راگەھاندنا پەكەكێ ب ئاوایەك بەرفرەھ ئێریشی سەر پەدەكێ دكە و زانیاریێن شاش دوەشینە، نھا پەكەكێ دەست پێ كریە ب ڕێیا رێبەر و سەركردەیێن خوە وه‌ک؛ جه‌مل بایک، مستافا کاراسو ، زوبه‌یر ئایدار و به‌سێ هۆزات ئێریشێن گران دبن سه‌ر پەدەكێ. ڤان رۆژان ژی ئه‌ندامێ کۆنسه‌یا ڕێڤه‌به‌ریا پەكەكێ دوران کالکان ب توندی ئێریشێ پەدەكێ دکه و تۆهمه‌تێن مه‌زن ددە پال پەدەكێ..
ژ بۆنا ئاشكەراكرنا ده‌ره‌وێن پەكەكێ، به‌شێ رۆژنه‌ڤانیێ یێ ده‌زگه‌هێ ڕه‌وشه‌نبیری و ڕاگەهاندنێ یێ پەدەكێ ،داخوویانیەك ژ بۆ ڕایا گشتی یا کوردستانێ ڕاگەهاند.
داخویانی:
پشتی کو جه‌میل بایک و به‌سێ هۆزات هه‌ڤسه‌رۆکێن كۆما جڤاكێن كوردستانێ (کەجەکێ)، د وان تۆمه‌تێن داینە پال هه‌رێما کوردستانێ و پەدەكێ دا بسه‌ر نه‌که‌تن و ئێریشێن وان یێن ب ڕێیا ڕاگەهاندنێ پووچ و ڤالا دەركەتن، ڤێ جارێ دۆران کالکان و گرووپه‌کا پەكەكێ، شانۆیگەریەكا دن ل دار دخن، ئه‌و ژی ب ڕێیا چێكرنا تۆمه‌ت و گۆتنێن ڤالا ل سه‌ر پارتیا ده‌مۆکراتا کوردستانێ (پەدەکە). پرسگرێکا ڤێ گرووپا پەكەكێ د وێ یه‌کێ دا یه، کو د ناڤا خه‌یالێن خوه دا ب ناڤ بوونه. ئه‌و د ناڤا شکه‌ستنه‌کا هزری و فکری دا نه. د ناڤا خه‌یالان دا ل دوور خوه دزڤرن، ئارمانجا وان دژایه‌تیا کوردانه. نیەتا وان ئه‌وه کو ته‌ڤگه‌را ڕزگاریخوازیا کوردی ل هه‌ر چار پا‌رچه‌یێن کوردستانێ نکاربه کار و چالاکیێن خوه یێن مه‌ده‌نی بکه. هه‌ر جوره ده‌ستکه‌فته‌ک سیاسی کوردان ل ناڤچه‌یێ ب ده‌ست خستبه، ئەڤ گرووپ دژاتیا وان دەستكەفتیان دكن، یان ژی هه‌ر ده‌رفه‌ته‌ک ژ بۆ پێشخستنا پرسا کوردی ب ده‌ست هاتبه، ئەو ل دژی وێ ده‌رفه‌تێ ته‌ڤگه‌ریانە….
لۆما ڤێ جارێ، ژی ژ بۆ ڤه‌شارتنا دیرۆکا خوه، دخوازن دیرۆکا ناڤچه‌یێ بگوهه‌رن و ب ب هیڤیه‌ک مه‌زن هنده‌ک داخویانیێن ڤالا دانه، کو ئه‌و گۆتن هه‌ر ژ بەژنا وێ گرووپێ تێن….
د ده‌ستپێکێ دا، هوون دخوازن کوشتنا که‌سێن خوه و هه‌بوونا جاسووسێن ئستخباراتان د ناڤا ڕه‌فێن خوه دا و شکه‌ستنێن خوه یێن سیاسی بێخن د ستویێ هه‌رێما کوردستانێ و پەدەكێ دا. ب ڤان وه‌هم و خه‌یالان ھوون دخوازن ڕوویێ خوه د ناڤ ئالیگرێن خوه دا سپی بکن و د سه‌ر کارێن خوه یێن چه‌وت و خه‌راب ڕا باز بدن و تۆمه‌تان تێخن ستویێ هێزێن کوردستانی.
