وه‌فا و وه‌فاداری
ئه‌م کورد مله‌ته‌کێ عه‌جێبن. به‌لکی ل سه‌ر ڕوویێ عه‌ردی چ مله‌ت وه‌ک مله‌تێ کورد کو ژ هه‌ست و پیرۆزییێن خوه یێن نه‌ته‌وی دوور دکه‌ڤن، نینن. هه‌لبه‌ت باندۆرا بنده‌ستی، داگیرکرن و بێده‌وله‌تبوونێ د په‌یدابوونا ڤان نه‌خوه‌شیێن بێ ده‌رمان دا گەلەكە. ئه‌م بەرێ خوە بدەنە ئه‌ڤ نه‌خوه‌شییێن کو وه‌ک ڤیرووسه‌کێ که‌تیه مه‌ژی و به‌ده‌نا کوردان، نه ته‌نێ د ناڤ کوردێن نه‌زان و نه‌خوێندەوار دا، لێ د مه‌ژی و به‌ده‌نا ڕه‌وشه‌نبیر، سیاسه‌تمه‌دار، پارتی و ده‌زگه‌هێن کوردان دا ژی شاخ و په‌ر به‌ردایه. هه‌ڤالتی، وه‌فا و وه‌فاداری، خوه‌دیلێده‌رکه‌تن و هه‌زکرنا نه‌ته‌وی-مڵی ژ کوردان دوور که‌تیه و جهێ خوه ژ ئه‌زه‌زی، حه‌سوودی، زکره‌شی، فتنه، دژبه‌ری و دژمناتیه‌ک ڤالا را هشتیه.
د چاند و که‌ڤنه‌شۆپیا کوردان دا وه‌فا و وه‌فاداری، خوه‌دیلێده‌رکه‌تن، پشتگری و ئالیکاریا جڤاکی خاله‌ک ب سه‌رێ خوه بوو، پیرۆزییه‌ک بوو. عه‌شیر و مالباتێن کورد، د ڕۆژێن ته‌نگ دا خوه‌دی ل هه‌ڤ ده‌ردکه‌تن و ل به‌ر بایێ هه‌ڤ ڕادبوون. عه‌شیرێن کو دژمنێن هه‌ڤ بوون ژی، د ڕۆژێن ته‌نگاسیێ دا هه‌ڤدو نه‌دێشاندن و د شین و شاهیێ دا گه‌له‌ک جاران ل پێك دهاتن و هه‌ر تشت ژ بیر دکرن، ژ بۆ خاترێ ده‌مێن به‌رێ به ژی ژ هه‌ڤ ڕا وه‌فادار بوون و وه‌فاداری دکرن. لێ مخابن پشتی سالێن ۸۰ جڤاکا کورد سه‌رووبنێ هه‌ڤ بوو، نه چاند و که‌ڤنه‌شۆپیێن به‌رێ پێ ڕا مان و نه ژی وه‌فاداری.
ب ناسکرن و پاراستنا ئیدیۆلۆژییێن بیانی و دووری عاده‌ت و تۆره‌یێن جڤاکا کورد، برینێن کوور د عاده‌ت، تۆره و که‌ڤنه‌شۆپیێن پیرۆز دا ڤه‌بوون و ئه‌ڤ برینێن بێ ده‌رمان هه‌تا ئیرۆ ژی سه‌رێ کوردان دخوه، وان ژ هه‌ڤ تاروومار دکه. هه‌ر چقاسی هنده‌ک عاده‌ت و تۆره‌یێن خوه‌مالی، وه‌فا و وه‌فاداری د ناڤ هنده‌ک عه‌شیران دا مابه و بێن پاراستن ژی، مخابن پرانیا کوردێن مه، پارتی و سازیێن مه نکارن خوه ژ ناڤ له‌پ و په‌نچه‌یێن ڤێ نه‌خوه‌شییێ ئازاد بکن.
