د ناڤبه‌را ئەمریکا و هه‌رێما کوردستانێ دا، ل سه‌ر ئاستا ڕێڤه‌بریێن پێشتر چه‌ند جاران هه‌ڤدیتن و لووتکه پێک هاتنه، ئه‌گه‌ر نه شاش بم پێنج-شه‌ش جاران بارزانی ل کۆشکا سپی ل هه‌یاما سه‌رۆکاتیا جورج بۆش و باراک ئۆباما وه‌که سه‌رۆکێ ده‌وله‌ته‌کێ پێشوازی لێ هاته کرن. د وان هه‌ڤدیتن و لووتکه‌یان دا پێشهاته‌یێن وێ سه‌رده‌مێ یێن گرینگ ژ بۆ په‌یوه‌ندیێن دپلۆماسیا کوردستانێ پێگەھ و گرینگیا خوه هه‌بوویه، لێ هه‌ڤدیتنا ڤێ جارێ یا د ناڤبه‌را نێچیرڤان بارزانی و دۆنالد ترومپ دا کوردستانێ دگهینه قۆناخه‌که دن.
ئه‌ڤ لووتکه‌یا نوو یا د ناڤبه‌را ئەمریكا و کوردستانێ دا ژ لووتکه‌یێن پێشتر جیاوازه، ته‌نێ ئه‌و یه‌ک نینه کو پرۆتۆکۆلا کۆشکا سپی، ئالا کوردستانێ لگه‌ل ئالا ئەمریكایێ دانی و هه‌روها ئه‌و یه‌ک ژی نینه کو د داخویانیا ده‌ربارێ لووتکه‌یێ دا ده‌ما به‌هسا سه‌رۆکێ هه‌رێما کوردستانێ دکه، په‌یڤا “هه‌رێمێ” بکار نه‌ئانی و وه‌که سه‌رۆکێ کوردستانێ ب ناڤ کر.
ئه‌ڤ په‌یامێن گرینگن و دڤێ کورد ڤێ ڕه‌وشێ ژ بۆ پێشخستنا دۆزا خوه یا ڕه‌وا بکار بینه، لێ دبه کو ئه‌ڤ یه‌ک بەشەك به، کو ئەمریكا وه‌که زه‌خت ل هه‌مبه‌ری عیراقێ بکار تینه. ب تایبه‌تی مالپه‌را یۆتوبێ هه‌ڤدیتنا دۆنالد ترومپ و به‌رهه‌م سالح وه‌که جڤینا سه‌رۆکێ ئەمریكا و سه‌رۆکێ کۆماریا ئیسلامی یا ئیرانێ به‌لاڤ کر. دڤێ ئه‌ڤ یه‌ک وه‌که شاشیه‌کا نڤیسکی نه‌یێ خوه‌ندن ئان ژی دیتن. دبه کو ئه‌ڤ هه‌موو به‌شه‌ک بن ژ شێوازا نوو یا ڕکه‌به‌ریا ئەمریكایێ لگه‌ل هێزێن ل هه‌رێمێ. له‌وما ئه‌گه‌ر گرینگیا ڤێ هه‌ڤدیتنێ، ئه‌م ته‌نێ وه‌که ئه‌ڤ تشتێن به‌هس تێنه‌کرن سینۆردار بکن، ئه‌گه‌ره‌کا زێده‌یه ئه‌و هه‌لوه‌ست دبه کو وه‌که کارته‌كا گوشارێ به.
گرینگیا هه‌ڤدتینا بارزانی و ترومپ، په‌یوه‌ندی ب ڕه‌وشا نها یا ناڤچه و کوردستان ڤە هه‌یه، ب تایه‌بتی ل سه‌ر ئاستا هه‌رێمێ و ل عیراقێ. کورد د ڤان سێ سالێن داویێ دا تووشی ئێرش، گه‌ف و پیلانێن ناڤده‌وله‌تی بوون. داگیرکرنا که‌رکووک و عه‌فرینێ، ئێرشێن ترکیێ بۆ سه‌ر ڕۆژاڤایێ کوردستانێ، ڤه‌کشاندنا کوردان ژ ئیداره‌یا ڕێڤه‌به‌ریا کانتۆن و ڤالاکرنا باژاران، گه‌فێن ته‌هرانێ بۆ سه‌ر هه‌ولێرێ، ئێرشێن ترکیێ بۆ سه‌ر شنگال و قه‌ندیل به‌شه‌ک ژ وانه. زه‌ختێن به‌غدایێ ژ بۆ بێهێزکرنا هه‌رێما کوردستانێ، ترسا گوهه‌رتنا ده‌ستوورا بنگه‌هین، نه‌هشتنا سسته‌ما فه‌ده‌رالی، مه‌ترسی و پلانێن هه‌ڤبه‌شی یێن عیراق، ئیران و ترکیێ بۆ ئێرشێن سه‌ر پەکەکێ و چه‌ند مه‌ترسیێن دن وه‌که ڤان دهات چاڤه‌رێکرن.
