نێچیرڤان بارزانی: كوردستان و ئێزدی ژ ھەڤ ناھێن جودا كرن
نێچيرڤان بارزانى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستانێ، ل باژارێ دھۆكێ (2019.08.04) بەشداری د مەراسما كۆمكوژیا ئێزدیان دا كر و د وێ مەراسمێ دا پەیڤەك پێشكەش كر. ئەڤ ل ژێر تێكستا وێ پەیڤێ كو ژ مالپەرا سەرۆكاتیا ھەرێما كوردستانێ ھاتیە وەرگرتن:
كه‌سوكارێت جانگۆرى و قوربانييێت ئێزدى،
مێهڤان و ئاماده‌بوويێت هێژا..
ڕۆژا وه باش، هوين هه‌مى ب خێر هاتن.
ئه‌ڤڕۆ ب ڕێز و شكۆدارى ئه‌م قوربانى يێت ئێك ژ مه‌زنترين تاوانێت دژى مرۆڤاتيێ ب بير تينين، كو هيچ كه‌سه‌كى باوه‌ر نه‌دكر دێ د سه‌دسالا بيست و ئێكێدا تاوانه‌كا هنده دڕنده و نه‌مرۆڤایه‌تی ببینیت! ئه‌م خۆ لبه‌ر گيانێ پاقژێ جانگۆرييێت كۆمكوژییا ئێزديا دچه‌مينين، سلاڤ و دروودا بۆ گيانێ وان تنێرين. ئه‌و چ جارا ژبيرا مه ناچن، هه‌تاهه‌تا دێ مينن به‌شه‌ك ژ بيردانكا نيشتمانييا هه‌ڤبه‌ش يا هه‌می گه‌لێ كوردستانێ.
ب درێژيا ديرۆكێ، ئێزدييا گه‌له‌ك فه‌رمان و كاره‌سات و تالى و زه‌حمه‌تى ديتينه. مه‌ردانه به‌ڕه‌ڤانى ل خۆ كريه و ب سه‌ر و مالێ خۆ، دين و باوه‌ڕيا خۆ يا ئۆلى و زمان و كولتوور و عورف و عاده‌تێت خۆ پاراستينه. گيانێ خۆ يێ دايه، لێ چ جارا ڕاده‌ست نه‌بووينه و دين و باوه‌ڕيا خۆ چ جاره‌كێ به‌ردنه‌دايه. دڤێ ڕێكێدا گه‌له‌ك قوربانى يێت مه‌زن داينه. ئه‌م ب ڕێز و پێزانين ئه‌ڤڕۆ لبه‌ر ئيراده و گيانێ به‌ڕه‌ڤانى و خۆپاراستنا ئێزدييا ڕادوه‌ستين و به‌ژنا خۆ دچه‌مینین.
دگه‌ل هه‌مى فه‌رمان و كاره‌ساتێت ب سه‌رێ وان هاتى، ديسا ژى ئێزدى وه‌ك نموونه‌كێ زندى يێ كولتوورا پێكڤه‌ژيانێ دگه‌ل پێكهاتێت دى يێت كوردستانێ، ل ڤى وه‌لاتى، له‌سه‌ر ئاخا باب و كالێت خۆ ماينه و بۆ هه‌تاهه‌تا ژى سه‌ربلند و سه‌رفراز دێ لسه‌ر ڤێ ئاخێ مينن. دێ مينن و دێ لالشا نوورانى و ميرگه‌ها شه‌رفه‌دين پارێزن، كوردستان ژى هه‌ر دێ مينيت وارێ پێكڤه‌ژيانێ و مالا هه‌مى پێكهاتێت دينى و یێت نه‌ته‌وه‌يى دڤی وه‌ڵاتی دا.
كوردستان و ئێزدى چ جارا ناهێنه ژێك جداكرن. ئێزدى د قه‌وله‌كێ خۆدا دبێژن:
ئه‌م ئێزدينه
سه‌رناڤێ سلتان ئێزينه
ب ئۆل و ئه‌ركانێت خۆ دڕازينه..
جابێ بده‌نه كوردستانێ
بلا قايم كه‌ن ئيمانێ
شه‌رفه‌دين ميره ل ديوانێ..
