى ل كۆنفرانسێ تايێ دهۆكێ ل رۆژا 6/11/1978ێ، هه‌لبژارتنێن ده‌سته‌كا رێڤه‌به‌ر يا لقى هاتنه كرن و ئه‌و تێدا دبە ئه‌ندامێ يه‌ده‌ك. پاشى ئێكه‌تيێ ده‌ست ب بزاڤ و چالاكييان كر، د چالاكيێن به‌رفره‌هـ دا، وى بزاڤه‌كا خورت هه‌بوو. ئێكه‌مين پشكدارييا وى د كۆره‌كێ هۆزان خواندنێ دا، سێ هۆزانڤانان هۆزانێن خوە خواندن و ژ لايێ وى ڤه هاتنه هه‌لسه‌نگاندن. هه‌روه‌سا د كۆره‌كێ چيرۆك خواندنێ دا، دگه‌ل دو چيرۆكنڤێسێن دى ب خواندنا چيرۆكه‌كێ پشكدار دبە.
هه‌روه‌سا هه‌ر هينگێ ئێكه‌تيێ سمينارێن به‌رته‌نگ و ناڤخۆ پێشكێش دكرن، د وان دا ژى ره‌حمه‌تى پشكدارى هه‌بوو، ئێكه‌مين چالاكييا ژ وى جۆرى، خودێ ژێ رازى چيرۆكا (الفهد) يا كو ب زمانێ عه‌ره‌بى بوو، دا شرۆڤه‌كرن، هه‌كه ئه‌زێ شاش نه‌بم چيرۆك يا نڤێسه‌رێ عه‌ره‌ب (حيدر حيدر) بوو كو چاپا وێ يا دووێ سالا 1977ێ هاتبوو چاپكرن.
ئه‌ز و ره‌حمه‌تى جه‌عفه‌ر مایى و روینشتنەكا تژی سوحبەت و پرۆژەیەكێ چاڤەڕێکری
رۆژا 12/8/2021ێ، بۆ جارا ئێكێ بوو ب دیدارا وی، لگەل كۆمەكا هەڤالان ل ناڤ باخچێ سەیرانگەها مالتایێ شاد بووم و د روینشتنه‌كێ دا مە چەندین دانوستاندن كرن، یا ژ هه‌میان گرنگتر، پرۆژه‌یێ (وه‌قفا نوبارا جه‌عفه‌ر مایى بۆ به‌لاڤكرنا ره‌وشه‌نبیرییا جڤاكى) بوو، پرۆژەیەكێ چاپ و بەلاڤكرنا پەرتوكانه، گەلەک کەس تێدا پشکدارن، مە ژی ب دلفرەهی هزرا پرۆژەیی وەرگرت و ل دووڤ داخوازا وى، بووینە ئێک ژ ئەندامێن وی پرۆژەیی، كو دێ بیتە رێخوشكرنەك بۆ گەلەك كارێن دیتر و بیاڤێن بەرفرەهتر بخوەڤە دگرە. چ مفا بۆ نڤیسەری بخوە یان ژی بۆ جڤاكی ب گشتی هەبیت. له‌ورا دخوازێ ژ ئه‌وان هه‌ڤالان دكه‌م كو ل ده‌مه‌ك نێزیك كۆم ببین و به‌رده‌وامیێ بده‌ینه وێ پرۆژه‌یى. ژ به‌رهه‌مێ وى پرۆژه‌يى، هه‌تا نوكه سێ په‌رتوك هاتینه چاپكرن.
ژ په‌رتوكێن ره‌حمه‌تى يێن چاپكرى:
1- ڤەكولینا (پایلوت) بۆ نەهێلانا توندوتیژیا د ناڤ پرۆسەیا پەروەردەیا خێزانێ دا:
سالا 2021 ل ته‌هران ب رێیا په‌رتوكخانا (خانى) چاپبوویه و هاتییه به‌لاڤكرن. په‌رتوك قه‌باره ناڤنجییه و ژ (169) رۆپه‌لان پێكهاتییه، مژارا نڤێسینێ؛ ڤەكۆلینەكا زانستى یه، فه‌ره هەر كەس بخوینیت نەخاسمە كەسێن خودان زارۆك و ب كارێ پەروەردەكرنێ رادبن، چ ژن یان زەلام، تایبەت ژی كەسێن د بیاڤێ قوتابخانا و كارێ مامۆستاتیێ دا كار دكەن، ب رێبازەكا زانستی و شێوازەكێ ژ هەژی هاتییە نڤیسین كو هەر كەسێ بخوینیت، بشێت ب ساناهی تێ بگەهیت و هزرا وێ وەربگریت.
2- په‌قیشكێت ئاڤێ:
چیرۆك، دو چێرۆكن ژ جڤاكى هاتینه وه‌رگرتن و دكه‌توارینه، یا ئێكێ (په‌قیشكێت ئاڤێ) و یا دووێ (ئه‌ڤینه‌ك ل ناڤ شكه‌فتێ)، دكتۆر عه‌بدولباقى مایى هه‌ردو چیرۆك شرۆڤه كرینه و پێكڤه ل ته‌هرانێ هاتینه چاپكرن و (133) رۆپه‌لان بخوەڤه ڤه‌دگریت.
ئه‌ڤ هه‌ر دو چيرۆكه، گه‌له‌ك د هه‌ژينه ببنه درامايێن تێله‌فزيۆنى، له‌وا پێشنياز دكه‌م كو تێله‌فزيۆنه‌كا كوردى خوە لێ بكه‌ته خودان.
3- به‌لانس (BALANCE) هه‌ڤسه‌نگى:
كۆمه‌كا گوتارێن وى یێن گرنگن ل دۆر پێشكه‌فتنا جڤاكا كوردستانێ، ب زمانێ ئنگلیزى هاتییه چاپكرن و ل ده‌مه‌ك نێزیك دێ ب زمانێ كوردى ژى هێته وه‌شاندن.
به‌ریكانا چیرۆكێ
دیسان ل دووڤ پێشنیازا وى و ب هه‌ڤكارى دگه‌ل ناڤه‌ندا خانى یا ره‌وشه‌نبیرى و راگه‌هاندنێ، به‌ریكانه‌یه‌كا نڤێسینا كورته چیرۆكێ بۆ گه‌نجان هاته راگه‌هاندن و مخابن ئه‌و ب دیدارا وێ چالاكیيێ شاد نه‌بوو، كو دێ ل ده‌مه‌ك نێزیك ئه‌نجام هێنه راگه‌هاندن. هزرا به‌ريكانێ يا وى بوو، هه‌روه‌سا پشكه‌ك ژ مه‌زاختيێن چالاكيێ ژى وى ژ كيستێ خوە دايه، داكو ده‌ليڤه‌يه‌ك بۆ گه‌نجان بهێته ره‌خساندن و پالپشتييا وان بهێته‌كرن، مە، وه‌كو ناڤه‌ندا خانى به‌ريكانه راگه‌هاند، ب خۆشحالى ڤه، شازده چيرۆكنڤێسێن گه‌نج پشكدار بوون، مه بڕيارا داى كو هه‌ر سێ يێن به‌راهيێ بهێنه خه‌لاتكرن، هه‌روه‌سا هه‌ر ده‌هـ چيرۆكێن باش ژى د په‌رتوكه‌كێ دا بهێته چاپكرن و ل ده‌مه‌كێ نێزيك دێ ئه‌ڤ چالاكييه، كو دێ ب ناڤێ (جه‌عفه‌ر مايى) هێته كرن، دێ ئه‌نجام هێنه راگه‌هاندن و به‌لاڤكرن.