لێ به‌لێ بریارا ڤه‌کشاندنا ئەمریكایێ ژ ڕۆژاڤایێ کوردستانێ، داخویانیێن ترومپ یێن دەربارێ پشتگوهخستنا هه‌ڤپه‌یامنیێن ئەمریكایێ ل ڕۆژهلاتا ناڤین و ڕه‌خنه‌گرتنا ڕێڤه‌به‌ریێن پێشتر یێن ئەمریكایێ ژ به‌ر هێز شاندیه هه‌رێمێ ژ ئالیێ ترومپ ڤه و لگه‌ل ڤێ یه‌کێ بهێزبوونا ڕووسیایێ و ب تایبه‌تی نێزیکبوونا ڕووسیایێ لگه‌ل وه‌لاتێن که‌نداڤێ؛ ل ناڤ ئەمریكایێ بوو سه‌ده‌ما به‌رته‌کێن توند کو ڕێڤه‌بریا واشینگتۆنێ نه‌چار ببه هه‌لوه‌ستا خوه یا ل گه‌ل ئیرانێ بگوهه‌ره. ب ڤێ یه‌کێ ل هه‌رێمێ و ب تایبه‌تی ل عیراقێ دێ گوهه‌رینێن مه‌زن ڕوو بدن. ئه‌ڤ ڕه‌وش ژ کورد و کوردستانێ ڕا دبه ده‌رفه‌ت و ڕه‌وشه‌کا گونجاو کو خوه ژ مه‌ترسیان دوور بخن و ژ بۆ پێشخساتنا خوه بکار بینن.
ئه‌ڤ لووتکه‌یا بارزانی و ترومپ دکار ببه گاڤا ده‌ستپێکێ یا پێشکه‌تنا کورد و کوردستانێ. ب تایبه‌تی د ده‌مه‌کێ دا کو سیاسه‌تا ترومپ، وه‌که خوه‌دی بریاره، پابه‌ندی ستراته‌ژیا وه‌لاتێ خوه نه‌به و مه‌ترسی هه‌یه ژ به‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه لگه‌ل وه‌لاتێن ئالی د پرسا کورد دا وها بکه کو ئەمریكا زێده‌تر دووربکه‌ڤه و کوردان وه‌که نێچیره‌کێ ل به‌ر ده‌ستێ نه‌یاران بهێله. له‌وما نێزیکبوونا لگه‌ل ترومپ ئا شه‌خسی، ب قاسی نێزیکبوونا ستراته‌ژیا ئەمریكایێ گرینگه.
نێچیرڤان بارزانی ب ڤێ یه‌کێ نیشان دا کو ئه‌و دکاره کار و په‌یوه‌ندیێن خوه یێن وه‌که به‌رێ، نها ژی به‌رده‌وام بکه.
نێچیرڤان بارزانی د ده‌مه‌کێ ده کو ترکیێ، کوردێن باشوور وه‌که مه‌ترسی ل سه‌ر ستراته‌ژیا خوه ددیت، ئه‌و بیر و ڕایا وێ گوهه‌رت و ترکیه کر هه‌ڤبه‌ش کو ئه‌نه‌رژیا کوردستانێ ژ بۆ جیهانێ وه‌ره ڤه‌گوهه‌ستن. ئه‌ڤ یه‌ک گوهه‌رتنه‌کا مه‌زن بوو ل ناڤچه‌یێ، که‌س نکاره ئینکارا وێ ئه‌ندازیاریا نێچیرڤان بارزانی یا د وێ پێڤاژۆیێ دا بکه. له‌وما لووتکه‌یا یه‌که‌م ئا د ناڤبه‌را هه‌رێما کوردستان و ئەمریكایێ دا و د دووڤ ڕا ڤه‌خوه‌ندنا نێچیرڤان بارزانی بۆ واشینگتۆنێ دکاره ببه ده‌ستپێکا گوهه‌رتنا هه‌لوه‌ستا ترومپ ل هه‌مبه‌ری کوردان و سیاسه‌تا وی یا ل هه‌رێمێ. ئه‌و بریارێن پار یێن ترومپ ل دژی کورد و پرسا کورد دابوون، ژ ئالیێ کوردان ڤه جهێ مه‌ترسیان بوو.
سیاسه‌تا ترومپ ل سه‌ر بنه‌مایێن به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌نه‌رژیێ هاتنه ئاڤاکرن. کوردستان خوه‌دی ستراته‌ژیه‌کا مه‌زن یا ناڤچه‌یێ یه و کاره‌ک باش کریه هه‌تا نها ئه‌و ستراته‌ژی د ده‌ستێ خوه دا هشتیه و نه‌خستیه د ده‌ستێ به‌غدایێ دا.
