شۆرەشا گەلانێ و نرخاندنەک
دیرۆکا ته‌ڤگارا ئازادخوازا کوردستانێ، دیرۆکا به‌رخوه‌دان و تێکۆشینه‌ک مه‌زنه. شۆره‌شا ئیلۆنا پیرۆز سالا ۱۹۷۰ئێ ئه‌نجامه‌ک مه‌زن ده‌ستخست و ل گه‌ل حکومه‌تا ئیراقێ په‌یمانا ۱۱ئێ ئادارێ ئیمزا کر. کوردستان ئازاد بوو.. کوردان سه‌رکه‌فتنه‌ک مه‌زن ب ده‌ست خستن.
لێ حکومه‌تا ئیراقێ ده‌ما به‌ر پێن خوه دیتن و خوه ب هێز کر و ڕه‌وشا جیهانێ و سیاسه‌تا ناڤنه‌ته‌وی ژی ژێ ڕا مناسب بوو، ڕێکه‌فتنا ٦ئێ ئادارا سالا ۱۹۷٥ئێ، کورد ژ ده‌ستکه‌فتیێن وان دوور کرن و شۆره‌شا کورد ب ئاوایه‌کی تێکچوو. سالا ۱۹۷٥ئێ ده‌ما ئیراق و ئیرانێ ب چاڤدێریا هه‌ردو هێزێن مه‌زن یێن جیهانی په‌یمانا جه‌زایرێ ئیمزا کرن، ژ بۆ ته‌ڤگه‌را ئازادخوازا کورد پێڤاژۆیه‌ک دن ده‌ستپێکر. پێڤاژۆیه‌ک دژوار بوو جیهان دژی ته‌ڤگه‌را کورد ببوو یه‌ک. چو مه‌جالا کوردان نه‌مابوو، کوردان ده‌ستکه‌فتیێن خوه وندا کرن و هێڤیا کوردان تێکچوو. هێدی که‌سه‌کی باوه‌ر نه‌دکر کو دێ ل کوردستانا ئیراقێ جاردن کورد بکاربن ڕابن سه‌ر خوه. ده‌ما مه‌رجێن جیهانی ب ته‌مامی دژی مرۆڤ به و هێڤی تێکهه‌رن ڕابوونا ل سه‌ر پیان جاردن زه‌حمه‌ته. سالا ۱۹۷٥ئێ، نه ته‌نێ تێکچوونه‌ک ژ بۆ کوردستانا ئیراقێ بوو، هه‌روه‌ها شکێناندنا هێڤیێن ته‌ڤگه‌را کورد ل هه‌ر چار پارچه‌یێن کوردستانێ بوو.
ده‌ما پارتیا ده‌مۆکرتا کوردستانێ بریار دایی کو شه‌ر بسه‌کنینن، بارزانیێ نه‌مر د هه‌ڤدیتنه‌ک یا خوه دا، ژ به‌رپرسێن هێزێن پێشمه‌رگه‌یان ڕا دبێژه: “ئیرۆ ڕه‌وشا جیهانێ ئه‌ڤه‌یه، هه‌رکه‌سه‌کی پشتا خوه دایه مه، لێ سیاسه‌ت هه‌ر ڕۆژ تێ گوهه‌رتن، پشتی ٦ مه‌هێن دن چ دبه ئه‌م نزانن، ئه‌ز ناخوازم د مه‌رجێن ئیرۆ دا ل سه‌ر به‌رده‌وامبوونا شه‌ر ئیسرارێ بکم، ژ بۆ قه‌هره‌مانێن مله‌تێ مه هه‌موو نه‌هێن شه‌هید کرن، ژ به‌ر کو ده‌ما مه‌رج باش دبن ئه‌و ژ بۆ ته‌کۆشینا ئازادیا ڤی مله‌تی پێوستن..“ ئه‌ڤ گۆتارا بارزانیێ نه‌مر بوو هێڤیه‌ک ژ بۆ پاشه‌رۆژێ.