ھوون باش دزانن کو پەدەکە پارتیه‌ک خوه‌دی گه‌له‌ک ئالیگر و خه‌باتا سیاسی یه، کو د دیرۆکا ناڤچه‌یێ دا ژی خوه‌دی مه‌زنترین دەستكەفتی و سەركەفتنانە و ل ھەرێما كوردستانێ ژی پارتیا سەرەكی و یەكەمینە. لۆما ئه‌م ژ دۆران کالکان و گرووپا وی یا ڕووپێچایی ڕا دبێژن، د ئه‌ده‌بیاتا پەدەكێ دا (سه‌روه‌ریا گه‌ل، تێکۆشان و به‌رخوه‌دان) ژ بۆ کورد و کوردستانێ به‌رده‌وام ژ ناڤا پەدەكێ دا ده‌ست پێ كریە، ده‌رفه‌ته‌ک دیرۆکی ژ بۆ کوردستانێ خولقاندیە و ناسنامه‌یا کوردایه‌تیێ ل ڕۆژهلاتا ناڤین چێکر و پاراستیە.
نه پەدەكە بوویە کو کارێ وێ قرکرنا گه‌ل و د خزمه‌تا به‌رژه‌وه‌ندیێن ده‌وله‌تێن ناڤچه‌یێ دا لیستکان ب چاره‌نڤیسا مله‌تێ کورد دكە … هوونن، ھوون کو هه‌تا نها ژ چاندا کوردی تشه‌کی نزانن و هه‌تا نها هینی زمانێ کوردی ژی نه‌بوونه، هوون ژ مه ڕا نابێژن چما هوون ب ناڤێ کوردان داخڤن و هوون چما ل ڤێرەنە؟ هوون و هه‌ڤهزرێن خوه تژینە ژ داخوازێن خه‌لکێن بیانی، هوون د بزاڤا سیاسی دا خوه ژ ڤێرە دھاڤێژن وێرێ و ویێراھەنێ و ل سه‌ر داخواز و ئارمانجێن ڕۆژ و شه‌ڤ خوه ژ ڤی سینۆری داڤێژن وی سینۆری، کو خویا یه ئه‌و کارێ وه خزمه‌تا کێ دکه و هوون ژ کێ ڕا وی کاری دکن.
ل جه‌م خه‌لکێ کوردستانێ زه‌لاله کو هوون چما ئێرشی ته‌ڤگه‌را ڕزگاریخوازا کوردستانێ دکه‌ن، هوون دخوازن ب ڕێیا چێكرنا تۆمه‌تان شکه‌ستنێن خوه ڤه‌شێرن و چاڤێ خه‌لکێ بگرن؟ ب کۆمه‌ک پرسێن نه‌دجهێ خوه دا، هوون دخوازن ڤان ئارمانجێن خوه كو دژایه‌تیا ئه‌زموونا کوردانه، ڤه‌شێرن؟ ل هه‌رێما کوردستانێ و ل باکور و ڕۆژاڤایێ کوردستانێ ژی، سیاسه‌ت و ده‌ستێوه‌ردانا وه ل جه‌م خه‌لکێ کوردستانێ ئاشکهره بوویه، کو هوون دخوازن ده‌ستکه‌فتێن کوردان ل گۆری دلێ ده‌وله‌تێن ناڤچه‌یێ بکن سفر.
