جەهەپە پارتیەکە کو ژ ئالیێ مستەفا کەمال و ھەڤالێن وی ڤە ھاتیە دامەزراندن. ئەڤ پارتییە وەک پارتییا دامەزرینەرێ کۆمارا ترکیێ تێ ناساندن. ب سالان ب تەنا خوە دەولەتا ترک رێڤەبریە. گەلەک قانوونێن نژاتپەرەستی د دەما جەهەپێ دا دەرکەتنە. بنیاتا جەهەپێ وەک بنیاتا ئاڤاکرنا کۆمارا ھەیی ل سەر ئینکار و حەلاندنا کوردان ھاتیە دانین. کۆمکوژیێن دەڤەرا کۆچگریێ، ل ئاگریێ، ل گەلیێ زیلان و دەرسمێ ب بریارێن رایەدارێن جەهەپێ ھاتنە کرن. سیاسەتا جەهەپێ د دەربارێ کوردان دا ئەڤ بوو: “یان بکوژە یان ژی جاھل بھێلە.” د دەما جەهەپێ دا د سەری دا تەڤگەرا ئازادخواز یا شێخ سەعید، سەرھلدانا ئاگریێ و نێزکی 20 سەرھلدانێن کوردا ب بریارا رایەدارێن جەهەپێ ھاتنە ژناڤبرن و ھەموو ژی ب کوشتن و قركرنێ داوی کرنە.
رۆژا کۆمارا تركیێ ھاتیە راگھاندن ھەتا سالا 1946ێ دەولەت جەهەپە بوو، جەهەپە دەولەت بوو. دەستێ جەهەپێ د خوینا کوردان دا ھەیە. ئەگەر ئیرۆ د رۆژا مە دا، تایبەتی ل باکورێ کوردستانێ، کورد ڤێ یەکێ نەبینن نکارن ل راستیا خوە ژی خوەدی دەرکەڤن.
ژ دامەزراندنا کۆمارا ترکیێ ھەتا رۆژا ئیرۆ، خەتا سیاسی یا جەهەپێ، کو ب ریفلێکسێن دەولەتپارێزیێ ھاتیە شکلدان، بەردەوام دکە، د دەربارێ پرسگرێکا کورد، پۆلیتیکایێن ئینکار و ئاسیمیلاسیۆنێ بنگەھە. ئەڤ ھەلوەستا وان یا دیرۆکی، ژ دارزاندنێن شێخ سەعید بگرە ھەتا دارڤەکرنا سەید رزا، ژ زیلانێ بگرە ھەتا سالێن قەدغەیێن ناسنامەیێ، ژ فاکتۆرێن بنگەھینێن کو ھەلوەستا جەهەپێ د پرسا کورد دا ئاشکەرا دکە.
د ڤان دەمێن داوی دا د ھندەک ھلبژارتنان دا ھەڤکاریا جەهەپێ و دەم پارتییێ ژی جاردن ب ریفلێکسێن ئایدۆلۆژک پێکھاتیە و کەمالیست و چەپێن ھەردو ئالیان بنگەھێ بریارا ھەڤکاریان پێکانین.
بێ گومان دەما بەحسا جەهەپێ و سیاسەتا وێ تایبەتی د دەربارێ کوردان دا تێ کرن، ئەڤ نایێ واتەیا کو سیاسەتا پارتیێن دن راستە یان ژی د بەرژەوەندیێن کوردان دایە. لێ سیاسەتا جەهەپێ سیاسەتا بنیاتا ئاڤاکرنا کۆمارێ یە. گەرەک ئەڤ جیاوازی باش بێ دیتن.
ل ترکیێ ل 12 ئادارا سالا 1971ێ دا مداخەلەیەک لەشکەری روودا و گەلەک کەسێن جەهەپێ و کورد ژی ھاتن گرتن و کەتن زیندانان دا. د وێ دەمێ دا گەلەک خوەندەکارێن کورد و رەوشەنبرێن کورد و ئەندامێن پارتییا دەمۆکراتا کوردستانا ترکیەیێ ژی ھاتن گرتن. سالا 1973ێ ل ترکیێ و باکورێ کوردستانێ ھلبژارتن چێبوون. د وێ دەمێ دا بولەنت ئەجەوید سەرۆکێ جەهەپێ بوو. ئەجەوید خوە وەک کەسایەتەکێ چەپێ دەمۆکرات ددا ناساندن و دەما پرۆپاگاندەیا ھلبژارتنان دا سۆزا عەفویەک گشتی ددا. ئەڤ یەک بوو سەدەمەک کو، کوردا بەرێ خوە دا جەهەپێ و د وان ھلبژارتنا دا دەنگ دان جەهەپی.
ژ وێ رۆژێ پێدە پرانیا کوردا تایبەتی یێن چەپ ب ئاوایەک ئایدۆلۆژیک نێزکی پارتییێن سیاسی بوونە و ئەو ل گۆرا ئایدۆلۆژیا خوە دنرخاندن. واتە ئایدۆلۆژی کەت پێشییا فکرا نەتەوی.
پرسا ئایدۆلۆژیک سەدەمەکا ئەساسی بوو کو، ھەدەپە/دەمێ ل گەل جەهەپێ تفاق دکر و بوو سەدەم کو د سەری دا ل ستەنبولێ و باژارێن مەزن یێن ترکیێ جەهەپێ شارەداری دەستڤە ئانین. مخابن ئیرۆ ئاستەنگا د رێیا پێڤاژۆیەکی کو سەکنادنا شەرە ژی ئەڤ ھەلوەستا دەم پارتییێ بوو.
ئیرۆ گەلەک تشت ھاتن گوھەرتن، لێ مخابن دەما ئیرۆ تێ نرخاندن چ کەسەک بەحسا دوھ ناکە. گەرەک دوھ ژی بێ نرخاندن دا کو، ئیرۆ چەوتیێن دوھ دوبارە نەبن.
بێ گومان پرسا کورد و ھەلوەستا پارتییێن ترکیێ و دەمێ ژی د ناڤا دا بابەتەک درێژ و تایبەتە. لێ ل ڤی وەلاتی چ جاران کەمالیست ژ بۆ کوردان نابن دۆست. ھەتا کەمالیستێن د ناڤا دەم پارتییێ دا ژی ژ ڤێ دۆستانیێ گەلەکی دوورن..
