زیندانا دیاربەكرێ و ئەنفال
ل گۆر من د ژیانا گه‌لێ مه دا دو خالێن ڕه‌ش، دو خالێن گەلەك ب ئێش، دوخالێن گەلەك هۆڤ و دو خالێن کو میناکێن وان ل ڤێ جیهانێ ڕوو دابه نینن. ژ وان یه‌ک زیندانا دیاربه‌کرێ یه کو ئه‌ز ب خوه ژی نێزیكی سێ سالان تێ دا ژیام (1980.01.02-1982.05.19) یا دن ژی ئه‌نفالا کو ل باشوورێ کوردستانێ پێک هاتبوو یه. (من نێزیکی ساله‌کێ ل باشوورێ کوردستانێ ل سه‌ر ڤێ ژی کار و خه‌بات کری یه و هه‌تا نها سێ به‌رهه‌مێن وان وه‌شاندیه و یه‌ک ژی ل به‌ر چاپێ یه)
من خوه‌ست د سالڤه‌گه‌را ئه‌نفالێ دا (1983.07.31) ڤان هه‌ردو بوویه‌ر و کریارێن قرێژ بینم با هه‌ڤ دا کو ئه‌م بکاربن بزانن كا چما ئه‌ز دبێژم زیندان و ئه‌نفال؟ من خوه‌ست هنده‌کێ ڕه‌وشا وێ زیندانێ د ڤێ نڤیسا سالڤه‌گه‌را ئه‌نفالێ دا ڤه‌کم و ئەگەرا هه‌ردو بوویه‌ران بینم با هه‌ڤ و ب کورتی ڤێ شرۆڤه بکم.
ده‌ما جوانێن کورد، پشتی كۆدەتایا له‌شکه‌ری یا د 12 ئیلۆنا 1980ێ ل ترکیێ و باکورێ کوردستانێ پێک هاتبوو، هاتن گرتن و که‌تن زیندانێ. ئارمانجا داگیرکه‌ران ژی ئه‌و بوو؛ ژ بۆنا که‌چ و خۆرتێن کوردان هه‌میان ل گه‌ل مالباتێن وان د وێ زیندانێ دا و یێن ل ده‌رڤه‌یێ وێ زڤێر ئانگۆ عاجز بکن کو یێن د زیندانێ دا بوون ببن ترکێ باش و مالباتێن وان ژی دەست ژ دۆزا کورد و کوردستانێ به‌ردن.
له‌ورا ژی د وێ زیندانێ دا هه‌ما چ شکل و مه‌تۆدێن ئێشکه‌نجایان بێنه بیرا وه و مه، ئه‌و هه‌می د وێ زیندانێ دا ل مه و ل وان جوانێن گرتی جه‌رباندن. ژ ئەگەرێ وان ئێشکه‌نجه‌یان گه‌له‌ک که‌س د وێ زیندانێ دا مرن، گه‌له‌ک دین و شێت کرن، پرانیا وان سه‌قه‌ت هشتن و یێن مرۆڤ دگۆت قه‌ی ساخله‌من ژی، ئه‌و ژی پشتی ده‌مه‌کێ ههر یه‌ک ژ وان ب نه‌خوه‌شیه‌کێ که‌تن و ژ ناڤا مه چوون. هندەك هێشتا ژی دژین د وارێ نه‌فسی دا نه زێده باشن.
ئه‌ڤە نه به‌س بوو، ب سه‌دان که‌س د وێ زیندانێ دا خادم کرن (خەساندن) . ژ به‌ر کو وان ب خوه دگۆت: ”پشتی ژ زیندانێ دەردكەڤن ئەگەر یێ زەوجی بە نكارە ئێدی هه‌ره با ژنا خوه، هه‌گه‌ریێ زگورد بە، ئێدی نکارە بزه‌وجه”. وه‌سا ژی کرن.
