ل تركیێ و كوردستانێ ھەڤپەیمانێن سیاسی
ل ترکیێ و تایبه‌تی باکورێ کوردستانێ سیاسه‌ت خه‌تمیه. ده‌ما بەحسا ڤێ یه‌کێ دھێتە کرن دبە كو هنده‌ک ئالی و تایبه‌تی ژی ئالیێ کورد خوه ب ئاوایه‌کی ئاجز بكن. ژ به‌ر کو ڕۆژه‌ڤا سیاسه‌تێ ل باکورێ کوردستانێ و ترکیێ ژ ئالیێ پارتیێن ده‌ستهلات ڤه تێ دەستنیشان كرن و ئالیێن دن ژی د ڤێ چارچۆڤەیێ دا بوویه‌را دنرخینن. مخابن، د ڤێ رەوشا ھەیە دا، ده‌ما ئالیێن ترک بخوازن و ژ بۆ وان باشە بە بەحسا پرسا کوردی دکن. وه‌ک دن ب ته‌مامی چاڤێن خوه ل ڤێ پرسا سه‌ره‌کی گرتنه و ئه‌و پتر بەحسا هلبژارتنا، بەحسا سیاسه‌تا جیهانێ و پرسگرێکێن دارایی دکن. هه‌روه‌ها ل گۆرا خوه پرسا دادێ و ده‌مۆکراسیێ تینن ڕۆژه‌ڤێ.
ئیرۆ گه‌له‌ک ڤه‌کری ل ترکیێ، ده‌ستهلات و موخاله‌فه‌ت هه‌موو ب یه‌ک چاڤی ل پارتیا كاركەرێن كوردستانێ (پەكەكێ) دنێرن و وه‌ک ڕێخستنه‌ک ته‌ڕۆریست ب ناڤ دکن. ل گۆرا ڤێ ژی سیاسه‌تا کو ژ وان ڕا پێویست بە ڕێڤه دبن. ئه‌و ژی ژ کوردا پتر دزانن کو پەكەكە دۆزا پرسا کورد ناکه. ژ بۆ ڤێ ژی د ڕه‌وشا ئیرۆ دا، تشتا کو پەكەكە دخوازه وان گه‌له‌ک ئاجز ناکه. به‌لکی ژی سیاسه‌تا پەكەكێ بڕێڤه دبه و ھەبوونا پەكەكێ ده‌ستهلاتا ترکیه ژی خوەدان دکه. یانی هه‌ردو ئالی ب هه‌ڤ دژین و ھەڤ دو تمام دكن.
هنده‌ک ئالیێن ترکی هه‌ولددن ژ بۆ پۆتانسیه‌لا/پاشخانەیا ده‌نگێن کوردا ل گه‌ل ھەدەپێ ھەڤپەیمانان چێ كن. هنده‌ک ئالی ژی، ب تایبه‌تی ده‌ستهلات، هه‌ولدده ئۆجالان ژ ئیمرالی بێخن ڕۆژه‌ڤێ و د ده‌ما هلبژارتنان دا مفایەكی ژێ وی ببینن. ژ ڤێ پێڤه ل ترکیێ سیاسه‌ت بەحسا هه‌ر تشته‌کی دکه لێ بەحسا پرسا کورد ناکه. پرسا کورد ده‌ما ژ وان ڕا پێوستبه تینن ڕۆژه‌ڤێ.
مخابن، ل باکورێ کوردستانێ ھەڤپەیمانیەك کوردستانی د ناڤا کوردان دا نینە. تفاقا کو د بن سێوانا ھەدەپێ دا په‌یدا بوویی ژی داخوازا ماڤێن كوردان ناكە و نە ھەڤپەیمانیەك كوردستانی یە، ئه‌و تفاق، ل گۆرا كو هه‌تا نها دیارە، تفاقه‌ک ژ بۆ ھەدەپێ ته‌کتیکیه و ژ خوه ده‌ما باش بێ نرخاندن ژی نه تفاقه، کۆمبۆنا هنده‌ک ئالیان د بن سێوانا هدپێ دا یه.
گه‌له‌ک جارا بەحسا هلبژارتنێن پێشوه‌خت تێ کرن، هه‌تا سه‌رۆکێن هنده‌ک پارتیان دبێژن کو د مه‌ها ھه‌زیرانا 2021 ێ دا هلبژارتن چێدبن.
هه‌ر ئالی ل گۆرا خوه هه‌ول دده ھەڤپەیمانیا خوه به‌رفره‌ھ بکه و یا ل بەرمابەر خوە تێکببه. تێ زانن د هلبژارتنا 24ێ هه‌زیرانا 2018ێ دا ل ترکیێ دو تفاق هاتن ئاڤاکرن. یه‌ک ژێ د ناڤبەرا ئاکەپ و مەهەپێ دا بوو یا دن ژی دناڤبەرا جەهەپە،ئی پارتی، دەپە و سەعاده‌تێ دا بوو.
ل ترکیێ و باکورێ کوردستانێ د هلبژارتنێن لۆكالی دا ڕۆژا 31ێ ئادارا 2019ێ پێکهاتن و تفاقا مله‌ت، جەهپە ب پشتگریا ھەدەپێ باژارێن وه‌ک ستەنبول، ئه‌نقه‌ره، ئه‌ده‌نه و هنده‌ک جهێن دن کار کرن. ئاک پارتیێ هه‌ولدا كارتا ئۆجەلان بێخه ڕۆژه‌ڤێ، لێ سه‌رنه‌که‌فت و دەنگەدەرێن ھەدەپێ ده‌نگ دان به‌رئه‌ندامێن جەھەپێ.