جينۆسايدا كو داعشێ ب سه‌رێ ئێزديا ئيناى، د ديرۆكێدا تشته‌كێ كێم وێنه‌يه. ڕۆژێت ئێكێ يێت هێرشێ، (1293) ژن و مێر و زارۆك جانگۆرى بوون و هه‌مى د گۆڕێت بكۆمدا هاتنه ڤه‌شارتن. هه‌تا نهۆ (80) گۆڕێت بكۆم و ب ده‌هان گۆڕێت يه‌ككه‌سى هاتنه ديتن. (2745) زارۆك ئێتيم و سێوى مان. (3548) ژن و كچ، (2869) زه‌لام و كوڕ هاتنه ڕه‌ڤاندن. دۆرێ (360) هزار ئێزدييا ئاواره بوون. (68) مه‌زار هاتنه په‌قاندن. پترى (100) هزار ئێزدييا كۆچبه‌رى دنيايێ بوون.
ئه‌ڤه يه‌ك ژ مه‌زنترين هێرشێت سه‌ر كوردستانێ و فه‌رمانێت ئێزديايه. ئێك ژ ڕه‌شترين به‌رپه‌ڕێت ديرۆكا كوردستانێ و مرۆڤاتيێ يه. لێ ديسا ژى هه‌مى كاره‌سات و فه‌رمانێت كو هاتيه سه‌رێ ئێزديا د دیرۆكێدا، نه‌شيانه و چ جارا ژى نه‌شێن، ئێزديا و كوردستانێ ژێك جدا بكه‌ن. ئێزدى ئێك ژ كه‌ڤنترين پێكهاتێت وه‌ڵاتێ مه‌نه. زه‌حمه‌ت و كه‌دا ئێزدييا د ئاڤاكرن و پاراستنا ڤى وه‌لاتيدا، قوربانى و فيداكاريا وان بۆ ڤێ ئاخێ، گه‌له‌كا مه‌زنه د دیرۆكێدا.
ئه‌م گه‌له‌ك باش ده‌رد و ژان و تاليێت ئێزديا دزانين. ئه‌م باش دزانين ژيانا پێنج سالا د كه‌مپێت ئاواره‌ييێدا چه‌ندا زه‌حمه‌ته. ئه‌م دزانين و دبينين كانێ كۆچبه‌رى و جدابوونا ژ مالباتێ چه‌ندا ب ئێش و ژانه. ئه‌م باش پێ دحه‌سيێن و مه هاى ژ ڕۆندك و گرى و نالينا دايكێت خۆ يێت ئێزدى هه‌يه. ئه‌م دزانين ب دلێ تژى حه‌سره‌ت و كول و كۆڤان، چاڤێ وان يێ ل ڤه‌گه‌ڕا عه‌زيز و خۆشتڤى يێت خۆ. ئه‌م دزانين كو برينا ئێزديا گه‌له‌كا كويره و ب ساناهى ده‌بار نابيت!
لێ گه‌لى خوشك و برا، ئه‌م گه‌له‌ك و گه‌له‌ك باش وێ ڕاستيێ ژى دزانين كو ئارمانج و مه‌ره‌ما دوژمنا، بێ ئومێدكرن و ده‌رخێستنا ئێزديا ژ ئاخ و وه‌لاتێ وان يێ باب و كالا و تێكدانا پێكڤه‌ژيانا خه‌لكێ كوردستانێ يه! وا دڤێت ئێزدى له‌سه‌ر ئاخا خۆ نه‌مينن! وان دڤێت ئێزدی ده‌ربده‌ری دنیایێ ببن، بێكه‌س و بێخودان بن، ده‌ربده‌ر و كۆچبه‌رى دنيايێ ببن. كۆك و زمان و كولتوور و ئۆلا خۆ بهێلن و ژبير بكه‌ن!
لێ ئه‌م دێ هاريكار بين و دێ هه‌مى پشته‌ڤانيێ كه‌ين داكو خه‌لكێ مه‌يێ ئێزدى ل وه‌لات بمینن، ل وه‌ڵاتێ خۆ و ل كوردستانێ، لبه‌ر سيبه‌را لالشا نوورانى و ميرگه‌ها شه‌رفه‌دين بمينن. پشتڕاستى و باوه‌رى بۆ وان ڤه‌گه‌ڕيت. كۆكا ئێزدياتيێ ل ڤى وه‌لاتى، لسه‌ر ڤێ ئاخێ يه! ئێزدياتى لێره، ل لالشا نوورانى ل ميرگه‌ها شه‌رفه‌دين، ل شێخان و ل شه‌نگالێ دێ مينيت و دێ هێته پاراستن. ئێزدياتى، شه‌نگال، لالش و شه‌رفه‌دين، چ جارا ناهێنه ژێك جداكرن. ئێزدياتى چ جارا ل وه‌لاتێت بيانى و ل كۆچبه‌ريێ ناهێته پاراستن.
