خه‌لاتا ئاشتیێ یا کوردا ئێزدی نادیا موراد
کۆمیته‌یا نۆبه‌ل یا نه‌رویجێ کوردا ئێزدی نادیا موراد خه‌لات کر. خه‌لاتکرنا وێ بوویه جیهێ دلخوه‌شیا کوردان. “نۆبه‌ل´”بنگه‌ها خوە ژ په‌یڤا “ئالفره‌د نۆبه‌ل” وه‌ر دگره. خه‌لاتا نۆبه‌لێ یا ئاشتیێ ب (ئالفره‌د نۆبه‌ل) گرێدایی یه. د سالا 1901 ێ ده کۆمیسیۆنا نۆبه‌ل ئا نه‌رویجێ/ ئۆسلۆ´یێ خه‌لاتا ئاشتیێ یا”نۆبه‌ل” دابوو ئالفره‌د نۆبه‌ل.ئه‌ڤ بریار د ڕۆژا 10 ێ مه‌ها 12 ێ سالا 1091 ێ ده هاتبوو دایین و بریارکرن.
کۆمیته‌یا نۆبه‌ل یا نه‌رویجێخوه‌دیێ ترادسیۆنه‌کا که‌ڤنه. خه‌لاتا ئاشتیێ یا نۆبه‌لێ ژ سالا 1901 ێ هه‌تا 10ێ چله‌یا پێشین ئا سالا 2018 ێ ل نه‌رویجێ به‌رده‌وام دکه. کۆمیته‌یا نۆبه‌ل و سه‌رۆکا وێ (به‌ریت ڕه‌سس-ئانده‌رسه‌ن) د ده‌ربارا “خه‌لاتا نۆبه‌لێ” ده بریار دابوو کو خه‌لاتا ئاشتیێ یا نۆبه‌لێ ژ بۆسالا 2018ێ بدن نادیا موراد و ده‌نس موکوه‌گه ژ بۆ تێکۆشینا وان ل دژی زۆرداریا جنسی؛ د شه‌ریو په‌ڤچوونان ده…
ئه‌ڤ خه‌لات ژ ئالیێ سه‌رۆکا کۆمیته‌یا نۆبه‌ل یا نه‌رویجێ ڤه هاتبوو ئه‌شکه‌ره کرن کو کوردائێزدی نادیا موراد و دۆکتۆر ده‌نس موکوه‌گه خه‌لاتا نۆبه‌ل یا ئاشتییێ وه‌ر گرتنه. کۆمیته‌یا نۆبه‌ل یا نه‌رویجێ نادیا موراد مینا پارێزڤانا مافێن مرۆڤان دبینه. پاراستنا مافێن مرۆڤان پر گرینگه. کۆمیته‌یا نۆبه‌ل ڕۆله‌که باش دله‌ییزه و ژ به‌ر ڤێ یه‌کێ یه، کۆمیته‌یا نۆبه‌ل پاراستنا مافێن مرۆڤان بخوه یه.
کۆمیته‌یا نۆبه‌ل یا نه‌رویجێ ژڤا که‌سان پێک تێ:
1. Bert Ress Dndersen , سەرۆك
2.Henrk Sîseجیگرێ سەرۆك
3. Thorbijon Jagland, ئەندام
4. Anine Enger, ئەندام
5. Asle Toje, ئەندام
ئەندامێن یەدەك:
1.Tone Jonistad
2. Kinut Vollebaek
3. Guninar Stålset
د مژارێن تایبه‌ت و پراکتیکێ ده ئینستیتوویا نۆبه‌ل نه‌رویجێ ئالیکاریا کۆمیته‌یا نۆبه‌ل دکه.
نادیا موراد دیل که‌ته ده‌ستێن چه‌کدارێن داعیشێ و ژ بۆ وێ ئه‌و جه‌هه‌نه‌م بوو. ناچارکرن، مه‌جبوورکرن و ب زۆرێ پێ ڕه ڕازان.. گاڤا کو نادیا موراد به‌حسا چاوان و ب چ ئاوایی ته‌جاوزێن وێ کرنه، دکه و ب په‌یڤا بێگاڤبوونێ ڕه (مه‌جبووربوون) ئاخینی ژ کووراهیاوێ تێ… ” ئه‌ز دێ تێکۆشینا خوه به‌رده‌وام بکم، هه‌تا ب هه‌تا، لێ ژبۆ مه سه‌بر، ته‌حامول و تاقه‌ت پێوستن.” نادیا موراد نها ل وه‌لاته‌کی بیانی، خه‌ریب،نه‌ناس دمینه. ئه‌ز باوه‌رم وێ بێرییا برا، خوشکێن خوه، مرۆڤێن خوه و گوندێ خوه‌کرییه. نادیا موراد ل با چه‌کدارێن داعیشێ ئۆبژه‌کتا جنسی بوو و ته‌جاوزێن وێ کرن. ئه‌و کۆله‌یا ”ده‌وله‌تا ئیسلامێ” بوو.لێ پشتی چه‌ند مه‌هان ڕه‌ڤییا و به‌رێ خوه دهۆکێ و ژ وێ ده‌رێ ژی، چوو ئه‌لمانیایێ و ل خه‌ریبییێ ئاکنجی بوو. نها ژی داعیش ل په‌ی وێ یه و دخوازه وێ بکوژه.
لێ نادیا موراد دبێژه: ” ئه‌ز قه‌ت ناترسم. ئه‌ز وه‌که کۆله‌یا جنسی هاتم فرۆتن و ئه‌ز دێ هه‌تا ب هه‌تا ل دژی داعیشێ تێکۆشینێ بدم. تشتێن کو هاتنه سه‌رێ من، من دیتن ژ مرنێ ژی، خه‌رابتر بوون.
