ئیحسان ئامێدی
ژیان و زیندی ل جهەکی و ل دەمەکی دانە، دەم دبوریت و ژینگە و هەر هەبونەک وەرارێ دکەت، هەکو دبێژن د بورینا دەمی دا هەر تشتەک گورانکاریەکێ بخوەڤە دبینیت.
چەرخا دەمی سال، هەیڤ، روژ، دەمژمێر و چرکە، پیڤەرێن مروڤی نە بۆ هژمارتنا دەمی و بۆ هژمارێن کاروباران.
گرنگترین دەم نوکەیە، ل نوکە هەر تشتەک کو هەیە هەبونا خوە نیشاددەت و مروڤ هەست ب هەر تشتەکی دکەت و دشێت گەلەک تشتا بکەت، کار و کریار و بەرهەمێ مروڤی یێ نوکە سەرمایێ مروڤییە، دبیتە دەستکەفت و دبیتە مێژوو و دبیتە پاشەروژ.
دوهی دەمەک بو چو، ئێدی ژ دەست دەرکەفت ئاخینکا دیفرا نەهاڤێژە، سبەهی هشتا نەهاتیە و مروڤ نزانیت کا دێ چاوا هێت خوە لێنەگرە!، لێ هەمی زیندەوەر دنوکەیەکێ را ژ دوهیەکێ دەربازی سبەهیەکێ دبن، ئانکو دوهی و سبەهی بەرهەمێ هەبونەکا نوکەنە، نوکە هەبونەکا زیندیە و بەرهەمدارە، پلانێن ئایندە، کارێن نوکەنە و نوکە دهێنە بجهئینان، ئانکو ئەوا دبێژنێ پلان و داهاتو هەر د نوکەدا دهێنە دانان و دنوکەدا دهێتە بجهئینان، ئەڤجا دا بهایێ نوکە بدەینێ و پتر سودی لێ ببینین.
هەمی دەم هەلکەفتنن، هەمی هەلکەفتن د نوکەیەکێ دا بەرهەمهاتینە، لەو مروڤ یێ خاستیە هەمی دەما بکاربینیت و بکەتە هەلکەفتنێن باش.
زیندەوەری تەمەنەک هەیە، ئەو چرکەیا تێدا کو نوکەیە ژیانا ویە، لەو گرنگە گرنگیا وێ بزانیت و بهایێ وێ بدەتێ.
مروڤ ئەو زیندەوەرێ هوشیار شیا ب هێزا ژیری و هوشی و کاری د دەمی دا پێشڤەچونەکا باش دابینکەت و ژینگەهێ بێخیتە بن رکێڤا خوە و تێدا ژیانا خوە ژی خوەشکەت و گەشەیەکا هەروهەر ژێ چێکەت.
ئەو مروڤە د دەمەکی دا شیای ببیتە پەیامبەر، زانا، دانا، سەروک و رێبەر بۆ چاککرنا مروڤی و گەشەپێکرنا وی، و بڤێ رێبازێ مروڤ گەهشتیە قوناخێن باشێن پێشکەفتنێ و ژیانا خوە و یا تەڤایی ژی خوەشکەت.
دەولەسەرێ وان سەرکردێن مروڤاتی د بیاڤێن جوراوجور دا هەمی مروڤ د رەوشەکا باشترن و ئەگەر نە ئەو ژیر و نە ئەو دلسوزی و نە ئەو خەمخوری و نە ئەو پێشەنگی و نە ئەو دەستپێشخەری و نە ئەو کاربان دا نهو ژی مروڤ وەکو زیندەوەرێن دی بن و نە دشیان خوە پێشبێخن و گەشەیێ بخوە بکەن.
زانست و تەکنەلوژیایێ منەتەکا مەزن ل مروڤی کریە، وان سەرکردان د دەمەکی دا شۆرەشەکا زانستی و تەکنەلوژی و پێشەسازی و پزیشکی بەرهەمئینایە وەکریە کو بەرهەم زێدەببیت و ژیان پێ خوەش ببیت.
