هەرێما کوردستانێ و سیاسەتا ئابورى

گومان تێدا نینە ئابور و سیاسەت ئەو دوو چەمکن یێن کو ئەم نەشێین ل ئەڤی سەردەمی ژ ئێک جودا بکەین چونکە هەردوو چەمکان کاریگەرى لسەر هەڤدو هەیە، چ ئەڤ کاریگەریە د ئەرێنى بن یان پێچەوانە نەرێنى بن، دیسان هەر گهورینەکا ئابورى کاریگەرى لسەر گوهورینێن سیاسى هەیە و بەروڤاژی، ژبەر ئەڤێ چەندێ ئابور و سیاسەت دوو چەمکێن پێکڤە گرێدایى نە.

وەکو دیار ل قوناغێن مێژویێ گهورینێن جەوهەری لسەر ئەڤان تێگەهان دورست بوینە و ل هەر قوناغەکێ ئابورێ و سیاسەتێ رامان و تێگەهشتنەکا تایبەت هەبویە و قوتابخانێن جودا جودا ژێ دەرکەفتینە و هەر قوتابخانەکێ ب ئاراستەکی شروڤەیا کاریگەریا ئابورى و سیاسەتێ کریە. ئەوا مە دڤێت لسەر راوەستین (سیاسەتا ئابورى) یە ل (هەرێما کوردستانێ) چونکە گەلەک هوکار هەنە کاریگەرى لسەر دارێشتنا ئەڤێ سیاسەتێ دکەن چ ئەو هوکار یێن نافخویی بن یان گرێدایی رەوشا نافخو و داهاتێ نافخو بن چونکە لڤێرە گەلەک بنەما کاریگەریا خو لسەر مەزاختنێن ئابورى دکەن ژوانا بونمونە؛ بەلاف بوونا پرەنسیپ، سیستەمێ دیموکراسى، نەمانا بەرپرسایەتیا دەولەتێ بەرامبەرى چالاکیێن ئابورى و کێم بوونا رولێ دولەتێ دیسان کاریگەریا کومپانیێن ناڤدەولەتى جهێ رولێ دەولەتێ گرتیە لەورا حکومەت نەچار دبیت پێداچوونەکێ د سیاسەتا خودا بکەت بو پێشکێش کرنا خزمەتێن پتر بو کومەلگەهێ و تەخا هەژار برێکا دام و دەزگەهێن خو یێن نافخو چونکە لڤێرە رولێ سەرمایە و کومپانیا زورێ بهێزە و بەرپرسایەتیا خەلکێ هەژار دکەڤیتە سەر ملێن دەولەتێ. حکومەتا هەرێمێ گرنگى دایە هندێ کو موچەیێن هەیڤانە تەرخان بکەت بو تەخێن دیارکرى بناڤێن جودا جودا و ئەڤ سیاسەتە زورا مەترسیدارە لسەر ئابورێ هەرێمێ و پێویستە حکومەتێ دەرگەهێن دى ڤەکربان بو هاریکاریا ئەڤان تەخان ژوانا دارێشتنا یاسایا کارى کو ئەڤ یاسایە ببیتە بنەما بو پاراستنا مافێن کرێکاران و خەلکى بەرێ خو دابا کارێ ئازاد و دەلێڤە هاتبان رەخساندن بو هەبونا ژێرخانەکا ئابورى یا بهێز هەم ئەڤ سیاسەتە دا بار سڤکیێ لسەر حکومەتێ دورست کەت و هەمى داهاتێ نشتیمانى دا زێدە بیت و مەترسیێن قەیرانێن ئابورى و هەبونا ئابلوقێن هەرێمى لسەر حکومەتێ لاواز بن یانژى هند کاریگەریا خو نەدبوون لسەر سیاسەتا ئابوری یا هەرێمێ.