وێ گرووپا پەكەكێ د داخویانیێن خوه دا، قاشۆ خوه پێش خستیه، دبێژن، “دنیا هاتیه گوهه‌رتن”. د ئاخافتنێن خوه دا خوە وه‌ک خه‌مخوارێن یەكێتیا نشتمانیا كوردستانێ (یەنەکە) نیشان ددن!. باشتره هوون خه‌ما خوه بخون، تشتێ کو د لۆژیکا پەدەكێ دا یه، وه‌ک کو د په‌یاما پەدەكێ ژ بۆ پارتیێن سیاسی یێن کوردستانێ ژی دا زه‌لاله، تێكەلی و هه‌ڤاهه‌نگیا د ناڤبه‌را پەدەكێ و یەنەکێ دا وه‌ک تێكەلیێن 2 شریکانه، و زه‌لاله ژی کو پەدەكە و یەنەکە پێکڤه د ڕێڤه‌به‌ری و شریکاتیا سیاسی ل هه‌رێما کوردستانێ دا کار دکن، له‌وما هه‌وجه نا‌که کو هوون د ڤێ ده‌ما نها دا گۆتنێن ڤالا ڕێز بکن و خوه بخن ناڤا ڤێ پرسێ دا..
هوون به‌هسا سالێن 90ان دکن، نایێ بیرا وه کو وه چ شه‌ر ل دژی باشوورێ کوردستانێ ده‌ست پێ کر، ژ به‌ر کو وه نه‌دخوه‌ست ل باشوور پارلامه‌نتۆ و حکوومه‌ت و ئارامیا سیاسی چێببه و ڕێڤه‌به‌ریه‌کا کوردی ل ناڤچه‌یێ ژدایک ببه. ئه‌زموونا باشوور بوو یه‌که‌م ئه‌زموونا کوردی ل سه‌ر جۆگرافیایه‌کا شه‌ری ده‌نگێ کوردان بۆ جیهانێ بلند دکر، لێ وه ئێریشی سەر وێ ئه‌زموونێ کر و وه گه‌له‌ک پێشمه‌رگه شه‌هید کرن، لێ خویا یه کو به‌رپرسێن وێ خه‌تێ ل قه‌ندیلێ وه‌ک دۆران کالکان و گرووپا وی، هاتنه خورفاندن و تشت ژبیرا وان دچن و نه‌ما کارن وان ڕۆژان بینن بیرا خوه. لۆما ئه‌م دێ ڤان ڕۆژان بینن بیرا وه. تێ بیرا وه ده‌ما ڕه‌حمه‌تی مام جه‌لال ل پارلامه‌نتۆیا کوردستانێ ڕوویێ وه یێ ڕاستی ئاشکهره کر و فکر و ئارمانج و کارێن وه ژ خه‌لکێ کوردستانێ ڕا گۆتن و ڕه‌حمه‌تی ده‌ره‌و و بێبه‌ختیێن خوه ژ خه‌لکێ کوردستانێ ڕا ئاشکهره کرن..
د ده‌ستپێکا سەرھلدانا خه‌لکێ کوردستانێ دا ل دژی ڕژێما به‌رێ یا عیراقێ سالا 1991ێ، ژ هلبژارتنێن پارلامه‌نتۆیا کوردستانێ و ژ ده‌ستپێکا ئاڤاکرنا حکوومه‌تا هه‌رێما کوردستانێ ڤه، ڕۆلا پەدەكێ دگه‌ل پارتیێن دن یێن سیاسی ل کوردستانێ د ڕێڤه‌به‌ریا کوردستانێ دا و د ئاڤه‌دانکرن و دروستکرنا ئه‌زموونا باژار دا، ئاشكەراا بوو. ڕۆلا وه ژی د خه‌رابکرنا گوند و باژاران دا، د نه‌هامه‌تی و ڕه‌ڤاندن و سته‌ندنا باج و