مه‌سروور بارزانی و فره‌هکرنا ده‌مۆکراسیا ناسنامه‌یان
وه‌ک من بەرێ ژی نڤیساند و ڕاستی ژی وێ یەكێ دیار دکن كو ل باشوورێ کوردشستانێ قۆناغه‌كا نوو ده‌ست پێ دکه. ئه‌ڤ قۆناغ، “قۆناغا بارزانیێن جوان” ه.
هه‌لوه‌ستا سه‌رۆکوه‌زیرێ کوردستانێ د ده‌ستپێکا ئاڤاکرنا حکومه‌تا کوردستانێ دا ئه‌ڤ نه‌رینا من ڕاست ده‌رخست، کو ل باشوورێ کوردستانێ قۆناغه‌کا نوو یا بارزانیان ده‌ست پێ کریه.
دڤێ مرۆڤ ل سه‌ر ڤێ پێشکه‌تنێ ڕاوه‌سته.
ل عیراقێ د گولانا 2018 ێ دا هلبژارتنا گشتی هات كرن. پارتیا دەمۆكراتا كوردستانێ (پەدەکە) د ڤێ هلبژارتنێ دا بوو پارتیا یه‌که‌مین. پارتیێن عه‌ره‌بان به‌س ب رێیا پێكئانینا تفاقان ژ پەدەکێ زێده‌تر پارلامه‌نته‌ر قازانچ کرن.
ئه‌ڤ قازانجا پەدەکێ یا پشتی داگیركرنا که‌رکوکێ و گه‌له‌ک هه‌رێمێن دن یێن کوردستانێ بێ شك کو واته‌یه‌که تایبه‌ت ھەیە. ئه‌ڤ ژ بۆنا سه‌رۆکوه‌زیرێ به‌رێ یێ عیراقێ بوو دەربه‌یه‌که مه‌زن. د هه‌مان ده‌م ده ژ بۆنا ئه‌مه‌ریکایێ ژی بوو دەربه‌یه‌که مه‌زن. له‌ورا بەربژێرێ وان هلبژارتن وه‌ندا کر. لێ هلبژارتن ژ بۆنا سه‌رۆک بارزانی و کوردستانێ بوو قا‌زا‌نجه‌کا مه‌زن.
دیار بوو کو حکومه‌تا فه‌ده‌رالی یا عیراقێ و هه‌ڤالبه‌ندێن وان، پشتی ڕه‌فه‌راندووما سه‌رخوه‌بوونا کوردستانێ نه‌حه‌قی و زوولمه‌كا مه‌زن ل کوردان کریه.
پشتی کو پەدەکێ و سه‌رۆک بارزانی ب سه‌رکه‌تن، قه‌ده‌را ئاڤابوونا حکومه‌تا کوردستانێ ب وان ڕا هات گرێدان. د ئاڤاکرنا حکومه‌تا فه‌ده‌رالی یا عیراقێ دا سه‌رۆک بارزانی و پەدەکێ ڕۆله‌كا سه‌ره‌که و مه‌زن نیشان دان.
د ئیلۆنا 2018 ێ دا ژی ل باشوورێ کوردستانێ هلبژارتنا گشتی هات كرن. د هلبژارتنێ دا دیسا سه‌رۆک بازرانی و پەدەکێ قازانچ کر. له‌وما ژی، ژ بۆنا حکومه‌ت ئاڤا ببه، وه‌زیفه‌یا هه‌ولدانێ بوو پارا پەدەکێ.
لێ هه‌زار مخابن ده‌مه‌ک درێژ پرۆسێسا ئاڤاکرنا حکومه‌تا کوردستانێ فه‌رمی ده‌ست پێ نه‌کر.
پشتی کو پارلامه‌نتۆیا کوردستانێ “قانوونا سه‌رۆک ده‌وله‌ت” په‌ژراند و نێچیرڤان ئیدرس بارزانی وه‌ک سه‌رۆکده‌وله‌ت هات هلبژارتن و د 10ێ هه‌زیرانا 2019 ێ دا ب ڕه‌وره‌سمه‌كا مه‌زن یا ژ به‌شدارێن نه‌ته‌وه‌یی، هه‌رێمی، ناڤنه‌ته‌وی سۆند خوار و ده‌ست ب کارێ خوه کر، پرۆسێسا ئاڤاکرنا فه‌رمی یا حکومه‌تا کوردستانێ ده‌ست پێ کر.
سه‌رۆکده‌وله‌تا فه‌ده‌ره‌ل یا کوردستانێ نێچیرڤان بارزانی، ژ بۆنا کو د پارلامه‌نتۆیێ دا پارلامه‌نته‌رێن پەدەکێ زێده بوون، ژ بۆنا حکومه‌تا کوردستانێ ئاڤا ببه، نامزه‌تێ پەدەکێ مه‌سروور بارزانی وه‌ک سه‌رۆکوه‌زیر دیار کر.
پارلامه‌نتۆیا کوردستانێ ژی ب ده‌نگه‌کی بلند، سه‌رۆکوه‌زیرتیا مه‌سروور بارزانی ئه‌رێ کر و وی ژی ده‌ست ب خه‌باتێ کر کو حکومه‌تێ ئاڤا بکه و ب یەكێتیا نشتمانیا كوردستانێ (یەنەکە)، گۆران، ب هه‌موو پارتیێن دن را ژ بۆنا ئاڤاکرنا حکومه‌تێ دەست ب دانووستاندنا کر.
