ڕێخستنا به‌روه‌ردێ، زانستی و چاندێ (UNESCO) یا نه‌توه‌یێن یه‌کبوویی، د سالا 2000 ێ دا ، 21 ێ سباتێ وه‌ک ڕۆژا زمانێن دایکێ ڕاگەهاند بوو. هه‌روه‌ها ئیسال واته‌یا ڕۆژا زمانێ داییکێ هێژا کوورتر دبه، ژ به‌ر کو نه‌وه‌یێن یه‌کبوویی سالا 2019 ێ وه‌کە سالا زمانێن هه‌رێمی ڕاگەهاند.
ل گۆر به‌لگه‌یێن نه‌توه‌یێن یه‌کبوویی د ناڤ دو هه‌فتیان دا زمانه‌ک ل گه‌ل چاند و جڤاکا خوه وندا دبه. د جیهانێ ده زێده‌یێ 40% زمان د بن ته‌هدیدا وندابوونێ دا نه. ل جیهانێ ژ 7 هه‌زار زێده‌تر زمان تێنه ئاخاڤتن.
زمانێ کوردی ژی د بن ته‌هدیدا وندابوونێ دا یه. ب تایبه‌تی هنده‌ک ژ زاراڤێن کوردی وه‌کە كو د پێڤاژۆیا وندابوونێ دانە تێن حساب کرن.
نەتەوەیێن یەكبوویی د ده‌ربارێ زمانێ دایكێ دا کو نه‌ته‌وه و هنده‌ک پێکهاتە ب کار تینن په‌یامانامەیەك ھەیە و ترکیێ ژی ئەو پەیمانامە ئیمزا کریه.
د وێ پەیمانامێ دا دبێژه: ده‌وله‌ت دڤێ ژبو زمانێ پێ تێ ئاخافتن و فەرھەنگا هه‌یی را زەمینە خوەش بکه، لێ چێنابه ئه‌ڤ یه‌ک ل سه‌ر ته‌هدیدا یه‌کێتیا ده‌وله‌تێ چێببه.
ل گۆر به‌لگه‌یێن نەتەوەیێن یەكبوویی ل ترکیه 18 زمان یان ب ته‌مامی ژ ناڤچوونه یان ژی د بن مه‌ترسیا ژ ناڤچوویینێ ده نه. ژ ڤان زمانان ۳ زمان ب ته‌مامی وندا بوونه. ئوبک، ملاهسۆ و یونانیا کاپادۆکیا ژ ڤان زمانه‌نه.
ل باکورێ کوردستانێ د گه‌له‌ک جهان دا و تایبه‌تی د دبستانان دا ئاخاڤتنا گه‌له‌ک زارۆکان یا ترکی ئالۆزه و ئه‌ڤ دبه سه‌ده‌م کو نکارن په‌روه‌رده‌یه‌ک باش ببینن.
ل ترکیێ د ده‌ستوورێ ده دبێژه کو، زمانێ دایکێ یێ هه‌موو وه‌لاتیێن ترکیێ ترکی یە. ل گۆر ده‌ستوورێ ژ بلی ترکی ب زمانه‌ک دن په‌روه‌رده نایێ کرن. ل گۆر په‌یمانا لۆزانێ دبێژه: ل ترکیێ پێکهاتیێن ئۆلی یان پێکهاتیێن نه مسلمان دکارن ب زمانێن خوه دبستانا ڤه‌کن.
سالا 2002-2003 ێ ل ترکیێ قانوون هاته گوهه‌رتن، د قانوونا نوو دا دبێژه: ب مه‌رجێ نه ل هەمبه‌ر پارچه‌بوونا یه‌کتیا ده‌وله‌تێ به، پێکهاتیێن ترکیێ دکارن کورسێن زمان ڤه‌کن و کورسان دا زمانێ خوه یێ دایکێ ب کاربینن.
وه‌ک دن زمانێ کوردی وه‌ک ده‌رسا بژارته د دبستانان دا هاته قه‌بوول کرن. یانی ئه‌گه‌ر خوه‌نده‌ڤان بخوازن وه‌ک ده‌رسه‌ک هلبژاره دکارن د دبستانان دا فێری زمانێ کوردی ببن.
بێ گومان ل سه‌ر پرسا کارانینا زمانێ کوردی گه‌له‌ک تێبنی هه‌نه. ژ به‌ری هه‌ر تشته‌کێ پارتیێن سیاسی گه‌له‌ک کێم زمانێ کوردی ب کارتینن، هنده‌ک ئالیێن وه‌ک هدپێ هه‌موو جڤین، سمینه‌ر و ئاخاڤتنێن خوه ب زمانێ ترکی دکن. د ڕاستیا خوه دا گه‌له‌ک باژارێن کوردستانا باکور ڕۆژانه د ناڤ خه‌لکێ دا زمانێ کوردی نایێ ب کارانین.
وه‌ک میناک ده‌ما كەسەك کورد ژ به‌شه‌ک دن یێ کوردستانێ هه‌رە دیاربه‌کرێ د ژیانا ڕۆژانه دا و د بازاران دا پێ ناحه‌سە کو دیاربه‌کر باژاره‌ک کوردی یه. ڕاسته ده‌وله‌تێ زمان قه‌ده‌خه کر گه‌له‌ک جارا ئاخاڤتنا زمان و هه‌تا گوهدارکرنا موزیکا کوردی قه‌ده‌خه بوو. لێ نها ئه‌و قه‌ده‌خه ل سه‌ر ب کارانینا زمان نینە و کورد، ده‌زگه‌هێن کوردا، نڤیسکارێن کوردا و پارتیێن سیاسێ یێن کوردا ب ئاوایه‌ک پێویست گرنگیێ نادن زمانێ کوردی. ل باکور د ڤێ ده‌ربارێ دا ژ بلی سیاسه‌تا ده‌وله‌تێ، دڤێ کورد ب خوه به‌رچاڤ را ده‌رباس بکن و زمانێ خوه وندا نه‌کن.
هه‌تا د گه‌له‌ک مالان دا کورد ب زمانی ترکی دئاخڤن ما ئه‌ڤ ژی نه کێماسیه‌ک مه‌زنه؟ نابه مرۆڤ چ سه‌ده‌مه‌کی ژ بۆ ب نه‌کارانینا زمان را په‌یدا بکه. ل باکور زمانێ ڕۆژانه د ناڤا ده‌زگه‌هێن سڤیل و پارتیێن سیاسی دا مخابن ترکی یە. ئه‌ڤ یه‌ک خەتەرەكە.
21.02.2019
رۆژەڤاكورد