نها جاردن ژ بۆ هلبژارتنێن پەرله‌مه‌نتۆیێ، ئاک پارتی دخوازه ب ئاوایه‌کی كارتا ئۆجەلان بێخه ڕۆژه‌ڤێ و دگەل هنده‌ک کوردێن دن پلاتفۆرمه‌کێ کو باندۆرێ ل ده‌نگێ کوردان بکه ئاڤا بکه.
جەھەپە ژی دخوازه ب ڕێیا ھەدەپێ ده‌نگێ کوردا بگره و به‌ر ب ده‌ستهلاتداریێ ڤه هه‌رە.
هه‌ردو ئالی ژی ل گۆرا بەرژەوەندیێن خوە د ناڤا هنده‌ک له‌یزتک و پلانان دا نه. مەھەپە ئاسته‌نگا هه‌ری مه‌زنه ژ بۆ ئاک پارتیێ تشتا بخوازه بکه. ژ نها ڤه پارتیا دۆگو په‌رینچه‌ک بوویه ئالیه‌ک کو باندۆرێ ل سیاسه‌تا ده‌ستهلاتێ دکه. ئه‌ردۆگان هه‌ول دده ئالیێن وه‌ک پارتیا سەعاده‌تێ و پارتیێن دن ئێن ئیسلامی به‌ر ب خوه ڤه ببە. هه‌تا هه‌ول دده ئی پارتیێ ژ تفاقا جەھەپێ ڤه‌قه‌تینه.
د ده‌ستێ جەھەپێ دا ژ بلی ھەدەپێ تشته‌ک نینە. لێ جەھەپە دخوازه ھەدەپە ل هەمبه‌ر قه‌ندیل هه‌لوه‌ستا خوه ئاشکه‌ره بکه و ب چاڤێ جەھەپێ ل قه‌ندیل بنێره، ئه‌گه‌ر ھەدەپە ڤێ یه‌کێ نه‌که جەھەپە ب ئا‌شکه‌رایی ل گه‌ل ھەدەپێ ھەڤپەیمانیا چێ ناكە، به‌لکی وه‌ک هلبژارتنێن شا‌ره‌داریان تفاقه‌ک نه‌ھێنی پێکبینن.
باشه د ڤێ پێڤاژۆیێ دا کورد چ دکن و پێویستە چ بکن؟
هه‌لوه‌ستا ھەدەپێ ئاشكەرەیە. ژ خوه ھەدەپە دبێژه من تفاقەك چێکریه و یێن دخوازن بلا که‌ره‌م بکن د بن سێوانا من دا ته‌ڤلی ڤێ تفاقێ ببن. ئه‌گه‌ر ئالیێن ھەتا نھا دەرڤەیی ڤێ تفاقێمانە، ته‌ڤلی تفاقا ھەدەپێ ببن، ئه‌ڤ تێ واته‌یا کو، دێ ئەو ئالی ژی بکه‌ڤن د بن سێوانا هدپێ دا و وه‌ک هه‌ر ئالیه‌ک د ناڤا تفاقێ دا بێ ده‌نگ دبن.
لێ ئه‌گه‌ر ل گۆرا پره‌نسیبێن کو ئه‌و به‌حس ژێ دکن، ئانكۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وی و کوردستانی بدن پێش چ جارا ل گه‌ل ھەدەپێ د مه‌رجێن نها دا نکارن چ هه‌ڤکاریا بکن. پێویسته ئه‌ڤ ئالییێن ده‌رڤه‌یی تفاقا ھەدەپێ هه‌ول بدن پلاتفۆرمه‌ک هه‌ڤبه‌ش کوردستانی ئاڤا بکن. هه‌موو که‌سایه‌تی و ئالیێن کوردستانی د ڤێ پلاتفۆرمێ دا بینن با هه‌ڤ. ئه‌ڤ پلاتفۆرما نه‌ته‌وی د هلبژارتنان دا ببه خوه‌دی هه‌لوه‌سته‌ک کوردستانی و ته‌ڤبگه‌ره.
چ هێزا ڤان ئالیان هه‌یه و دێ چه‌ند ده‌نگا کۆم بکن نه گه‌له‌ک گرنگه. یا گرنگ دێ ئالیێن کوردستانی و یێن نه کوردستانی ژ هه‌ڤ جودا بکن. دێ ئالیێن به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وی و ئالیێن به‌رژه‌وه‌ندیێن که‌سایه‌تی دکن پیڤانا سیاسه‌تێ ژ هه‌ڤ بێنه ڤه‌قه‌تاندن و د سیاسه‌تێ دا ئاڤێن شێلۆ زه‌لا‌ل دبن.
یا ژ هه‌موویێ گرنگتر ، دێ هه‌رکه‌س بزانبه کو ل باکورێ کوردستانێ کورد دۆزا مافێن خوه یێن نه‌ته‌وی دکن.
هه‌تا مافێن کوردا یێن نه‌ته‌وی نەھێن دان، نه عه‌داله‌ت و نه ژی ده‌مۆکراسی ل ترکیه پێكناھێ. دڤێ ڤێجا کورد ب ڤێ یه‌کێ تێبگەهن و ته‌ڤگه‌را خوه ژی ل گۆرا ڤێ ڕێڤه ببن.
2021.01.26
ئانالیز/ ن. فرات
