وەلاتپەروەریا مە د چ قۆناغ دایە
وه‌لاتپه‌روه‌ری نه کاره‌کێ سڤک و ئه‌رزانه. پیڤانێن وه‌لاتپه‌روه‌رییێ فه‌داکاری، حه‌زکرن و ئه‌ڤینا زمان و چاندێ یه، گرێدانا ب خاک و نرخێن وه‌لاتە. که‌سێن وه‌لاتپه‌روه‌ر، دڤێ بشێت ب جان و مالێ خوه فه‌داکارییێ د به‌ر وه‌لات و دۆزا وه‌لاتێ خوه دا بکه، ب زمان و چاندا خوه، ب نرخێن خوه یێن پیرۆز سه‌ربلند به، ژ بۆ سه‌رکه‌تنا مله‌ت و نه‌ته‌وا خوه تێبکۆشه. چ د مالا خوه دا، چ ل ده‌رڤه، دڤێ ژ ئه‌ندامێن جڤاکێ ڕا ببه نموونه و ئه‌رکێن خوه ب جیھ بینه. پیڤانێن شۆره‌شگه‌رییێ ژی هه‌ما بێژن هه‌مان تشتن. هه‌گه‌ر ئارمانج شۆره‌شا وه‌لات و ڕزگارییا مله‌ت به، دڤێ شۆره‌شگه‌ر ته‌خسیر نه‌که و خوه بده به‌ر بارێ شۆره‌شێ. ب مال و جانێ خوه فه‌داکار به و د ڕۆژێن ته‌نگ و فره‌ھ دا خوه نه‌ده پاش. وه‌لاتپه‌روه‌ر و شۆره‌شگه‌ر، ب ڕابوون و ڕوونشتنا خوه، ب که‌سایه‌ت و ئه‌حلاقێ خوه، ب حه‌زکرن و ڕێزگرتنا هه‌ڤال و هۆگرێن خوه دیار دبن. وه‌لاتپه‌روه‌ر و شۆره‌شگه‌ر نه ل پاش لێ تم ل پێشن. خوه ل پاش ناهێلن و هه‌ڤالێن خوه نادن پێش. خوه ڤه‌ناشێرن و هه‌ڤالێن خوه ناشینن مرنێ.
ئه‌ڤ پیڤانێن کو مه ل ژۆر ب کورتی به‌حسا وان کر، ژ سالێن پشتی 70ی و هه‌تا 90ی هه‌ما بێژن د که‌سایه‌تا هه‌ر کورده‌کی وه‌لاتپه‌روه‌ر و شۆره‌شگه‌ر دا هه‌بوون. فه‌داکارییا جان و مال، ئه‌ڤین و ئه‌ڤیندارییا زمان و وه‌لات، ئارمانج و ئارمانجا کوردستانه‌ک سه‌ربخوه، ئه‌خلاق و نرخێن کورده‌واری پیڤانێن سه‌ره‌کی بوون. هه‌ر کو وه‌خت د سه‌ر ڕا ده‌رباس بوو و ته‌ڤگه‌را ئازادیخواز و شۆره‌شگه‌ر قه‌لس و لاواز بوو، ئه‌ڤ پیڤان ژی قه‌لس و بێ واته بوون و هێدی هێدی ژ هۆلێ ڕابوون. هه‌ر چقاسی وه‌لاتپه‌روه‌ری، شۆره‌شگه‌ری و کوردایه‌تی هه‌تا ئیرۆ هه‌به و تێ کرن ژی، ژ پیڤانێن وه‌لاتپه‌روه‌رییا سالێن 70 و 90ی دوورن و ئه‌و که‌له‌جان و هه‌وه‌سدارییا مه‌زن پر کێم بوویه یان ژی نه‌مایه.
پشتی کو کادرێن ته‌ڤگه‌ر و پارتییێن کوردستانی ده‌رکه‌تن ده‌رڤه‌یی وه‌لات و چو پلان و ستراته‌ژییه‌ک ژ بۆ پاشه‌رۆژا ته‌ڤگه‌ر و پارتییێن خوه ئاماده نه‌کرن، ئیجار مه‌جبوور مان کو سه‌رێ هه‌ڤ بخون، بهه‌ڤ که‌ڤن، هه‌ڤدو گونه‌هبار بکن و خوه ژ بن بارێ سووج و گونه‌هێن هه‌یی بدن ئالی. ئه‌ڤێ یه‌کێ ھێلا کو کریته‌رێن/پیڤانێن وه‌لاتپه‌روه‌ری و شۆره‌شگه‌ری خوه ژ مه‌ژی و به‌ده‌نا وان دوور بخه، هه‌رکه‌س ل چارا سه‌رێ خوه بگه‌ره و ده‌ست ب ژیانه‌ک نوو بکه. یێن زه‌وجی بوون ژن و زارۆکێن خوه ژ وه‌لات ئانین جه‌م خوه، یێن نه‌زه‌وجیبوون زه‌وجین و بوون خوه‌دی مال و زارۆک. وه‌لاتپه‌روه‌ر و شۆره‌شگه‌رێن کو ل وه‌لات جانفیدا و فه‌داکارێن دۆزا کورد و کوردستانێ بوون، ئێدی خوه‌دییێ ژیانه‌ک نووژه‌ن و ڕه‌فاھی بوون و ڤێ ژینا نوو ژی بکه نه‌که باندۆره‌ک مه‌زن ل وان و ل دیتن و هه‌لوه‌ستا وان دکر.