نادیا موراد دیل (ئێسیر) که‌تبوو ده‌ستێن چه‌کدارێن داعیشێ و ده‌ست ئاڤێتن نامووسا وێ، ته‌جاوزێن وێ کرن، ئیشكەنجەدان، وێ ل شنگالێ ژیانه‌که ب شاد دگه‌ل خوشک، برا، خزم، جیران،نێزکێن خوه و مرۆڤێن خوه ده‌رباس دکر و ل گۆری وێ ئه‌و ژییان ژ هه‌موو ژییانان خوه‌شترین بوو.
ئه‌ز ڤه‌بگه‌رم سه‌ر هه‌لوه‌ستا سوێدێ یا د ده‌ربارا نادیا موراد ده. وه‌زیرا ده‌رڤه یا سوێدێ (مارگۆت واڵستروم) د ۸ ئێ ئادارا 2016 ێ ده گرینگیا خه‌لاتا نۆبه‌ل ئا ئاشتییێ ئانین زمان و سوێد پشتیڤانیا نۆبه‌لا ئاشتیێ دکه.
د ده‌ربارا میژارا شنگالێ ده نه‌ته‌وه‌یێن یه‌کبوویی دبێژه: ڕه‌وشا شنگالێ پر خه‌رابه. ل ور کۆمکووژی یان ژی نیژادکوژی یه. ئه‌ڤ کۆمکوژی ژ ئالیێ دیکتاتۆره‌ک، که‌سه‌ک ئان ژی، ده‌وله‌تێ ڤه تێ پیلانکرن.
چالاکڤانا مافێن مرۆڤان، که‌چا کوردا ئێزدی، نادیا موراد د سالا 1993ێ ده ل گوندێ کۆچۆ یێ باژارێ شنگالێ ژداییکا خوه بوویه و ئه‌و ل وی گوند مه‌زن بوویه. د سالا 2014 ده له‌شکه‌ریێن ”داعیشێ” ده‌روودۆرا گوند پێچاندن، داگیرکرن و نادیا موراد که‌ته ده‌ستێن چه‌کدارێن ئیسلامی. ئەو برن باژارێ مۆسولێ و ل ور کرن کۆله‌یا سه‌کسی. لێ ڕۆژه‌ک ژ ڕۆژان، ده‌رگه‌ڤانێ داعیشێ ده‌رییێ خانیێ کو نادیا ل ور دما، ڤه‌که‌ری هشتبوو، هینگێ نادیا ده‌رفه‌ت دیت و ڕه‌ڤییا، چوودهۆکێ و ژ ور چوو ئه‌لمانیایێ. ل ئه‌لمانیایێ ده‌ست ب تێکۆشینێ کر، هه‌تا ب هه‌تا… داعیشێ شه‌ش برایێن وێ، دێیا وێ، مه‌رۆڤ و گوندییێن وێ کوشتنه.
نادیا موراد، خزم، جیران، مه‌رۆڤ و پرانیا مالباتا خوه و دێیا خوه وه‌نداکر، لێ ستوویێ خوه خوار نه‌کر و به‌ژنا خوه ل به‌ر ده‌وله‌تا ئیسلامی نه‌چه‌ماند. گاڤا کو داعیشێ حه‌قاره‌تێ لێ دکرن، دخوه‌ستن ڕوومه‌تا وێ بشکێنن، ده‌ستدرێژی کرن و ده‌ستێن خوه یێن گه‌ماری ب جان، به‌ده‌ن و لاشێن وێ دان. نها وێ بێرییا خوشک، برا، جیرانێن خوه و مه‌رۆڤێن خوه کرییه و ئه‌ودخوازه وان هه‌مبه‌ز بکه. لێ هێ ژی، داعیش نه قه‌دییایه…
خه‌لاتا نۆبه‌لێ یا ئاشتییێ دان نادیا موراد و ده‌نس موکوه‌گه ژبۆ خه‌باتێن وان ئێن ل دژی شیده‌تا جنسی د شه‌ری ده و ناکۆکیان. ب مزگینیا خه‌لاتێڤه هێستر وه‌که دلۆپێن بارانێ ژ چاڤێن نادیا موراد ێ دبارییان.
داوه‌تنامه ژ بۆپارتیێن سوێدێ ڕێکرنه، لێ سه‌رۆکێ پارتیا سوێدیێن ده‌مۆکرات نه‌هاتیا داوه‌تکرن ژ به‌رکو ئه‌و پارتیه‌که نژادپه‌ره‌سته.
ئێزیدی د ڕه‌وشێن هه‌ری دژوار ده دژین. خه‌لاتا ئاشتیێ یا نۆبه‌ل ژ بۆ که‌سایه‌تیا نادیا مواد ر و ئێزدیان و هه‌موو کوردان باشه.
چاڤکانی:
1. Aftonbiladet ”den mukwege ocih nada murad får fredisprset”, 2018, 5 oktober
2. Expressen ” vem är nada murad ocih denis mukwege?” 2018, 5 oktober
3.Metiro, nobels fredisprs går tll denis mukwege ocih nada murad” 2018, 05 oktober.
svd, 2018, 4 oktober ”nada murad tårar efter beskedet: ”är överraskade”
ئاماده‌کار: ماروف یلماز
لێکۆلینه‌ر، نڤیسکار و مامۆسته‌یێ کوردی
09.12.2018