گومرکان دا، د کارێن خه‌راب و تاوانان دا، ئاشكەرا یه. نها ژی کو هوون تۆمه‌تان تێخن ستویێ پەدەكێ نھا ژی كو هوون دبێژن “پەدەكە ئه‌ندازیارا شه‌ره ل کوردستانێ و ئالیکارێ ترکیێ یه”، دیسا هوون ژبیر دکن کا چاوا سالا 1983ێ وه د داخویانیێن خوه دا ژ وان چه‌ند خه‌لکێن باکورێ کوردستانێ یێن سه‌ر سینۆر ڕا دگۆت: ” ل سه‌ر سینۆر ب هێزێن ترکیێ ڕا پرسگرێکان چێكەن، داکو ئارتێشا ترکیێ بھێتە ناڤا باشوورێ کوردستانێ و ناڤه‌ند و باره‌گه‌هێن پەدەكێ و پارتیێن دن خه‌راب بکن و ده‌ما کو ئارتێشا ترکیێ ڤه‌دکشه ئه‌م دێ جهێ وان بگرن.” باشه کی ئه‌ندازیارێ شه‌ره و ئالیکاریا ئارتێشا ترکیێ دکه؟
پەدەكە سه‌رفرازه کو ب ده‌هان سالانه ڕێبه‌رتی و پێشره‌وتیا ته‌ڤگه‌را ڕزگاریخوازا کوردستانێ کریه و دكە، ژ بۆ ڤێ یه‌کێ ب هه‌زاران شه‌هید دایه گه‌ل و نه‌ته‌وه‌یا خوه. ب ده‌هان ده‌ستکه‌فتی ژ بۆ نه‌ته‌وه‌یا خوه بده‌ست ئانیه. ڕێکه‌فتنا 11ێ ئادارێ وه‌ک میناکه‌کێ یه ژ خه‌باتا پەدەكێ ڕا، کو وێ ده‌مێ وه نزانیبوو سیاسه‌ت چ یه. پەدەكە ده‌ستکه‌فتێن مه‌زن ژ بۆ گه‌لێ کوردستانێ خولقاندنە. هلبژارتنێن پارلامه‌نتۆیا کوردستانێ سالا 1992 و ئاڤاکرنا حکوومه‌تا کوردستانێ ژ به‌رهه‌مێ خه‌بات و تێکۆشینا پەدەكە و یەنەکە و پارتیێن دن یێن کوردستانێ بوون. ئه‌ڤ تێکۆشان نه ژ ڤالاهیه‌کێ هاتبوو. هوون ژی چاڤێن وه، ب وان ده‌ستکه‌فتێن کوردستانێ نارابن و هه‌تا نها ژی هوون ئیعتیرافێ ب ئه‌زموونا باشوورێ کوردستانێ ناکن. هه‌ر وێ سالا کو پارلامه‌نتۆ و حکوومه‌تا کوردستانێ هاتن ئاڤاکرن، وه شه‌رێ خوه ئینا به‌ر ده‌ریێ هه‌رێما کوردستانێ و حکوومه‌تا کوردستانێ نه‌چار بوو کو به‌رگیریێ ل خوه بکه. پێشمه‌رگه‌یێن حکوومه‌تا کوردستانێ بوون کو ل هه‌فتانین، خنێره، خواکورک، لۆلان، زاب و مه‌تین د ڕوویێ وه دا سه‌کنین و باره‌گه‌هێن وه ژ وێرێ ڕاکرن. ئه‌و پێشمه‌رگه‌یێن کو به‌رسڤا ئێریشا وه دان، پێشمه‌رگه‌یێن کوردستانێ بوون و نه یێ پەدەكێ بوون. لێ ژ به‌ر کو هوون پارلامه‌نتۆ و حکوومه‌تا کوردستانێ ناس ناکن، لۆما هوون ناڤێ وان دکن پێشمه‌رگه‌یێن پەدەكە و یەنەكە..
