كۆرۆنا ئاوایێ سیاسەتێ ژی دگوھەرە

ڤیروسا كۆرۆنایێ (كۆید/19) ل جیهانێ به‌لاڤ بوویه‌. ل هه‌ر وه‌لاته‌کی ب ئاوایه‌ک جودا به‌لاڤ دبه‌ و رێژەیا که‌سێن ب ڤێ نه‌خوه‌شیێ دکه‌ڤن جاردن ل گۆرا وه‌لاتان تێ گوهه‌رتن. ئه‌ڤ ڤیروس ل چینێ ده‌رکه‌ت و ل جیهانێ به‌لاڤ بوو. لێ دخوه‌یێ چینێ ب سیاسه‌تا ته‌کۆشینا ل هەمبه‌ر به‌لاڤبوونا ڤێ ڤیروسێ سیاسه‌ته‌ک ڕاست ڕێڤه‌بر وب سەر كۆرۆنایێ دا بسەركرفت.

لێ چوویین وهاتنا د ناڤا وه‌لاتان دا، ژیانا ڕۆژانه‌ و پەیوه‌ندیێن جڤاکی هێلا كو ئه‌ڤ ڤیروس زوو به‌لاڤ ببه‌ و گەلەك وەلاتان ڤەگرە.

ل وه‌لاتێن وه‌ک ئیتالیا، ئیران و ئسپانیایێ ئه‌ڤ نه‌خوه‌شی گه‌له‌ک ب بەرفرەھی به‌لاڤ بوو. ته‌دبیرێن ل هەمبه‌ر ڤێ نه‌خوه‌شیێ زوو نه‌هاتن گرتن. ژ بۆ ڤێ یه‌کێ ژی هێژمارا که‌سێن توژی ڤیروسێ بوویی گەلەكن و بەر ب زێدەبوونێ ڤە دچن و ھەتا نھا گه‌له‌ک که‌سان ژیانا خوه‌ ژ ده‌ست دایە. ل وه‌لاتێن وه‌ک کوبا، چین، کۆره‌یا باشوور شیان ب سیاسه‌ته‌کا ڕاست به‌ر ل پێشیا به‌لاڤبوونا ڤیروسێ بگرن و نها ژی ئاریکاریا وه‌لاتێن دن دکن.

ئه‌ورۆپا ژ ترسا تێكچشنا ئابوریێ خوە وەكە پێویست نه‌کاری سیاسه‌ته‌کا ڕاست و دروست ل هەمبه‌ر راوەساندنا ڤێ ڤیروسێ ڕێڤه‌ ببن. ته‌نێ ئەلمانیا شیا ڕێ ل بەر به‌لاڤبوونا ڤێ ڤیروسێ ب ئاوایه‌کی بگره‌. هه‌روه‌ها نها ئەمریکا بوویه‌ ناوه‌ندا ڤێ نه‌خوه‌شیێ و ل ئەمریکایێ به‌لابوونا ڤیروسێ زێده‌ دبه‌ و هێژمارا مریان ژی ڕۆژانه‌ زێده‌ دبه‌.

نها ل گه‌له‌ک وه‌لاتان ژیان راوەستایە، زانینگه‌ھ و دبستان هاتنه‌ گرتن، یاریێن سپۆرێ هه‌موو هاتنه‌ راوەستاندن، خوارنگەھ، قه‌هوه‌خانه‌، چایخانه‌ هه‌موو هاتنه‌ گرتن، ل گه‌له‌ک وه‌لاتان هاتنا خه‌لکی ل یا با هه‌ڤ ژی هاتیه‌ سه‌کناندن. ئاشکه‌ره‌بوو کو، سسته‌ما ته‌ندورستیا گه‌له‌ک وه‌لاتێن پێشکه‌تی و مۆده‌رن ل هەمبه‌ر شه‌رێ ل دژێ كۆرۆنایێ تێکچوون و نه‌کارین ته‌ندورستیا خه‌لکێ خوه‌ بپارێزن.

وه‌زیرا به‌رگریا ئسپانیایێ د داخوویانیه‌ک یا خوه‌ دا دبێژه‌ کو، ژ بۆ ڕێ ل کۆمبوونا خه‌لکێ بگرن، ئارتێش داکه‌تیا ناڤا باژاران. لێ مخابن ل هنده‌ک مالان دا که‌سێن ب ته‌مه‌ن د ناڤا جهێن وان دا مری تێنه‌ دیتن.

ئه‌ڤ داخوویانیا وه‌زیرا به‌رگریا ئسپانیایێ مه‌ترسیا ڤێ نه‌خوه‌شیێ دده‌ دیارکرن.

ل کوردستانا باشوور حوکومه‌تا كوردستانێ ل هەمبه‌ر به‌لاڤبوونا ڤێ نه‌خوه‌شیێ ژ وه‌لاتێن پێشکه‌تی باشتر ته‌دبیر ستاندن. ده‌رکه‌تنا ده‌رڤه‌ هاته‌ قه‌ده‌غه‌کرن. ئه‌ڤێ هه‌تا ڕاده‌یه‌ک مه‌زن ڕێ ل پێشیا به‌لاڤبوونا كۆرۆنایێ ل کوردستانێ گرت. لێ مخابن باژارێ سلێمانیێ بوو ده‌ریێ که‌تنا ڤێ ڤیروسێ ل کوردستانێ. ل دەستپێكێ سلێمانیێ گه‌له‌ک گوھ نادان ته‌دبیران و خه‌لکه‌ک ب ڕێیێن قاچاخی ژ ئیران و ڕۆژهلاتێ کوردستانێ ده‌رباسی باشوورێ کوردستانێ كرن و ئه‌و ژی بوویه‌ سه‌ده‌مه‌ک مه‌زن یا به‌لاڤبوونا ڤێ ڤیروسێ.

بێ گومان پشتی تێکچوونا ڤێ ڤیروسێ ، دێ ل جهانێ گه‌له‌ک تشت بێنه‌ گوهه‌رتن، ڕه‌وشا ئابوری تێكچوویە، سیاسه‌تا ڕێڤه‌برنا هنده‌ک وه‌لاتان تێرێ ناکه‌، سسته‌ما ته‌ندورستی بێ چاره‌ مایه‌ و دیار بوو كو ئەو سیستەم تێرا کاراساته‌کێ ناکه‌. وه‌لاتان پرانیا ئابوریا خوه‌ و ئێكۆنۆمیا خوه‌ ژ بۆ شه‌ر، ژ بۆ چێکرن و فرۆتنا چه‌کێن گران سه‌رف کرنه‌. نها ژی هه‌ر وه‌لاته‌ک ب ئاویه‌کی د ناڤا خوه‌ دا گوهه‌رتنان پێکتینه‌.

ئاشكەرایە كو دێ پشتی تێکچوونا كۆۆرۆنایێ دێ ل جیهانێ گه‌له‌ک تشت بێته‌ گوهه‌رتن.هه‌تا ڕاده‌یه‌کی سسته‌ما ڕێڤه‌برنا وه‌لاتان و ژیانا جڤاکا دێ بێ گوهه‌رتن.