وان دگۆتن: ”پشتی کو تو ژ ڤێ زیندانێ دەردكەڤی، دڤێ تو ئێدی زمانێ خوه بكار نەئینی، ژ به‌ر کو د ڤێ زیندانێ دا مە ئەو پەروەردە دایە وە كو هوون بخوازن ژی ئێدی ھوون نکارن ب زمانێ خوه قسه بکن، بخوینن و بنڤیسینن. وه‌سا ژی بوو.
پر تشت هه‌نه کو دڤێ مرۆڤ بنڤیسینه لێ ئه‌ز دێ د ڤێ نڤیسێ دا وه‌ها نەکم. کن دبێژم و هێڤیدارم هوون تێبگەھن کو ئەگەرا ڤێ نڤیسێ چ یه… تشتێن من نڤیسین ئان ئه‌و گۆتن، هه‌لبه‌ت نه سه‌دی سه‌ده. لێ ل گۆر من ب پرانی داگیرکه‌ر و کاربده‌ستێن وێ زیندانێ ب سه‌رکه‌تن.
ئه‌نفالێ چ ئانی و بر؟
ده‌ما ئه‌نفالێ ده‌ستپێ کر، ئارمانجا دكتاتۆر سه‌ددام ئه‌و بوو کو ده‌ما مێر نه‌مینن دێ ژنێن وان نکارن زارۆکێن بچووک مه‌زن بکن و ژ بۆنا ژیانه‌که نوو به‌رخوه بدن.
چ دگۆت سه‌ددام؟ وی ههر دگۆت: ”یێن بووینە به‌لا سه‌رێ مه بارزانی نه، هه‌گه‌ر ئه‌ز ژنێن وان بێ مێر بهێلم، ئێدی دۆزا وان ژی تێكدچە و ئه‌ز دێ ب سه‌رکه‌ڤم”. لێ وه‌سا نه‌بوو.
وی دگۆت:”هه‌گه‌ر ئه‌ز زلامان نه‌هێلم دێ ئێدی زارۆک چێ نه‌بن، پشتێ ده‌مه‌ک دوور و درێژ چێببن ژی ئه‌و دێ ب یا من كن و دێ ب ته‌ربیا کو ئه‌ز ددم وان مه‌زن ببن”. لێ وه‌سا نه‌بوو
سه‌ددام دگۆت: ”هه‌گه‌ر ئه‌ز مالێن وان ب سه‌ر سه‌رێ وان دا خه‌راب بکم، وێ په‌ریشان ببن، بێ نان و ئاڤ بمینن. وێ ژ بۆنا پاریه‌ک نان خوه باڤێژن به‌ختێ من دا کو ئه‌ز وان عه‌فوو بکم، نان و ئاڤێ بدم وان دا کو ئه‌و ژی دەست ژ دۆزا خوه به‌ردن”.. لێ وه‌سا نه‌بوو.
ههر چقاسی گرتیێن زیندانا دیاربه‌کرێ د زیندانێ دا ڕاستی لێدان، ئێشکه‌نجه و کریارێن هۆڤانه هاتن ژی، چ تشتێن خه‌راب هاتن سه‌رێ مه، هه‌ما بێژن نه کێمی وێ دئینان سه‌رێ یێن سەرا مە ددا ژی. ئارمانجا وان ژ ڤێ ئه‌ڤ بوو، مه و مالباتێن مه ژ دۆزا کوردستانێ دوور بخن.
لۆما ئه‌ز دبێژم داگیرکه‌رێن مه، ب سایا زلامێن خوه یێن به‌رپرسیارێ وێ زیندانێ هه‌گه‌ر نه ب ته‌مامی ژی به، ب سه‌رکه‌تن. ژ به‌ر کو پرانیا که‌سێن ژ وێ زیندانێ ده‌رکه‌تین، وان ب خوه کوردی ل خوه و ل زارۆکێن خوه و ل مالباتێن خوه قه‌ده‌خه کرن. ب ترکی خوه‌ندن و نڤیساندن. ده‌ما ژیان بوو ب ترکی ل گۆر وێ ژی مه‌ژی شکل دگره و ئه‌و مه‌ژیێ ژ بۆنا کوردستانه‌کا سه‌ربخوه که‌تبوو وێ زیندانێ، ده‌ما ده‌رکه‌ت ئه‌و دۆز و ئه‌و زیندان ژ بیر کر.