گه‌لى خوشك و برايێت ئێزدى،
هه‌ر ژ ده‌سپێكا كاره‌ساتا شه‌نگالێ، مه كار و هه‌ولدان بۆ هاريكاريا خه‌لكێ خۆ يێ ئێزدى ده‌ست پێكر. ل دهۆكێ د ڕۆژێن ئێكێدا ئه‌م دگه‌ل ڕه‌حمه‌تيێ مير ته‌حسين به‌گ ميرێ ئێزديا، جڤاتا ڕووحانى و كه‌ساتيێت ئێزدى ڕوينشتين و مه گوهداريا گل و گازن و داخاز و پێويستى يێت وان كر. مه ئۆفيسه‌كا تايبه‌ت بۆ ڕزگاركرنا دايك و خوشك و برايێت مه‌يێت ئێزدى ئاڤا كر.
هه‌تا ئه‌ڤڕۆ (2225) ژن و كچ، (1284) زه‌لام و كوڕ هاتينه ڕزگاركرن. هێشتا ژى چاره‌نڤيسێ (1323) ژن و كچا و (1585) زه‌لام و كوڕا نه‌دياره. لێره، جاره‌كا دی ئه‌م هه‌مى خوشك و برايێت ئێزدى پشتڕاست دكه‌ين كو چ پێويسته دێ كه‌ين، داكو ڕه‌ڤاندى يێت مايى ژى بێنه ڕزگاركرن، يان ژى چاره‌نڤيسێ وان بێته دیاریكرن. گه‌له‌ك سپاس بۆ كار و هه‌ول و مانديبوونا ئۆفیسا ڕزگاركرنا ڕڤاندیا و بۆ خزمه‌تا وان كری و به‌رده‌وام ژی دكه‌ن.
خوشك و دايكێت مه يێت ئێزدى يێت كو ژ ده‌ستێ داعشێ ڕزگار بووى، سيمبۆلا مه‌زلووميه‌تێ و شه‌ره‌ف و سه‌ربلنديیا ملله‌تێ مه‌نه. دڤێت ڕێز و پێزانين و جهێ وانێ تايبه‌ت دناڤ جڤاكێدا هه‌بيت. هه‌م حكوومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و هه‌م حكوومه‌تا عێراقێ ژی، هه‌م ژى جڤاكا ناڤنه‌ته‌وه‌يى، دڤێت زێده‌تر هاريكاريا وان بكه‌ن داكو بشێن جاره‌كا دى ده‌ست ب ژيانه‌كا نۆرمال بكه‌ن لسه‌ر خاكا پیرۆزا خۆ.
بڕيارا په‌رله‌مانێ كوردستانێ يا دوهى كو ڕۆژا (3)ى ته‌باخێ وه‌ك ڕۆژا جینۆسایدا ئێزدیيان ناساند، بڕياره‌كا گرنگه. ل عيراقێ و له‌سه‌ر ئاستا ناڤنه‌ته‌وه‌يى ژى تڤيا ئه‌ڤ كاره‌ساته وه‌كى جينۆسايد بێته ناسين. بۆ ڤێ چه‌ندێ مه به‌رێ ل هه‌رێما كوردستانێ ليژنه‌يه‌كا حكوومى چێكر داكو لسه‌ر ڤێ پرسێ و له‌سه‌ر بابه‌تێ گۆڕێت بكۆم كار بكه‌ت و هه‌مى هاريكاريا پێويست پێشكێشى UN و ئالييێت ناڤنه‌ته‌وه‌يى بكه‌ت. ئه‌م ب هه‌مى شيانێت خۆ دێ له‌سه‌ر ڤان هه‌ولا به‌رده‌وام بين. دڤێت دادپه‌روه‌رى جهێ خۆ بگريت و ئێزدى بێنه قه‌ره‌بووكرن.
شه‌نگال و ده‌ڤه‌رێت دى يێت ئێزدييا پێدڤى ئارامى و ئاڤه‌دانكرن و خزمه‌تێنه. هه‌ر دڤێ ده‌مێدا ژى ئه‌و كارێ كو جه‌نابێ كه‌ریم خان ل UN ئه‌نجام دده‌ت، ئه‌م به‌رز دنرخینین و ئه‌م ته‌ئكید دكه‌ین كو حكوومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و سه‌رۆكایه‌تییا هه‌رێمێ دێ پشته‌ڤانییه‌كا ته‌مام كه‌ت بۆ كارێت كو ئه‌و ئه‌نجام دده‌ت و هيڤيدارم ڕۆژه‌كێ ببینین دادپه‌روه‌رى بهێته جیبجیكرن. خه‌لكێ شه‌نگالێ و ده‌ردۆرێت وێ، هێژايى ژيان و سه‌ره‌ده‌رى و ڕه‌وشه‌كا باشترن. ئالۆزى و ململانێ و ناكۆكييێت حزبى و گرووپێت چه‌كدار، تڤيا نه‌بنه ئه‌گه‌رێ نائارامى و ئاڤه‌داننه‌بوونا شه‌نگالێ. ئه‌و، ئێدى ژ كامپا و خيڤه‌تا وه‌ستيان و تڤيا بشێن بێ ئاسته‌نگ، بێ ئاریشه، ئارام و سه‌ربه‌ست جاره‌كای دی ڤه‌گه‌ڕنه سه‌ر جهـ و وارێت خۆ.