ب سالان مروڤ د ژیانا سەخت و دژوار و قەتاندنا روژانە دا بوون و دکەفتنە بەر سروشتێ یاسا دارستانێ، هەر ئێکی بو خوە بوو، وەکو هوشی گەشەکری و شیاین ببنە بەرهەمدار، ئەزئەزوکی هەلسوکەوتەکی خوەزایێ وی بوو، خوەزەنگین و دەولەمەندکر و سەرمایە کومدکر ب چلی بێی رەوشا خەلکی ل بەر چاڤ بگرن، بەلکو خەلک کرنە بەند کولە و تەپەسەر و سەرکوت ژی دکرن پێناڤی حەز و بەرژەوەندێن خوە، و نهو ژی ئەو نەخوەشی هەیە، لێ ئەنجامێ پێدڤی و هەستێن چینێن هەژار و بەلەنگاز و زانا و دلوڤانان شۆرەش و سەرهەلدان و وەرگەریان هاتنەکرن، ئیمپراتۆریەتێن سەرمایێ و سەرکوتکرنێ هەرفاندن، و پەنا برنە بەر گرێبەستێن جڤاکی و ل سەر بنگەهێن دەستوری، یاسایی، دادپەروەریێ، هەڤوەلاتیبونێ و مافێن مروڤی دەولەت ئاڤاکرن.
مروڤ د وێ چێکرنێ دا گورانکاریەکێ بەردەوام بوو، و یێ بەردەوامە، خو دگونجینیت و وەرارێ دکەت ژبۆ مان و بەردەوامیا خوە.
مرۆڤ شەنگستێ ڤێ هەبوونێ یە و ل سەر مرۆڤی هەر تشتەک ب باشی و خرابیێن خوەڤە ئاڤا دبیت، لەو دڤێت دڤێ کێش و بێشێ دا مرۆڤ ئامانج بیت، و ل سەر بنگەهەکێ راست و دروست بهێتە ئاڤاکرن، کو ل چ رەوش و پلە و پایە دا بیت بزانیت ئەو مرۆڤە و خزمەتکارێ مرۆڤیە، ئەوا خودێ مەزن گوتی (مە رێز و بەخشندە ب مرۆڤی دایە)، دڤێت ئەڤ فەرمودە رەنگڤەدانا خوە ل هەلسوکەوتێ هەمی مرۆڤان دا هەبیت، ب وی شێوازی کو هەر مرۆڤەک هەست ب دادیێ و وەکهەڤیێ و سەرفرازیێ بکەت.
ژ کەڤن دا د ناڤ جڤاکێن مرۆڤی دا تەپەسەری، چەوساندن، سەرکوتکرن و بەندەکرن پێناڤی سەپاندنا دەستهەلاتێ و دەستکەفتیێن زێدەتر ب بهانەیێن هزری، ئەتنی، ئاینی، رەنگی و ئابوری هەبوینە و ب ملیونان قوربانی لێ کەفتینە، و هشتا هەر هەیە، سەرەرای ڤێ پێشکەفتنا هەمەجوور!.
سەردەمەکی دگوت سەرمایەدار ئەو بخوە گۆرێ خوە بۆ خوە دکولیت، ژ ئەنجامێ هەلسوکەوتێن خوەیێن چل و سەرکوتکەر، سەرێ خوە ل کەڤرا ددەت خوە دهەرفینیت!، لێ هزرمرند و زانایێن وان تیور و سیاسەتێن نوو ئێخستنەبەر ژبۆنا خوەنووکرن و بەردەوامبوونا خوە، هەمی ئەو کەرستێن بەردەستێن لایەنێن هەڤرک ب زانست و تەکنولوژی ڤە بکارئینان پێناڤی بەردەوامبوونا خوە وەکو چینەکا بالادەست و دەستهەلاتدارا کارا، و ژبۆ پاراستنا بەرژەوەندێن خوە خەلک ژی کرە هەڤپشکێ خوە ب رێکا باجەدانەکا مەزن و پەیداکرنا دەرفەتێن کاری و دابینکرنا مافێن کاری و جڤاکی و ساخلەمی و خاندنێ و بجهئینانا ئاشتیێ و ئاسایشێ و سەقامگیریا ناڤخویی و دەرەکی، و پاراستنا بهایێن مرۆڤی و ژینگەهێ.
ژبەرکو مرۆڤ بنگەهە و هەر تشتەک ژ مرۆڤییە و بۆ مرۆڤی یە، دەولەت بۆ مروڤییە و مرۆڤ چێدکەت، ئاسایش بۆ مرۆڤیە و مرۆڤ دابین دکەت، ئابور بۆ مرۆڤیە و مرۆڤ پەیدا دکەت، مرۆڤ کوما مرۆڤان د بیاڤەکێ جوگرافی دا کو خوە ب هەڤپشک دزانن و بەهرەدار و مافدارن، لەوان رازیکرنا مرۆڤی ب دابینکرنا ماف و پێدڤی و داخازێن وی یێن بنەکی ئەرکەکی مرۆڤی و نشتیمانی و ئاینیە و هوکارێ سەرەکیێ ئاسایش و سەقامگیریا نافخوەیی و گەشەکرنێ یە.