ئه‌گه‌ر چه‌ند باره‌گه‌هێن ترکیێ ل هه‌رێما کوردستانێ هه‌بن ژی، و چه‌ند جھ داگیر کربن، هوون ئەگەرێ هاتنا هێزێن ترکیێ نه بۆ ناڤا ئاخا باشوورێ کوردستانێ و هوون ئەگەرێ وێ داگیرکرنێ بوونه. هه‌روها وه ژی ب سه‌دان گوند و ناڤچه‌یێن باشوورێ کوردستانێ داگیر کرنه و نه هوون دهێلن خه‌لکێ وان گوندان ب ئارامی بچن وارێن خوه دا بژین، و نه ژی هوون دهێلن حکوومه‌تا کوردستانێ خزمه‌تان بگەهینه وان ناڤچه‌یان. داگیرکرن هه‌ر داگریکرنه، ژ هه‌ر ئالیه‌کی به، له‌وما د سه‌ری دا خوه ژ ژینگه‌ها خوه یا ئستخباراتی و کوشتنا که‌سێن خوه خه‌لاس بکن، پشترا چیرۆکێن خوه یێن وه‌همی و خه‌یالی بێژن.
ل ڕۆژاڤایێ کوردستانێ، ب شاهدیا خه‌لکێ ڕۆژاڤا، ئاشەرایە كا سینۆرێ وه یێ خه‌رابکرنێ گەهیشتیه کوده‌رێ، ئه‌و ژی ژ ڕه‌ڤاندنا که‌چ و کورێن خه‌لکێ، ژ زندانیکرن و ژ ئێریشکرنا سه‌ر خه‌لکێ ڕۆژاڤایێ کوردستانێ د نه‌ورۆز و ئاهه‌نگێن وان یێن دن دا، د داخستن و شه‌وتاندنا ئالا کوردستانێ یا پیرۆز دا، د پاراستنا وێنه و په‌یکه‌رێن ڕژێما سووریێ دا. ژ به‌ر کارێن وه یێن خه‌راب ل ڕۆژاڤایێ کوردستانێ، ئێدی ڕه‌واتیا وه د ناڤا خه‌لکێ کو به‌رێ ئالیگرێ وه بوون، نه‌مایه…
ئه‌گه‌ر ژ بیرا وه چووبه، لێ خه‌لکێ ب وه‌فا یێن ڕۆژاڤایێ کوردستانێ باش دھێتە بیرا وان، کو سه‌رۆک مه‌سعوود بارزانی سه‌رۆکێ هه‌رێما کوردستانێ و حکوومه‌تا کوردستانێ و پارلامه‌نتۆیا کوردستانێ بریارا شاندنا هێزا پێشمه‌رگه ژ بۆ پاراستنا کۆبانی و ڕۆژاڤایێ کوردستانێ دان. دھێتە بیرا خه‌لکێ کو چقاسی پەدەكە دخوه‌ست ب هه‌وارا خه‌لکێ ڕۆژاڤایێ کوردستانێ ڤه بچه دا کو خه‌لکێ ڕۆژاڤا ژ ده‌ستێ ته‌رۆریستان پارستی بن. ژ بیرا وه چوو کا چاوا چوونا هێزێن پێشمه‌رگه بۆ کۆبانی قۆناغه‌که گرینگ بوو و وێ یه‌کێ چاوا هه‌ڤسه‌نگیا هێزێ گوهه‌رت و چاوا داعش هات شکه‌ستن. پشت را ژی هێزێن پێشمه‌رگه ل هه‌رێما کوردستانێ ئه‌فسانه‌یا داعشێ ب ته‌مامی تێشکاندن. لخوه‌گرتنا په‌نابه‌رێن ڕۆژاڤایێ کوردستانێ ژی میناکه‌کا دن ژ کارێ پەدەكێ یە.. هوون بوون یێن کو شه‌ر ئینانە ناڤا ڕۆژاڤایێ کوردستانێ و هوون بوون سه‌به‌ب کو کورد ژ ڕۆژاڤا بره‌ڤن، ئه‌و ژی وه سه‌ناریۆیا سالا 1983 یا کو وه ژ بۆ باشوورێ کوردستانێ دانیبوو دوبارە كر، هوون بوون نیشان ژ ده‌وله‌تێن ناڤچه‌یێ ڕا، ژ بۆ لێدانا ناڤچه‌یێن ڕۆژاڤایێ کوردستانێ و ئێدی ڕۆژاڤایێ کوردستانێ وێران بوو و هوون بوون سه‌به‌ب کو ئارتێشا ترکیێ ده‌رباسی ناڤا ڕۆژاڤایێ کوردستانێ ببه.