ب تایبه‌تی نها ل ڕۆژاڤایێ کوردستانێ ژی هێزێن کوردی مژوولێ وێنە کو ده‌ڤه‌رێن په‌ترۆلێ د بن کۆنترۆلا خوه دا بپارێزن، د هه‌یاماک دوور و درێژ دا ئه‌و یه‌ک دێ ببه وه‌سیله کو کورد ل هه‌رێمێ وه‌که هێزه‌کا خوه‌دی باندۆر بمینن. هه‌رێما کوردستانێ دکاره د ڤێ چارچۆڤه‌یا ستراته‌ژیک دا لگه‌ل هێزێن مه‌زن یێن جیهانی په‌یوه‌ندیێن خوه دانه. ژ ئالیێ دن ڤه، ڕکه‌به‌ریا نها یا د ناڤبه‌را ئەمریكا و ئیران دا کوردستان دکاره وێ ژ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه بکار بینه. ب تایبه‌تی ژ به‌ر ڕکه‌به‌ریا د ناڤبه‌را ئەمریكا و ئیرانێ ده باندۆره‌کا وها ل عیراقێ کریه کو نکاره یه‌ک گاڤ باڤێژه. عیراق وه‌که دل لگه‌ل ئیرانێ یه و دخوازه ئەمریكایێ ده‌ر بکه، لێ ژ ئالیێ دن ڤه ئارامی و ڕه‌وشا ئابۆریا وێ ب ته‌مامی گرێدایی ئەمریكایێ یه. ئیران و گرووپێن شیعه هه‌ول ددن ئەمریكا ژ ناڤ ئاخا عیراقێ وه‌ره ده‌رخستن، لێ ژ به‌ر ڕه‌وشا عیراق و هه‌رێمێ، ئەمریكا دێ زوو زوو ژ هه‌رێمێ ده‌رنه‌که‌ڤه.
عادل عه‌بدولمه‌هدی د داخویانیا خوه یا هه‌ری داویێ ده دبێژه دڤێ حکومه‌تا نوو یا عیراقێ وه‌ره ئاڤاکرن، پێویسته کو ده‌رخستنا هێزێن بیانی لخوه بگره. هه‌روها ئه‌و یه‌ک ژی ئاماژه کر کو عیراق ژ بۆ کریزا نها ده‌رباس بکه، دڤێ ڕێیه‌کا چاره‌سه‌ریێ ژ خوه ڕه ببینه. د ڤێ چارۆڤه‌یێ دا عیراق ژ بۆ زه‌ختێن ئیرانێ یێن ده‌رخستنا هێزێن هه‌ڤپه‌یمانیێ و ژ بۆ ئەمریكایێ عیراقێ ته‌رک نه‌که، دکاره ل با به‌رپرسێن عیراقێ ئه‌و بیر و ڕا چێبکه کو هێزێن ئەم‌ریکی دکاره ل هه‌رێما کوردستانێ بمینن. د ڤێ ڕه‌وشێ دا ئەمریكا، هه‌رێما کوردستانێ وه‌که قاده‌که خوه دبینه. به‌غدا و ته‌هران ژی وێ ڕاستیێ دبینه کو هه‌رێما کوردستانێ و عیراقێ جیاوازیێن خوه هه‌نه.
هه‌ر چه‌ند ئه‌ڤ یه‌ک ڕیسکەکا بێ مه‌ترسی نابه، لێ به‌لێ ئه‌زموون نیشان دده کو ئه‌گه‌ر ئه‌م ڤێ یه‌کێ نه‌کن، ڕه‌وشا مه دێ نه رەحەت به. به‌ره‌ڤاژۆیێ وێ یه‌کێ ب سایا هه‌بوونا ئەمریكایێ یا ل هه‌رێمێ، ئه‌م ل سه‌ر لنگان مانه. ب ده‌ستپێکرنا هه‌ڤدیتنێن د ناڤبه‌را ڕێڤه‌به‌ریێن واشینگتۆن و ته‌هرانێ دا ژ به‌ر بهێزبوونا پێگه‌ها ئەمریكایێ، پێگه‌ها هه‌رێما کوردستانێ ژی دێ بهێزتر ببه. ئه‌گه‌ر گاڤێن ژ بۆ ناڤبه‌ینکاریێ سه‌رنه‌که‌ڤن و ئاستا ڕکه‌به‌ریێ زێده‌تر ببه، وێ ده‌مێ ئەمریكا دێ هێزا خوه یا سه‌ربازی ل هه‌رێمێ زێده‌تر بکه و ب وی ئاوایی ئه‌وله‌هیا کوردستانێ ژی تێ پاراستن
عارف قوربانی
2020.01.27
رووداو
