د سالنامه‌یا کوردی ده چله
د سالنامه‌یا کوردی ده 40 هه‌یه و چله هه‌یه. ئه‌ڤ هه‌ردو چه‌ندی کو ژ هه‌ڤوودو دووره‌بار بن ژی، لێ هه‌ڤباریا وان ژی هه‌یه.
نها چله، لێ نڤیسا ل په‌ی ڤێ ژی وێ 40 بێته وه‌شاندن.
د سالنامه‌یێ ده، ژبلی ”40”ێ، دو چله هه‌نه. یه‌ک، د هاڤینێ ده یه و یه‌ک د زڤستانێ ده یه.
ده‌ستپێکا چله‌یێ هاڤینێ:
ڕۆژا یه‌کێ حه‌زیرانا (پووشبه‌ر) میلادی ده‌ست پێ دکه و ڕۆژا نه‌هێ ته‌مووزێ (تیرمه‌ھ) ژی ب داوی دبه. د ڤێ چله‌یێ ده، گه‌رم زێده چێدبه. ناڤێن ڤێ گه‌رمێ ژی، جودا جودا تێ گۆتن.
(د ڤان 40ڕۆژان ده ئۆلدارێن کورد ئێن یه‌زدانی، ڕۆژی دگرن و ڕۆژا داوین ژی جه‌ژن دکن).
ده‌ستپێکا چله‌یێ زڤستانێ:
چله‌یێ زڤستانێ ژی، دو به‌شن:
. چله‌یێ مه‌زن.
. چله‌یێ پچووک.
ده‌ستپێکا چله‌یێ مه‌زن:
ڕۆژا 21ێ چله‌یێ پێشی (مه‌ها 12) ده‌ست پێ دکه و ڕۆژا 31/30 ێ چله‌یێ پاشی ژی ب داوی دبه. ڕۆژا ده‌ستپێکا زڤستانێ ئه‌ڤ ڕۆژا 21 ێ تێ حه‌سباندن.
زڤستانا د ڤی چله‌یی ده، هن جاران غه‌داره و هن جاران ب هێسانی ده‌رباس دبه.
ده‌ستپێکا چله‌یێ پچووک:
ڕۆژا 20 ێ سباتێ ده‌ست پێ دکه و ڕۆژا 71 یان 18 ێ ئادارێ ژی ب داوی دبه. ئه‌ڤ چله، 20 ڕۆژن.
زڤستانا د ڤی چله‌یی دا، پر غه‌دار و هاره.
د ڤی چله‌یێ داوین ده، زڤستانا کوردستانێ پر گران و سه‌رما و سه‌قه‌مه. ل سه‌ر ڤێ گه‌له‌ک چیرۆک و مه‌سه‌لوک و له‌قه‌مۆک و پێکه‌نۆکێن فۆلکلۆری ژی هه‌نه. ئه‌ڤه چه‌ند ژ وان ئه‌ڤێن ل ژێرێن:
ل هه‌رێمێن زڤستانا وان دژوار، کورد ته‌دوورا خوه د ناڤا مالێ ده چێدکن. دبێژن، د چله‌یێ پێشی ده خه‌لک ل دۆرا ده‌ڤێ ته‌نوورێ کۆم دبه، لێ د چله‌یێ پاشی ده خه‌لک خوه دخه ناڤا ته‌نوورێ.
د چله‌یێ پاشی ده هن ڕۆژ هه‌روه‌کی ڕۆژێن بهارێ گه‌رمن، وسا خوه‌ش و بایێ گه‌رم چێدبه. ل سه‌ر ڕۆژێن وسا خوه‌ش، چه‌ند مه‌سه‌لۆک و کورته‌چیرۆک ژی هه‌نه. یه‌ک ژ وان ئا گامێشقرانێ یه:
د چله‌یێ داوین ده هه‌م پووت و ئالفێ ده‌واران کێم دبه یان دقه‌ده و هه‌م زمهێرا هن مالان ژی دقه‌ده یان کێم دبه.
د ده‌م و ڕه‌وشێن وسا ده مالبات، ژ بلی گا و چێله‌کان، ده‌وارێن خوه ل مالێ جیرانان به‌لاڤ دکن. هه‌تا هنده‌ک زارووکێن خوه ژی عه‌ینی وسا به‌لاڤ دکن.
دبێژن، ڕۆژه‌کا تاڤ و گه‌رم یه‌کی خوه‌دیێ چل گامێشان، گامێشێن خوه برنه چێرێ. ژ ڤێ چێره‌یێ ڕه ئاخلێڤه تێ گۆتن. ژ نشکا ڤه بوویه به‌رف و فرتۆنه، ئه‌و چل گامێش ته‌ڤی خوه‌دیێ خوه مرنه.
چیرۆکا دن ژی ئه‌ڤه: یه‌کی خوه‌دیێ چل ده‌ڤه‌هان، ده‌ڤه‌هێن خوه برنه چێرێ و ژ نشکا ڤه بوویه به‌رف و باهۆز، پشتره خوه‌دی زکێ ده‌ڤه‌هه‌کێ قه‌لاشتیه و خوه تێ ده ژ سه‌رمایێ پاراستیه شه‌ڤ ب داوین بوویه.
پشتی غه‌داری و زۆرداریا چله‌یێ ڕه‌ش، ده‌ما دبه 21 ێ ئادارێ، ئیجار بهار ده‌ست پێ دکه.
ژخوه ل سه‌ر بهارێ چه‌ند گۆتنێن پێشیان ژی هه‌نه، وه‌ها گۆتنه: ”بهارێ به‌رف دگیژه گولیێ دارێ، لێ نامینه هه‌تا دانێ ئێڤارێ.”
هه‌روه‌ها گۆتنه‌که دن ژی ئه‌ڤه: ”ئاداره، ده‌و ل داره.”
ڕیسپیێن کوردان هه‌رتم د جڤات و جاخیان ده ژ خه‌لکێ ڕه وه‌ها دبێژن: د چله ده هندک خوارن بخون، هندک ئێم و ئالف بدن ده‌وارێن خوه و هندک شه‌واته‌یا زڤستانێ بشه‌وتینن.
هێڤیدارم کو جوانێن مه یێن ل زانینگه‌هان لێکۆلینه‌که به‌رفره‌ھ ل ڤێ بابه‌تێ بکن. له‌ورا نها ژی ل گوند و شێنیێن کوردستانێ گه‌له‌ک کال و پیرێن مه هه‌نه کو ڕند ب ڤێ مه‌سه‌لێ دزانن، ژ وان بپرسن و وه‌ک پرتووک ڤێ ناڤه‌رۆکێ بکن مالێ پرتووکخانه‌یا کوردستانێ.
زه‌ینه‌لعابدین زنار
17.11.2018