قەوارەیێن سیاسی ل هەمبەری کومەکا قەبخازی و رکەبەری و رووبرووبونا نە، و ئەرکێ دەولەتێ یە سەردەمیانە رووبروو ببیتێ و بەرگریێ بکەت دا نەبیتە هویێ گرژی و نەسەقامگیریێ و ئاسایشا نافخوەیی نە کەڤیتە بەر گەفێن هەلوەشیانێ و سەروەری لاواز ببیت.
ژ بەر ڤێ چەندێ ل بەراهیێ مرۆڤ پێدڤی خاندنەڤەیا پێدڤیێن بنەکی یێن تاکێن جڤاکیە، و چەوانیا دابینکرنا وان پێدڤیان، داکو تاک هەست ب هەبوەنا خوە یا سەرفراز بکەت د وەلاتی دا، شیان و پێچێبونێن وەلاتی یێن سیاسی و ئابوری و هزری بۆ دابینکرنا پێدڤیێن خەلکی بیت داکو ئاسایش و سەقامگیریا نافخوەیی بجهبهێت.
سەرئێککومکرنا سەرمایێ د دەستێن چینەکا کێم یا جڤاکی دا وەکر کو ل ئەورۆپایێ ل سەدێ نوزدێ و بیستێ شۆرەش و بزاڤێن چاکسازیێن بنرەتی چێبن د ئەنجام دا دەستور و یاسا و سیاسەت ل سەر بنەمایێن ئاسایش و مافێن تاکان هاتنەدانان و جێگیرکرن و بونە هویێ ئاسایش و سەقامگیریا نافخوەیی. لێ ل وەلاتێن روژهەلاتا ناڤین هشتا ب ژیرەکێ کەڤن سەرەدەریێ دگەل پێدڤیێن بنەکی یێن مرۆڤی دهێتەکرن، هەروەچکو منەتەکێ ل هاولاتی دکەن، و مرۆڤی چ بها نە!.. لەوان ژی شەر و پێکدادانێن نافخوەیی د بەردەوامن، کوشتن و ژناڤبرن و تالانکرن و کوچکرنا نافخوەیی و بۆ دەرڤە رەوشەکا هەردەمیانەیە و ئەڤە مەترسی نە ل سەر ئاسایشا نەتەوەیی و قەوارێ دەولەتێ.
پسیار ل ڤێرە ئەڤەیە، ئەرێ د شیانان دایە ئەڤ رەوشە چێبیت!؟، هەلبەت مێژوویا سیاسی و جڤاکی یا جڤاکێن مرۆڤی و سەربورێن قەوارێن سیاسی یێن کەڤن و نوو وێ خویا دکەن کو بەلێ.
ژ کەڤن دا و نهو ژی گەلەک کیانێن سیاسی هەنە شیاینە ژ مرۆڤێ خوە ژینگەهەکا خراب باش بکەن و وەلاتی ئاڤاکەن، و بەروڤاژی هەبوینە ژوی مرۆڤی ژینگەها باش خراب کەن و دەستوداری تێکبدەن.
نهو ژی ل ڤێ جیهانێ وەلات هەنە دهەژارن لێ ب شیانێن مرۆڤێن خوە شیاینە دەولەتێن دەولەمەند چێکەن و ژیانەکا خوەشگوزەران بۆ خەلکێ ە دابینکەن وەکو دبێژن دەولەتێن خوەشگوزەران چێکرینە، هەروەکو وەلاتێن دەولەمەند ژی هەین ب ئەنجامێن سیاسەتێن شاش و تاکرەوێن سەرانێن وان مللەت هەژار کریە و وەلات وێران کریە و سەروەریا دەولەتێ ژ دەستداینه.
هەر مرۆڤە باش دکەت، خراب ژی دکەت، گەر ژیر و ئیرادا باشیێ هەبیت دێ باشی بجههێت و خوەشگوزەرانی چێبیت، و ئەڤە بۆ هەر جڤاکەکی چێدبیت، بەلێ پێدڤیە پەیسکا پێدڤیێن بنەکیێن جڤاکی بخوینن و دەستنیشان بکەن و د چارچۆڤێ بەرنامەکێ هەڤچەرخێ گونجای دا کاری بۆ بکەن پێناڤی دابينكرنا وان پێدڤیان و رازیکرنا تاکێن جڤاکی داکو ئاسایش و سەقامگیریا نافخوەیی بجهبهێت و گەشەیی چێبیت.