دوورکه‌تنا ژ هه‌ستێن نه‌ته‌وی، ژ بیرمه‌ندی و هشمه‌ندییا نه‌ته‌وی، بێوه‌فایی و جه‌فا نه ته‌نێ د ناڤ کوردێن وه‌لات دا، هه‌روه‌ها د ناڤ کوردێن ئه‌ورووپا و سه‌رانسه‌رێ جیهانێ دا ژی ڕوو دایه و هه‌یه. ئه‌ڤ نه‌خوه‌شی گه‌نه‌تیکه، مالباتی یه، سیاسی و ئوممه‌تی یه، یان ڤیروسه‌ک تایبه‌ت که‌تیه جانێ کوردان، نزانم. لێ ئه‌ڤ ڤیروسا مالکامباخ ژ ڤیروسا کۆرۆنایێ و ڤیروسێن دن زێده‌تر کوردان دکوژه و وان ژناڤ دبە. ژ کوردان ڕا ڤیروسا هه‌ری مه‌زن بێتفاقی یه، پارچه‌بوونه، ئاسیمیلاسیۆن و ئۆتۆئاسیمیلاسیۆنه، دوورکه‌تن و خوه‌ونداکرنه.
هه‌ر چقاسی د ناڤ کوردێن وه‌لات دا وه‌فا و وه‌فاداری هنده‌ک مابه ژی، ل ئه‌ورووپایێ خویایه ئه‌و ژی نه‌مایه. که‌س، دۆست و هۆگرێن کو ب سالان د کۆزکه‌کێ دا پشتا خوه دابوون هه‌ڤ و د شه‌رت و مه‌رجێن هه‌ری گران دا شه‌رێ داگیرکه‌ران دکرن، که‌سێن کو وه‌ک برا بوون و گه‌په‌ک نان بێیی هه‌ڤ نه‌دخوارن، ژ به‌ر ناکۆکیێن شه‌خسی یان سیاسی بوونه دژمنێن هه‌ڤ و هه‌ڤدو ب ته‌نێ هشتنه. ل شوونا کو ل وه‌لاتێن بیانیێ زێده‌تر خوه‌دی ل هه‌ڤ ده‌رکه‌ڤن و کێمانی و شاشیتیێن ده‌رباسبوویی عه‌فوو بکن، کین و نه‌فره‌تا خوه ل هه‌مبه‌ر هه‌ڤ زێده‌تر دکن. نه د نه‌خوه‌شییه‌کێ دا، نه د مرن و شینه‌کێ دا نه سه‌ردانا هه‌ڤ دکن، نه ژی د خه‌ما وان ده یه. ئه‌ڤ هه‌لوه‌ستا کرێت و دووری کوردایه‌تیێ ب تایبه‌ت د ناڤ کوردێن کو قاشۆ ڕه‌وشه‌نبیرن، سیاسه‌تمه‌دارن و که‌سێن کو پێشکێشیا ڕێخستن و پارتیان دکن دا زێده‌تر ده‌ردکه‌ڤه پێش. ئه‌ڤ نه‌خوه‌شی نه ته‌نێ د ناڤ کادر و ڕێڤه‌برێن ڕێخستن یان پارتییه‌کێ دا، لێ د ناڤ ته‌مامێ ڕێخستن و پارتیێن کورد دا هه‌بوو و ئیرۆ ژی هه‌یه. ژ به‌ر کو هه‌ما بێژن پرانییا وان ڕێڤه‌بر و کادرێن سیاسی د ده‌ما خوه دا ل هه‌مبه‌ر هه‌ڤ کێماسی و خه‌له‌تی کرنه، ئانگۆ گونه‌هکارن، ژ بۆ خه‌له‌تییێن خوه ڤه‌شێرن و هه‌ساب نه‌دن هه‌ڤ، ژ وه‌فا و وه‌فاداریێ دوور دکه‌ڤن و خوه دووری هه‌ڤال و ڕێهه‌ڤالێن خوه یێن که‌ڤن دگرن.