دیسان ناکوکیێن حزبێن سیاسى ژى کاریگەریا خو لسەر زێدە مەزاختنا داهاتى هەبویە ب رەنگەکێ نەتەندورست لسەر خەلکى چونکە هەر حزبەکا سیاسى ڤێایە ب شێوازەکی ئەندام و لایەنگرێ خو رازى بکەت برێکا بەرنامە یانژى دانا هاریکاریان برێکێن جودا جودا، لڤێرە لجهێ هزر ل ستراتیجیەتەکا ئابورى بهێتە کرن کار لسەر رازى کرنا ئەندام و لایەنگرێن خو دکەن لەورا ناکوکیێن حزبێن سیاسى چوینە دناڤا پەرلەمانێ کوردستانێ دا بێ هزرا بەرژوەندیا گشتى بهێتە کرن موچە دهاتنە زێدە کرن و خەلک ب شێوازەکێ نەگونجای دهاتە دامەزراندن لەورا دەرئەنجام مەترسى لسەر ئابورێ هەرێما کوردستانێ دورست بینە و ئەو قەیرانێن چاڤەرێ کرى ژلایێ پسپورێن ئابورى ڤە ل هەرێما کوردستانێ دورست بون سەرەراى هندێ کو کوردستان وەکو ژێرخانە یا دەولەمەندە بەلام مە نەشیایە ئەڤێ دەولەمەندیێ ب رێکێن تەندورست بکاربینین بونمونە چەند کەرتێن دى هەنە کو دڤێا حکومەتێ گرنگى پێ دابا وەکو سیاسەتا خویا ئابورى ئەوژى کەرتێن (چاندنێ و گەشت و گوزار) دیسان مفا ژ نەفتا رەش هاتبا وەرگرتن بو بابەتێن پتروکێمایێ بەلێ مخابن نە مە شیا وى بازارى بو جوتیارێن خو دەست نیشان بکەین یێ بەرهەم لێ بهێتە مەزاختن و نەژى مە شیایە ئەم بەرژوەندێن هەڤپشکێن ئابورى دگەل وەلاتێن دی یێن دونیایێ دورست بکەین، بتایبەت یێن هەرێمى کو ئەم رێکێ نەدەینە وان وەلاتان هەرگاڤان ئەوان ڤیا ئابورێ مە تێک بدەن و پێدڤی یە برێکا بەرژوەندێین پێگهورێن ئابورى مەژى کارتێن فشارێ لسەر وان وەلاتان هەبان سەرەراى هندێ کو هەمى هوکار نە گرێدایی حکومەتا هەرێمێ بوینە بەلکو ناکوکیێن وەلاتێن زل هێز لدەڤەرێ و دیسان ناکوکیێن وەلاتێن هەرێمى کاریگەریا خو لسەر هەمى بابەتەکێ ستراتیژى هەیە بەلێ بەشەکێ بەرپرسایەتى لسەر ملێن حکومەتا هەرێمێ بویە.

سەبارەت فاکتەرێن کو کاریگەریا راستەخو ل سەر سیاسەتا ئابورى یا هەر وەلاتەکی دکەن هندەک خالێن هەڤپشک هەنە ژوانا زێدەبوونا مەزاختیێن شەران کو لدمێ خودا شەرێن جیهانى زور کاریگەرى لسەر ئابورێ وەلاتێن دونیایێ هەبوینە، سەبارەت هەرێما کوردستانێ شەرێ تیروستێن داعش و حەشدا شەعبى و هەبونا گەف و مەترسێین بەردەوام یێن تیرورێ هوکارەک بوینە کو مەزاختیێن هەرێمێ زێدە بن و دەولەتێ پێدڤى ب چەکێ نوى وسیستەمەکێ نوی یێ بەرەڤانى کرنێ هەیە لەورا بەردەوام بو هندێ سیستەمێ خو یێ بەرەڤانى کرنێ بهێز بکەت، ژلایەکێ دی ڤە هەبونا ئاوارە و پەنابەران ژبەر هەمان ئەگەرێن شەرى راستەخو پەیوەندى ب ئابورێ هەرێما کوردستانێ ڤە هەبویە کو ژ ئەنجامێ شەر و نەخوشیان ل وەلاتێن جیران و نافخویا عێراقێ هژمارکا ئێکجار مەزن یا خەلکێ وەلاتێن سوریێ و نافخویا عێراقێ نوکە ل هەرێما کوردستانێ ئاکنجی بوینە ئەڤ چەندە ژى ب شێوەکێ راستەوخو کاریگەریێ لسەر مەزاختیێن ئابورى دکەت لەورا بو دارێشتنا سیاسەتا ئابورى دڤێت بەردەوام داریژەرێن ئەڤان سیاسەتان پێشبینیا ئەڤان مەترسیان بکەن تاکو بو هەر حالەتەکێ نە سروشتى حکومەت بەرهەڤ بیت بو هەر کارەکی و پێگهورێن باشتر هەبن.

نڤیسینا
رەمەزان نسرالدین کێڤلى
سەروکێ کومەلا ئەکادیمێن زانستێن سیاسى