عیراق و دادوەری
بەدرخان زاویتەیی
دوور ژ وان شرۆڤەیێن ل سەر بریارێن دادگاھا فەدەرال دئێنە کرن سەبارەت یاسایا نەفت و گازا ھەرێما کوردستانێ یا ژمارە (٢٢) سالا ٢٠٠٧ و شرۆڤەیێن یاسایی بۆ مادەیێن دەستووری و رێکارێن ھەلبژاتنا سەرۆککۆماری و گومان تێدا نینە کو بریاریێن سیاسینە. بەلێ دڤێت بزانین کو ھێشتا نەفسەک یال بەغدایێ ھەی دڤێت ھەرێما کوردستانێ ڤەگەرینن بۆ سەردەمێ ئۆتۆنۆمی (حکم ذاتي) و دەستھەلاتێن دەستووری ژێ وەرگرن. دڤێت ژبیر نەکەین کو بۆ ڤێ مەرەمێ وان چەندین پیلان بکارئیناینە وەک: نەجێبەجێکرنا مادەیێ ١٤٠ و دەستوەری و ئابلوقێن ئابوری و پیلانێن نافخوە و تێکدانا ھەرێمێ تاگەھشتیە وی رادەی چەک ژی بکارئینا و شەر ژی کر!!
عیراق ھێشتا یاسا ژمارە ١٠١ یا سالا ١٩٧٦ێ یا وزارەتا نەفتا عیراقێ کار پێ دکەت یال سەر بنمایێن ئیشتراکیەتێ و بریاریێن مەرکزی ھاتیە دانان و ئەڤە بخوە ژی پێچەوانەی دەستوورێ سالا ٢٠٠٥ کو ل سەر بنمایێ فیدرالیەتێ ھاتیە دانان!!
یاسا نەفت و گازا ھەرێما کوردستانێ ژ پەرلەمانێ ھەرێما کوردستانێ دەرکەتیە و مادەیێ ١٢١ یێ دەستورێ عیراقێ دانپێدان ب ڤان یاسای و دامودەزگایێن ھەرێمێ کریە و کێشە دبنیاتدا د ناڤبەرا حکومەتا ھەرێما کوردستانێ و حکومەتا فەدەرالە و دادگەھا فەدەرال مافێ وێ چەندێ نینە یاسایێن ژ پەرلەمانێ ھەرێمێ دەرکەتین ھەلوەشینیت!!
حکومەتا ھەرێما کوردستانێ بۆ نەھێلانا گومانا ل سەر بابەتێ نەفت و گازا ھەرێمێ ل سالا ٢٠١٦ گرێبەستەک دگەل کومپانیا (دیلویت) یا تایبەتمەند ب ئامارا نەفت و گازێ ئیمزا کر و راپورتێن ڤێ کومپانیێ ل سەر ئاستێ جیھانێ جھێ باوەریێ نە و دئێنە پەسەندکرن و ھەمی راپورتێن ڤێ کومپانیێ یێن ل سەر نەفت و گازا ھەرێما کوردستانێ بۆ بەغدایێ ھاتینە رەوانەکرن و بویە ئەگەر کو ل سالا ٢٠٢٠ رێکەفتن دروست ببیت و د بودجەیا فەدەرال دا دانپێدان ب مەلەفێ نەفت و گازا ھەرێمێ ھاتیەکرن و ئەنجومەنێ ئێمناھیا ناڤدەولەتی ب بریارا (٢٥٧٦) حکومەتا فەدەرال نەچارکریە کو پابەندی یاسایا بودجەیا فەدەرال ببیت، بەلێ بە‌‌غدا نەک ھەر پابەند نەبو بەلکو بەردەوامە ل سەر دژاتیکرنێ و نەڤەکێشانا ھەر دوو کەیسێن ل سەر وزارەتا سامانێن سروشتی ھاتینە تومارکرن ل سالێن ٢٠١٢ و ٢٠١٩ ژلایێ حکومەتا فەدەرال نیشانن وێ چەندێ نە کو سەرەرای ھەبوونا رێکەفتنا یا بەردەوام ل سەر پیلانگێریێ و دژاتیکرنێ!!
تشتێ سرنجراکێش ئەوە کو پرانیا لایەنێن سیاسی یێن ھەرێمێ کەیف ب بریارا دادگەھا فەدەرال ھاتیە و ژبیرکریە کو ل سالا ٢٠٠٧ ئەف لایەنە بەشداری دەستھەلاتێ بوون و د پەرلەمانی دا دەنگ دایە ڤێ یاسایێ و شانازی پێ کریە!!
ل ڤێرە دیار دبیت کو پیلان ل دویف پیلانێ د ئێنە دارێتن بۆ ژناڤبرنا قەوارەیا ھەرێما کوردستانێ و کۆنترلکرنا سامانێن کوردستانێ و چەندین لایەنێن نافخوە ژی بەشداری ڤان پیلانانە دژی خەلکێ کوردستانێ. بەلێ کوردستانێ ئەو قوناغ دەرباسکریە و قەد پشت و پشت ناڤەگەریت و نەفت و گازا ھەرێمێ بویە بابەتەکێ جیھانی و ب بریاریێن سیاسی نائێتە راگرتن و ب ڤێ عەقلیەتێ و دژاتیکرنێ کوردستان پتر نێزیکی سەربەخوەیی دبیت، ئەڤجا چ سەربەخوەیا ئابوری یان سەربەخوەیا تمام بیت!!
بەدرخان زاویتەیی
٢٠٢٢/٢/٢٤