سالا ۱۹۷٦ئێ پارتیا ده‌مۆکراتا کوردستانێ ل سه‌ر داخوازیا بارزانیێ نه‌مر سه‌رکردیاتیه‌ک ده‌مکی (قیادا موه‌قه‌ت) دانا و ده‌ست ب خه‌باتا خوه کرن. د وێ ده‌مێ دا، ژ هه‌ر ئالی ڤه کوردان ڕه‌خنه ل په‌ده‌که یا ئیراقێ دگرت و تایبه‌تی بارزانیێ نه‌مر ب توندی دهات تاوانبار کرن. ده‌ما تێکچوونا شۆره‌شا ئیلۆنێ که‌سه‌کی خوه نه‌کر شریکێ تێکچوونێ و ل دژی په‌ده‌کێ و بارزانیێ نه‌مر کامپانیایێن خراب هاتن ده‌ست پێ کرن. هینگێ چه‌پتی گه‌له‌ک د ناڤ کوردان دا به‌ربه‌لاڤ ببوو. پیڤانه‌ک یا چه‌پتیا کوردان ژی ڕه‌خنه‌کرنا سه‌رۆکێ نه‌ته‌وی بارزانی ب خوه بوو.
د قۆناخ و ڕه‌وشه‌کا ڤی ئاوایی دا، په‌ده‌که یا ئیراقێ (قیادا موه‌قه‌ت) ده‌ست ب خه‌باتا خوه کر. په‌ده‌که یا ترکیێ و په‌ده‌که یا سووریێ ژی ب هه‌می ئاوایی د ڤێ قۆناخێ دا مل دان خه‌باتا پارتیا ده‌مۆکراتا کوردستانا ئیراقێ و به‌رهه‌ڤیێن شه‌ره‌ک نوو شه‌رێ ئازادیا کوردستانێ دکرن. ژ ئالیه‌کی ڤه ئاماده‌بوونا کار و خه‌باتا خوه دکرن و ژ ئالیه‌کێ دن ڤه به‌رسڤا ڕه‌خنه‌یێن ئالیێن دن یێن کوردستانی ددان.
د ئه‌نجام دا ل هه‌مبه‌ر هه‌می ئاسته‌نگان و بێ ئیمکانیان ۲٦ئێ گولانێ ۱۹۷٦ئێ د سه‌رۆکاتیا پارتیا ده‌مۆکراتا کوردستانێ دا، کوردان ژ باشوورێ کوردستانێ چرۆسکا ده‌ستپێکا شۆره‌شا گولانێ ب هه‌رێمێ و جیهانێ ڕاگه‌هاندن.
د وێ قۆناخێ دا ئاسته‌نگ د ڕێیا شۆره‌شێ دا گه‌له‌ک بوون، ئاسته‌نگێن مه‌زن بوون و ، ئاسته‌نگا هه‌ری مه‌زن د ناڤ کوردان ب خوه دا بوو، دژاتیا ناڤبه‌را هێز و ئالیێن کوردی دا بوو. لێ هه‌ڤکاریا هه‌رسێ پارتیێن ده‌مۆکرات یێن کوردستانێ، یا ئیراقێ، ترکیێ و سووریێ کارین ڤان ئاسته‌نگێن مه‌زن و سیاسی و هه‌تا ڕاده‌یه‌کی یێن ئیدیۆلۆژیک ده‌رباس بکن. جاردن هێڤیا مله‌ته‌کی یا کو چلمسی، د ۲٦ گولانا ۱۹۷٦ئێ دا شین بوو.
قۆناخا ژ سالا ۱۹۷٥ئێ هه‌تا ۱۹۷۹ئێ قۆناخه‌ک گه‌له‌ک گرنگه. قۆناخه‌ک به‌رفره‌هه و به‌لکی به‌شه‌ک مه‌زن و تایبه‌ت یا دیرۆکا سیاسی د ڤێ قۆناخێ دا ڤه‌شارتیه. دڤێ د ڤێ قۆناخێ دا هه‌ر تشتێن هاتی نڤیساندن و بوویه‌رێن قه‌ومین، ژ بۆ دیرۆکێ بهینه زه‌لال کرن ب ئاوایه‌کی بێنه به‌رهه‌ڤکرن و تۆمارکرن. لێ نها ئه‌ڤ قۆناخ نه بابه‌تێ ڤێ نڤیسێیه.