ئه‌ز ژی د ناڤ دا، ئیرۆ پرانییا کادر و خه‌باتکارێن کو د ده‌ما خوه ل وەلات ژ چو فه‌داکارییێ نه‌دره‌ڤییان و ب مال و جانێ خوه د ناڤ خه‌باتا کوردایه‌تییێ دا بوون، نه وه‌ک به‌رێ نه. هه‌ر چقاسی کوردایه‌تی ژ مه‌ژی و به‌ده‌نا مه ده‌رنه‌که‌تبه و ده‌رنا‌که‌ڤه ژی، ئه‌م نه ئه‌و شێر و پلنگێن به‌رێ نه. ئێدی ئه‌م نه ل پێش لێ ل پاش هه‌ڤال و هۆگرێن خوه نه. به‌لکی ژ ده‌رباسبوونا ته‌مه‌نێ مه به، به‌لکی ژ شکه‌ستنا تاقەت و مه‌فه‌را مه به، به‌لکی ژ قه‌لسبوون و لاوازبوونا هێڤی و خه‌ون و خه‌یالێن مه به، نزانم. لێ تشتێ ئه‌ز دزانم، پرانییا کادر و خه‌باتکارێن کو ده‌رکه‌تنه ده‌رڤه‌یی وەلات و بوونه خوه‌دییێ ژیانه‌ک نوو، ئێدی دلزیز و دلته‌نگ بوونه. ب تایبه‌تی د ده‌ربارێ مالباتا خوه و زارۆکێن خوه دا بوونه خوه‌دییێ هه‌لوه‌سته‌ک جودا. نه هه‌لوه‌سته‌ک ژ دل و فه‌داکاری، لێ هه‌لوه‌سته‌ک نه ژ دل و هه‌تا ئه‌م بێژن سه‌خته‌کاری.
هه‌ر چقاسی ڕاستی ته‌حل به و ل زۆرا گه‌له‌ک که‌سان بچه ژی، ڕاستییا پرانییا مه سیاسه‌تمه‌دارێن کورد ئه‌ڤه. ئه‌م دگەل خوه و دۆزا خوه نه ڕاستن. ب تایبه‌تی د ده‌ربارێ زارۆکێن خوه دا ئه‌م دژبه‌رییه‌ک مه‌زن ل دژی دۆز و ئارمانجا خوه دکن. ژ به‌رێ دا ژی دهات گۆتن کو شۆره‌ش ژ مالێ ده‌ست پێ دکه. هه‌گه‌ر سیاسه‌تمه‌داره‌ک ب زانه‌بوون زارۆکێن خوه ژ ته‌ڤگه‌را کوردی دوور بخن و نه‌خوازن خوین ژ دفنا زارۆکێن وان بێ، حه‌ق و مافێ وان نینە کو زارۆکێن خه‌لکێ بدن پێش و وان بشینن مرنێ، یان ژی ب ژیانا وان بلیزن. ئیرۆ تشتێ کو پرانییا سیاسه‌تمه‌دار و ڕێڤه‌برێن مه دکن ئه‌ڤەیه. هه‌ر چقاسی که‌زه‌ب شیرین به ژی، گاڤا مه‌سه‌له دۆزا وه‌لاته‌کی و ئازادکرنا مله‌ته‌کی به، دڤێ به‌ری هه‌رکه‌سی سیاسه‌تمه‌دار و ڕێڤه‌بر زارۆکێن خوه تێخن ناڤ ڕه‌فێن ته‌ڤگه‌را کوردی و وان بدن پێش. یان نا، مافێ وان نینە کو که‌زه‌با دەیك و باڤێن دن بشه‌وتینن و زارۆکێن خوه بنجل بکن.
ژ ئالییێ دن، ڕاستییه‌ک دن ژی هه‌یه کو ئیرۆ پرانییا سیاسه‌تمه‌دار و ڕێڤه‌برێن ته‌ڤگه‌ر و پارتییێن مه ڕاسته‌راست نه‌وێرن ته‌ڤلی چالاکییێن ته‌ڤگه‌را کوردی ببن. ئه‌رێ ب زمان ته‌ڤلی دبن، لێ د چالاکییان دا چاوا کو زارۆکێن خوه ڤه‌دشێرن، خوه ژی ددن پاش. گه‌له‌ک ژ مه هه‌تا ته‌قاویت و ده‌رکه‌نار نه‌بن، یان ژی هه‌تا ژن و مێر هه‌ڤدو به‌رنه‌دن، ناکه‌ڤن ناڤ چالاکییێن ته‌ڤگه‌را کوردی. ئه‌ڤ یه‌ک ژی دووری پیڤان و نرخێن وه‌لاتپه‌روه‌ری و کوردایه‌تییێ نه.
ب کورت و کورمانجی؛ ئه‌ڤ نڤیس هه‌م ڕه‌خنه یه، هه‌م ڕه‌خنه‌لخوه‌گرتنه. دڤێ هه‌ر سیاسه‌تمه‌دار و ڕێڤه‌برێن کو ئیرۆ پێشه‌نگییا ته‌ڤگه‌ر و پارتییێن کوردی دکن، ڕه‌وشا خوه و مالبات و زارۆکێن خوه د به‌ر چاڤان ڕاده‌رباس بکن، زارۆکێن خوه ژ ته‌ڤگه‌را کوردی و ژ کوردایه‌تییێ دوور نه‌خن. ب دوورخستنا زارۆکێن خوه هه‌م ئه‌م دژبه‌رییا ئارمانج و خه‌ون و خه‌یالێن خوه دکن، هه‌م ژی ئه‌م دبن سه‌به‌با ئاسیمیله‌کرن و وندابوونا زارۆکێن خەلكێ دن
نوری چه‌لیک
2021.10.09