ئێزدى بگشتى و شه‌نگالى بتايبه‌تى، تڤيا باشترى هه‌مى خه‌لكێ دى، حيسابا به‌رژوه‌نديا خۆ و باژێڕ و ده‌ڤه‌رێت خۆ بكه‌ن و نه‌هێلن، ده‌ليڤێ نه‌ده‌ن به‌رژه‌وه‌نديێت حزبی و گرووپێت دی، ببنه ڕێگرێت ته‌ناهى و ئاڤه‌دانكرنێ و خزمه‌تگوزاريا و ڤه‌گه‌ڕيانا خه‌لكى بۆ سه‌ر مال و حالێت خۆ. باوه‌ريا مه ئه‌وه، به‌رده‌وام ژى دێ كار كه‌ين كو شه‌نگال ببيته پارێزگه‌هـ.
حكوومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و حكوومه‌تا فيدرالا عيراقێ تڤيا لسه‌ر ڤێ مژارێ هه‌ماهه‌نگ و هاريكار بن و چاره‌يه‌كێ بۆ ڕه‌وشا شه‌نگالێ ببينن. داخازێ دكه‌م كو سندۆقه‌كا ئاڤه‌دانكرنێ بۆ شه‌نگالێ و سنوورێ وێ ده‌ڤه‌رێ بێته ئاڤاكرن و UN و جڤاكا ناڤنه‌ته‌ويى، عێراق و هه‌رێما كوردستان ژى ئاماده‌یه به‌شداريێ تێدا بكه‌ت. هه‌روه‌ها حكوومه‌تا عێراقی ب تایبه‌تی د بوجه‌یا ساڵا بهێتدا دڤێت گرنگییه‌كا تایبه‌ت ب ئاڤه‌دانكرنا شه‌نگالێ و ده‌وروبه‌رێ وێ بده‌ت.
دويماهيێ، جاره‌كا دى، سلاڤ و دروود بۆ گيانێ جانگۆرى يێت جينۆسايدكرنا ئێزديا و پێشمه‌رگێت قه‌هره‌مان و خۆبه‌خش و هه‌می شه‌هیدێت كو بۆ ڕزگاریيا شه‌نگالێ و ده‌ڤه‌رێت دی یێت كوردستانێ گیانێ خۆ كریه گۆری.
گه‌له‌ك سپاس بۆ خه‌لك و ئیدارا پارێزگه‌ها دهۆكێ و جه‌نابێ پارێزگاری كو خه‌لكێ ده‌ڤه‌را دهۆكێ ده‌ریێ مال و مزگه‌فت و قوتابخانێت خۆ بۆ ئاوارێت ئێزدی ڤه‌كرن و هاریكارییا وان كر و تابلۆیێ پێكڤه‌ژیان و پێكڤه‌بوونێ و جاره‌كا دی بۆ جیهانێ نیشان دای، ئه‌ز لێره جاره‌كا دی سپاسیا هه‌می خه‌لكێ دهۆكێ دكه‌م بۆ ڤێ چه‌ندێ.
هه‌ر ب ڤێ هه‌لكه‌فتنێ سپاسیا به‌شدارییا هه‌می نوێنه‌رێت وه‌ڵاتێت بیانی دكه‌م دڤێ ڕێوڕه‌سمێدا، بتایبه‌تی سپاس بۆ به‌شداریكرنا خانما جێنین پلاسخارت نوێنه‌را سكرتێرێ گشتی یێ نه‌ته‌وه‌یێت ئێكگرتی ل عێراقێ د ڤێ ڕێوڕه‌سمێدا.
هه‌ر وه‌كى قه‌وله‌كێ دى یێ ئێزدییا دبێژيت:
يا سوارێ ڕۆژهه‌لاتێ و ڕۆژئاڤايێ
تو بده‌يه خاترا دۆتێ و دايێ
تو مه خلاس كه‌ى ژ قه‌دايێ
ژ به‌لايێ .. ژ غه‌لايێ
گه‌له‌ك سپاس.
ب خێر بێن.