لێ وی د حکومه‌تئاڤاکرنێ دا فه‌رقه‌کا مه‌زن نیشان دا. ب به‌رپرسیار، پارتی و ڕێخستنێن کێمنهتهوهیێن ئۆلی و نه‌ته‌وه‌یی ڕه دانووستاندنه‌کا نێزیک و گه‌رم و سەمیمی پێک ئانی و قیمه‌ته‌که مه‌زن ژ بۆنا حکومه‌تێ دا وان و ژ بۆنا کو ئه‌و ببن به‌شه‌ک ژ حکومه‌تێ، ژ وان پێشنیارا ته‌مسیلکاران و به‌رنامه‌یێ وه‌رگرت.
مه‌سروور بارزانی، ب ئاشووری و کرستیانێن کوردستانێ ڕا جڤیا
ب ئارمانجا گوفتووگۆکرنا به‌شداریا پێکهاته‌یا ئاشووری د کابینه‌یا نوو دا، مه‌سروور بارزانی ب ته‌ڤگه‌را ده‌مۆکرات ئا ئاشووری ڕا جڤیا.
به‌ری وێ جڤینێ ژی، مه‌سروور بارزانی ب هه‌ڤپه‌یمانیا یه‌کیتیا نه‌ته‌وی یا کریستیانی کو خوه‌دیێ 3 کورسیێن پارله‌مانێ یه ڕا جڤیا بوو. سه‌کره‌ته‌رێ گشتی یێ پارتیا ده‌مۆکرات یا بێت نه‌هرێن ڕۆمیۆ هه‌کاری ژ ک24 ێ ڕا ڕاگهاند، ‘ئه‌م دبینن کو به‌شداریا مه د کابینه‌یا نوو دا جودا به و داخواز دکن پارا مه د هه‌موو پۆستێن سه‌ره‌که و سه‌رۆکاتیان دا هه‌به.
ل گۆر زانیاریێن په‌یامنێرێ ک24ێ، مه‌سروور بارزانی دخوازه پێکهاته‌یێن کوردستانێ ب ئاوایه‌کی به‌رفه‌رھ به‌شداری د سیسته‌ما حکومرانیێ یا هه‌رێما کوردستانێ دا بکن. هه‌ر ئیرۆ ژی، مه‌سروور بارزانی ژ بۆ وێ مه‌به‌ستێ ب ۹ پارتی و ئالیێن تورکمه‌نی و ب به‌ره‌یا تورکمه‌نی ڕا جڤیا بوو.
به‌ریا کو ماکه‌زاگۆنا ده‌وله‌تا فه‌ده‌رال یا عیراقێ بێ په‌ژراندن، ل کوردستانێ فه‌ده‌رالیزم و ده‌مۆکراسی وه‌ک ڕ‌ژێم و شکلێ ده‌وله‌تێ هات قه‌بوول کرن. ل کودستانێ گۆر پیڤان و چاندا ده‌مۆکراسیێ هات ته‌ڤگه‌راندن.
ده‌مۆکراسی، ب گه‌له‌ک پیڤانێن خوه تێ ته‌عریف کرن. ته‌عریفا ده‌مۆکراسیێ یا ئاشکه‌ره و سه‌ره‌که ئه‌وه کو، د ده‌مۆکراسیێ دا گه‌ل خوه ب خوه ئیداره دکه. گه‌ل به‌رپرسیارێن ده‌وله‌تێ ب هلبژارتنێن گشتی و هه‌رێمی هلدبژێره. مه‌جلیس، قه‌ده‌را گه‌ل ته‌سپیت دکه، قانوونا چێ دکه، حکومه‌تێ ئاڤا دکه، سه‌رۆکێ ده‌وله‌تێ هلدبژێره.
ل کوردستانێ ژی ئه‌ڤ مه‌کانیزم، ب هه‌موو کێماسیێن خوه ڤه، باش دمه‌شە. مه‌جلیسا کوردستانێ د ڤان ڕۆژێن داوی دا ژ بۆنا سه‌رۆکێ ده‌وله‌تێ قانوونه‌کا گرینگ چێکر و بریار دا کو مه‌سروور بارزانی وه‌ک سه‌رۆکوه‌زیر حکومه‌تێ ئاڤا بکه.
لێ ژ بۆنا ده‌مۆکراسیێ ته‌عریفێن دن ژی هه‌نه. گۆری باوه‌ریا من، ده‌مۆکراسی ب ئاوایه‌کی متلەق پاراستنا فکرێن هندکایی یه. پاراستنا مافێن ناسنامه‌یێن ئۆلی و نه‌ته‌وه‌یی و کێمنه‌ته‌وه‌یی یه.
گرینگتر تەعریفا ده‌مۆکراسیێ ژی، “رژێما ناسنامه‌یێن نه‌ته‌وه‌یان و کێمنهتهوهیێن ئۆلی و گرووبێن نه‌ته‌وه‌یی نه.”
ل کوردستانێ کێمنهتهوهیێن ئۆلی و نه‌ته‌وه‌یی خوه‌دیێ هه‌موو مافێن شه‌خسی و کۆله‌کتیفن. هه‌ر کێمنه‌ته‌وه‌یه‌ک ب زمانێ خوه په‌روه‌رده دبه، زمانێ وان زمانێ فه‌رمی و په‌روه‌رده‌یی یه و ئه‌و پارتیێن خوه ئاڤا دکن و ب پارتیێن خوە به‌شداری هلبژارتنا دبن، به‌رپرسیارێن خوه هلدبژێرن.
مه‌سروور بارزانی نووها دخوازه ده‌مۆکراسیا ناسنامه‌یان، ب ته‌مسیلا وان د حکومه‌تێ دا دیار ببه.
ئه‌ڤ ژ بۆنا ده‌مۆکراسیا ل کوردستانێ گاڤه‌که گرینگ، پێشکه‌تن و فرهه‌بوونا ده‌مۆکراسیێ یه.
ئامەد 2019.06.28
ئیبراهیم گوچلو