د نرخاندنا شۆره‌شا گولانێ دا بابه‌ته‌ک گه‌له‌ک گرنگ هه‌یه کو، پرانیا جاران تێ ژ بیر کرن، یان ژی ل سه‌ر نایێ سه‌کناندن. گه‌لۆ شۆره‌شا گولانێ به‌رده‌وامبوونا شۆره‌شا ئیلۆنا پیرۆزه، یان سالا ۱۹۷٥ئێ ده‌ما نه‌کسه چێبوویی شۆره‌شا ئیلۆنێ ژ هۆلێ ڕابوو و شۆره‌شا گولانێ ب سه‌رێ خوه و ب تایبه‌تمه‌ندیێن خوه و هه‌روه‌ها ب بنگه‌هێ خوه یێ سیاسی و ئیدیۆلۆژیک شۆره‌شه‌ک کو ژ شۆره‌شا ئیلۆنێ سه‌ربخوه‌یه؟ ئه‌ڤ ژ بۆ زه‌لالکرنا دیرۆکێ بابه‌ته‌ک گه‌له‌ک گرنگه. پێوسته کو د نرخاندنا شۆره‌شا گولانێ دا ئه‌ڤ مژار بێته زه‌لالکرن.
ل گۆرا باوه‌ریا من شۆره‌شا گۆلانێ، نه ژ شۆره‌شا ئیلۆنێ ب سه‌ربخوه‌یه. به‌رهه‌مه‌ک یێ شۆره‌شا ئیلۆنێ یه و به‌رده‌وامبوونا ڤێ شۆره‌شێ یه. ژ به‌ر کو بیروباوه‌ریێن هه‌ردو شۆره‌شان یه‌کن، سه‌رۆکاتیا هه‌ردو شۆره‌شان پارتیه‌که. ده‌ما شۆره‌شا گولانێ دا په‌ده‌کێ د ناڤ خوه دا چو گوهه‌رتنێن بنگه‌هین یێن ئیدیۆلۆژک نه‌کرنه. باشه ده‌ما سه‌رکردیاتی یه‌ک به، ئیدیۆلۆژی یه‌ک به ئارمانج و هه‌ده‌ف یه‌ک به، ژ بۆ چ وه‌ک دو شۆره‌شێن ژ هه‌ڤ جودا بێنه نرخاندن. بێ گۆمان مه‌رجێن سیاسه‌تا جیهانی و قۆناخا کو شۆره‌شا گولانێ ده‌ستپێکری ژ به‌رێ گه‌له‌ک جودا بوون. لێ جاردن بنگه‌ه یه‌که و شۆره‌شا گولانێ نه ژ شۆره‌شا ئیلۆنێ سه‌ربخوه‌یه.
ده‌ستکه‌فتیێن د رۆژا مه دا ل باشوورێ کوردستانێ هه‌نه به‌رهه‌مێ ڤان هه‌ردو شۆره‌شانه. گه‌لۆ ل گۆر ناڤه‌رۆکا ڤان شۆره‌شان، ره‌وشا د ڤێ قۆناخێ دا هه‌یە گه‌ره‌کە ب چ ئاوایی بێ نرخاندن؟ تایبه‌تی ئه‌ڤ یه‌ک ژ بۆ هه‌می کادرۆ و به‌رپرسێن په‌ده‌کێ گه‌له‌ک گرنگه. ژ به‌ر کو هه‌سانیا رۆنیکرنا پاشه‌رۆژێ، د ده‌رباسبوویا خه‌باتێ دا ڤه‌شارتیه.
٢٠٢٢/٥/٢٦
نێرین/شرۆڤه
د. بیله‌ک
