ل چەرخێن ناڤین، ئەمپراتوریەتێن رۆژهەلاتا ناڤەراست و ئاسیا رۆژهەلات (ئیسلامی، چینی و هندستان)، ژ ئالیێ ئابووریڤە گەلەک ژ ئەورۆپایێ دەولەمەندتر بوون. لێ ئەگەرێ هەرە گرنگێ پێشکەتنا ئەورۆپایێ، ب تایبەت پشتی سالێن 1850، گرنگیدانبوو ب پاشەڕۆژێ و باوەڕیبوونا وان بوو کو دڤێت پاشەڕۆژ باشتر بیت، لەوراژی وان پارە ل هزرێن نوو خەرج دکرن و ژ پاشەڕۆژێ نە دترسیان چونکو وان باوەڕی هەبوو. هەبوونا باوەریێ ژی ژ ئەنجامێ هەبوونا راستگویێ و هەبوونا دادگەهەکا عادل و بێلایەن بوو کو مافێ کەسێ نەهێتە خوارن.
ل ئەورۆپایێ هزر ل سەر هندێ بوو کا چەوا داهاتیێ خوە ب رێکێن جودا زێدەکەن. واتە چەوا ئەو پارێ ل بەردەست ھەیە وەبەرهێنانێ تێدا بکەن و داهاتیێ خوە گەلەكجور بکەن. ئێک ژ رێکێن سەرکەفتنا وەبەرهێنانێ ئەوە کو پاشەڕۆژ یا گەرەنتی کری بیت، هەروەسا باوەڕی د ناڤبەرا وەبەرهێنەری و خوەدانێ پڕۆژەی دا هەبیت کو د پاشەڕۆژێ دا دێ هەر کەس گەهیتە مافێ خوە. ئەڤێ سیستەما ب ڤی ئاوایی گەشەسەندن بخوڤە دیت و هاتە ناڤکرن ب سیستەمێ سەرمایەداری (النظام الرأسمالي).
ل رەخێ دی یێ دنیایێ، مێشکێ دەولەت و ئەمپراتوریەتێن رۆژهەلاتا ناڤەراست ب هندێ قاییلبوو کو دەولەمەندیا وان گرێدایی داگیرکرنا وەلاتێن دیترە و ب رێکا تالانکرنێ دێ خەزینا ئەمپراتوریەتێن خوە پێ پڕ بکەن. هەڵبەت دوماهیا ڤان ئەمپراتوریەتان نەمان دووڤدا هات.
یا من دڤێت بێژم ئەوە کو بۆ هەر سیستەمەکێ گرنگە گەرەنتیکرنا پاشەڕۆژێ ل بەرچاڤ بهێتە وەرگرتن داکو باوەڕی پەیدا بیت و گەشەسەندن ژی دووڤدا بهێت.
شڤێدی جەنابێ سەرۆکێ حکومەتا هەرێما کوردستانێ ڕێزدار (مەسروور بارزانی) د روینشتنا خوەدا دگەل کومەکا خوەندەكارێن زانینگەھێن کوردستانێ، ئەگەر ب دیقەت گوهداریێ بکەین دێ زانین کو گەلەك ب ڕاستگۆیی گرنگیەکا زێدە ب دو تشتان ددەت:
یەک: گەلەكجورکرنا داهاتیێ و سودوەرگرتن ژ کەرەستە و ئالاڤێن ل بەر دەست ھەنە.
دو: گرنگیدان ب پاشەڕۆژێ و گەرەنتیکرنا وێ، ئەو ژی ب رێکا قەرزنەکرنا یەک دۆلاری هەر ژدەمێ کابینەیا نەھێ دەستبکار بووی و ھەتا نوھا.
قەرزنەکرن و کێمکرنا قەرزێن پێشتر، پێنگاڤەکا ستراتیژی یە ژ بۆ ڕزگاربوون ژ قەیدوشەرتێن وان دەولەتێن پاڕە ژێ ھاتیە قەرزكرن، مە پتر ئازاد دکەت کو بڕیار و پرۆژێن ستراتیژیک دابنین.
ژیری و زیرەکیا سەرۆکێ حکومەتێ ئەوە کو شیایە ب هەمان کەرەستە و رەوشا جاران، یاریەکا بهێزو سەرکەفتی بکەت و بەرامبەر هەمی ئالنگاریا رابوەستیت و پرۆژێن ستراتیژیك دامەزرێنیت.
ب واتەیەکا دیتر، مەرج نینە کا چەند داهاتی ل بەر دەستێ تەیە، یا گرنگ ئەوە کا چەوا ئەڤ داهاتیە ژ بۆ پاشەڕۆژێ دهێتە وەبەرهێنان.
یاریزانێن شەترەنجێ وەكە ھەڤ بەركێن سەترەنجێ ل بەر دەستێ وانن. لێ سەركەفتن ژ بۆ وی/ێ یاریزانیە یێ/ا باشتر و شارەزاتر وان بەركێن شەترەنجێ بلڤینیت.
ژ فێسبۆكا
ھەرمان بەرواری