لێ ده‌ما ل باشوورێ کوردستانێ ئه‌نفالێ ژ بارزانیان ده‌ستپێکر (1983.07.31) ب تەنێ ژن و زارۆکێن بچووک مابوون کو پشتی ده‌مه‌کێ هاتن سه‌ر هێشێ خوه وه‌که سه‌ددام دخوه‌ست نه‌کرن. عه‌کسێ وێ وان ژنێن قه‌هره‌مان زارۆکێن خوه ب ڕوحیه‌تا نه‌ته‌وه‌یی وه‌که پێشمێرگه مه‌زن کرن.
ههر که‌چ و خۆرته‌کێ ته‌مه‌نێ وی/ێ ب سه‌ر 15-17 دکه‌ت، دبوون پێشمێرگه و دره‌ڤیان ناڤا پێشمێرگه‌یێن ل سه‌رێ چیان بوون. وان ب شه‌ر و ته‌کۆشینا خوه، ب هێزا خوه، ب ئیمکانێن خوە یێن كێم ل به‌رخوه دان، ب ئازادیا باشوورێ کوردستانێ تۆلا باب، ئاپ، خال، خالتیک، و دەیكێن خوه ڤەكر ب ڕاگەهاندن ئازادیا باشوور کوردستانێ حەیفا خوە هلانین..
لێ یێن ژ وێ زیندانێن ده‌رکه‌تن ل گه‌ل مالباتێن خوه چ کرن؟
دەست ژ زمانێ خوه به‌ردان، ئه‌و زمانێ شرین وان ب ده‌ست و هه‌لوه‌ستێن خوه کوشت. زمانێ خوە کوشت لێ زمانێ ترکان خورت کر.به‌رهه‌مێن خوه و سیاسه‌تا خوه ئێدی ب وی زمانێ قرێژ بەردوام كرن و نڤیساندن. ژ به‌ر ڤێ یه، که‌سێن ژ وێ زیندانێ ده‌رکه‌تن، هه‌ما بێژن پرانیا وان دخوازن وێ ژ بیر بکن. لۆما ئه‌م نکارن کۆمیته‌یه‌کێ دامەزرینن کو دۆزا وێ زیندانێ د قادا ناڤنه‌ته‌وه‌یی دا بپارێزن و داگیرکه‌ران بدن دادگەھێن ناڤنه‌ته‌وه‌یی…
ژ به‌ر کو داگیرکه‌ر باش دزانن؛ ده‌ما زمان نه‌ما گه‌ل ژی نامینه، دۆزا کوردستانه‌کا ئازاد و سه‌ربخوه ژی نامینه. لێ…
ئه‌ز ناخوازم ڤێ زێده درێژ بکم: ژ به‌ر کو مژار ئه‌نفال بوو، لێ من خوه‌ست ڤان هه‌ردو بوویه‌ران بینم بیرا وه کو كا سه‌رکەفتن چاوا ب ده‌ست دکه‌ڤه. ههر وه‌ها ئه‌ز ل سه‌ر به‌رهه‌مه‌کێ كو ڤان هه‌ردو بوویه‌ران ب دوور و درێژایی بنڤیسم کار و خه‌باتێ دکم…
هێڤیدارم کو من د ڤێ نڤیسا کورت کو د ڤێ چوارچۆڤەیێ دا پرتووکا وێ هازر دکم، دا کو هوون ژی هنده‌کی ل سه‌ر ڤێ ڕاوه‌ستن و بفکرن.
زیندانا دیاربه‌کرێ و ئه‌نفالا ل باشوورێ کوردستانێ چ جارا ناھێتە ژ بیر کرن. لۆما دڤێ ئه‌م کار و خه‌باتێ بکن دا کو داگیرکه‌ران د قادا ناڤنه‌ته‌وه‌یی دا بخن بەر دادگەھان و وان هه‌ردویان ب ڤی سوجی بدن جه‌زاکرنێ.
بووبێ ئەسەر
2020.07.20