هەرێما کوردستانێ گەشەبونەکا باش بخوەڤە دیتیە، بەرنامە و کارنامێن حکومەتێ دباش و دگونجاینە، دهێتە خاستن لەز بجهئینانا وان بهێتەکرن دا گەشەبوون کاریگەریا خوە ل سەر بجهئینانا حەز و پێدڤیێن تاکێن وەلاتی بکەت و ببتە هویێ سەقامگیریا نافخوەیی.
هەرێم د ڤان بارودوخان دا هەمبەری کومەک قەبخازیا دبیت، یێن ئابوری، دارایی، سیاسی، جڤاکی و هزری و دبیتە هویێ لاوازبوونا باوەریێ و نزمبوونا هەستا ژێیاتیێ.
هوکارێن ئابوری و ئاسایشێ و گەفێن نافخوەیی و دەوروبەران و بێکاری بێزاریەکێ چێدکەن ئیدی هەست ب ناموبونێ دهێتەکرن و یاخیبوون چێدبیت.
دڤێت رووبروویێ ڤان کوما قەبخازیا و دیاردێن نەرینی ببین، و ئەڤە بەرپسیاریەکا تەڤایی یە، لێ هەر ئێک چ تاک بیت چ دامەزراو ب قەبارێ هێز و شیان و دەستهەلاتا خو بەرپرسە ب ئەرکێ بجهئینانا رووبرووبوونێ، نابیت هەمی بەرپسیاریێ بێخینە سەرملێن دەستهەلاتێ، دڤێت هندەک تێگەه بهێنە گورین، ئێدی بیژین مللەت دەیبابە، و هەر خێزانەک ب ئەرکێ ئاڤاکرنا ئەندامێن خوە رابیت، کو کەسانێن ب شیان و ب باوەری و پشتبەست بخوە ئاڤاکەت، وە لێ بکەت کو ئەڤ مرۆڤە ببنە مرۆڤێن ژیر و کارکەر و بەرهەمدار، ئەو بخوە بخوە ل شولی بگەرن و پەیدا بکەن و داهێنانێ بکەن و پێگیریێن خوە ژی هەمبەری دەستهەلاتێ بجهبینن، هەروەکو دەستهەلات ژی ب ئەرکێن خوە رابیت بۆ دابینکرنا پێدڤیێن بنەکی ژ ئاسایشێ و خارنێ و ئازادیێ و خزمەتگوزاریێن شارستانی.
هەماهەنگیا دەستهەلاتێ و مللەتی ل سەر بنگەهێ ماف و ئەرکێن دەستنیشانکری رێخوشکەرە بۆ رازیکرنا خەلکی و بجهئینانا ئاسایش و سەقامگیریا نافخوەیی و گەشەکرنا هەمی بیاڤێن ژیانێ ل وەلاتی، کو مەبەستا کیانێ دەولەتێ یە.
دەم یێ دبوریت و ل دیف هژمارتنا زاینی ئەڤە سالەک دی ژی بوری، دڤێ بورینێ دا، نوکە یێن هندەکا بەرهەمدار و خوەشی بوون و یێن هندەکا دەرد و خەم و ژان بوون. ل ناڤبەرا هەردوو جینا چەندین ئاست و پلە هەنە.
گەلەک دەم یێ ژ مرۆڤی دچن، هەمیا یا چوی هەمبەری یا نوکە تێدا نینە، ژبەر هندێ باشترە ژ جەرخێ پێشڤەچوونێ نەهێنە دابرین هەمی نوکە یێن خوە بکەینە هزر دارشتن و کارکرن و داهێنان بۆ سەرفرازیا مرۆڤی.
ل دوماهیێ دێ داکوکیێ کەم مروڤ و دەم گرنگن و مەبەستن بۆ خوەشگوزەرانیا مروڤی،
هەر دەمێ بەراهی دا مرۆڤی و بهایێن مرۆڤی بجهئینان دێ سەقامگیری و خوەشگوزەرانی جێگیربیت.
هەمی دەمێن وە هەلکەفتن بن بۆ ژینەکا خوەش و سەرفراز