گاڤا ئه‌م دیرۆکا مله‌تێن دن دخوینن و کار و خزمه‌تێن کو ل ده‌رڤه‌یی وه‌لات ژ بۆ دۆزا مله‌ت و وه‌لاتێ خوه کرنه دبینن، باوه‌ر بکن مه‌رڤ ژ خوه ژی، ژ کوردبوونا خوه ژی شه‌رم و فه‌دی دکه. ڕه‌وشه‌نبیر، سیاسه‌تمه‌دار و پێشه‌وایێن خه‌لکێ ل بیانیێ خه‌لکێ خوه دایه سه‌ر هه‌ڤ، ب هزر و هشمه‌ندیه‌ک نه‌ته‌وی و هه‌تا نیژادپه‌ره‌ستی خوه ل هه‌ڤ پێچانه دا کو ل بیانیێ وندا نه‌بن و ژ قه‌ومیه‌تا خوه دوور نه‌که‌ڤن. ناکۆکیێن شه‌خسی و ڕێخستنی دانینه هێله‌کێ، ژ بۆ دۆزا خوه دیپلۆماسیه‌ک خورت کرنه، لۆبی چێکرنه، دۆست قه‌زه‌نج کرنه، د قادا له‌گال دا گه‌له‌ک ده‌رفه‌تێن خه‌باتێ ئافراندنه و خه‌لکێ خوه ل دۆرا وان ده‌رفه‌تان جڤاندنه سه‌ر هه‌ڤ. زارۆکێن خوه ب زمانێ خوه مه‌زن و په‌روه‌رده کرنه، ئه‌و ب خوه‌ندن دانه، د ناڤ ڕێخستن و ده‌زگه‌هێن ده‌وله‌تان دا ب جھکرنە و ب ڤی ئاوه‌یی خوه ژ وندابوون و چنەبوونێ ڕزگار کرنه. لێ مخابن ڕه‌وشا مه کوردان نه وسایه.
به‌رێ هه‌ڤالتی و دۆستانیه‌ک بێ حه‌ساب و بێ به‌رژه‌وه‌ندی هه‌بوو. ئیده‌ئال و ئارمانجا ژیانه‌ک خوه‌ش هه‌بوو. د ڕۆژێن ته‌نگ و فره دا باوه‌ری ب هه‌ڤ هه‌بوو، مرۆڤ ب هه‌ڤ ڕا دچوو مرنێ. وه‌فا و وه‌فاداری، فه‌دا و فه‌داکاری هه‌بوو. لێ مخابن ئیرۆ ده‌رهه‌مه‌ک ژ ڤان نه‌مایه. ل وه‌لاتێن بیانیێ ئه‌و مێر و مێرخاسێن کو خوه د به‌ر هه‌ڤ دا ددان کوژتن، وه‌ک سێویان ب ته‌نێ مانه، بێ دۆست و هه‌ڤال، خه‌یالشکه‌ستی و بێ هێڤی و ئارمانج. وه‌فاداریا کو ژ دۆست و هه‌ڤالێن خوه هێڤی دکرن ب ئاڤێ ده چوو و چوویه. نه ته‌نێ ئه‌و و ئه‌م، زارۆکێن مه ژی وه‌ک مه په‌ر و په‌ریشان، تاروومار و بێ سه‌رمیان مانه. زارۆکێن مه د ناڤ له‌هیا ئاسیمیلاسیۆن و مۆده‌رنیته‌یا وه‌لاتێن بیانی دا دخه‌نقن و وندا دبن. مالبات ژ هه‌ڤ تاروومار بوون و دبن، تێکلیێن جڤاکی و کورده‌واری جیهێ خوه ژ چنەبوونێ ڕا هشتنه. پارتی و ڕێخستنێن مه ژ ئالاڤبوون و حاجه‌تبوونێ بوونه شیڤا شه‌ڤێ. خه‌لک وان نه‌خون ژی ئه‌و ب خوه سه‌رێ هه‌ڤ و سه‌رێ هه‌ڤال و ئالیگرێن خوه دخون. نکارن ل خوه و ئالیگرێن خوه خوه‌دی ده‌رکه‌ڤن، نه ژی ل کوردێن دن.
ب کورت و کورمانجی هه‌که ئه‌ز بێژم؛ وه‌فا و وه‌فاداری ئیرۆ بوویه جه‌فا و جه‌فاداری. هه‌چیێ دچه ژ کیستێ خوه دچه و نه خه‌ما که‌سی یه. گاڤا د ساخیێ دا وه‌فا و وه‌فاداری، پرس و خوه‌دیلێده‌رکه‌تن نەبە، پشتی مرنێ وه‌فاداری فێده ناکه، ئه‌و وه‌فاداری دبه جه‌فا، دبه عه‌زاب و وه‌ک برینه‌کێ د لاشێ مرۆڤ دا دمینه.
نووری چه‌لیک
2020.04.05