ئه‌نجوومه‌نا نشتمانی یا کوردی ل سووریێ (ئه‌نەکەسە) ژی، نه ب ده‌ستێ خه‌لکێ هاتیه چێکرن. لێ به‌لێ ئه‌نجوومه‌نه‌که کو ژ پارتیێن سیاسیێن ڕۆژاڤایێ کوردستانێ چێبوویه و ژ هه‌ژماره‌ک پارتیێن تێکۆشه‌ر پێک تێ. لێ ئه‌نەکەسە ژ به‌ر کو ب سیاسه‌تا وه یا چه‌وت ڕازی نه‌بوویه، وه تۆمه‌تێن جودا خستنه ستویێ وان دا، ئه‌و ژی د ده‌ما دانووستاندنێن ناڤده‌وله‌تی دا یێن ل سه‌ر پرسا کوردی و چاره‌نڤیسا سووریێ ل جه‌م وه‌لاتێن جیهانێ ئه‌نەکەسە نوونه‌رێ ڕه‌وا بوو یێ گه‌لێ کورد ل سووریێ، هه‌روها ئەنەكەسە د نڤیساندنا ده‌ستوورێ نوو یێ سووریێ دا به‌شدارە.
نها ژی، دووری ده‌ستێ وه، ئه‌نەکەسە و ته‌ڤ-ده‌م د دانوستاندنان دا نه، دکارن ل سه‌ر ڕێکه‌فتنێن دوهۆک و هه‌ولێرێ بگەهن ئه‌نجومه‌نه‌کا جهێ دلخوه‌شیێ به، کو سوود و مفا وێ ژ بۆ خه‌لکێ ڕۆژاڤایێ کوردستانێ و ته‌ڤاهیا پرسا کوردی هه‌به.
باشه، دۆران کالکان و بایک و گرووپا وان ل قندیلێ ل سه‌رێ کانیێ و گرێ سپی و عه‌فرینێ چ کرن؟ کا ئه‌و ڤێتناما کو وه دگۆت ئه‌م دێ ل وێرێ ب سەرێ تركی بینن؟ ژبلی چه‌ند گۆتنێن مه‌زن و ڤالا، وه چ کر؟ کا به‌رهه‌مێن شه‌رێن وه؟ وه خوه کریه پارێزڤان ژ مانا سینۆران ڕا، هوون ئالیکاریا لیستکێن وه‌لاتێن ناڤچه‌یێ دکن و هوون نکارن دلێ خه‌لکێ کوردستانێ بینن سه‌ر خوه.
هوون ژ خوه ناپرسن هوون ل هه‌له‌بچه، گه‌رمیان، پێنجوین، ماوه‌ت و هه‌تا ل مه‌تین و گاره چ دکن؟ پیچه‌کی ڕوویێ خوه سپی بکن و ڤه‌گه‌رن جهێ کو هوون ژێ هاتنه. ژ ئالیێ فکری و هزری ڤه ژی هوون هاتنه شکه‌ستن. ژ ئالیێ دیرۆکی ڤه ژی ڕوویێ وه یێ ڕاستی هاتیه ئا‌شکه‌ره‌کرن. ئه‌م ڤێ جارێ ژی ژ وه را دبێژن، د ناڤا ڕه‌فێن وه دا گرووپ هه‌نه. هوون بخوه که‌سێن خوه دکوژن و د ناڤا وه دا جاسووس و زلامێن ده‌وله‌تێن ناڤچه‌یێ هه‌نه. ڤان تشتان دکن کو هوون ڕۆژ ب ڕۆژ د ناڤا کوردان دا پووچ ببن..د ناڤا سایکۆلۆژیه‌تا خه‌لکێ کوردستانێ دا، داویا هزر و فکرێ وه هاتیه. لۆما ئه‌گه‌ر هوون ل سه‌ر ڤێ فکری بمینن، هوون دێ بهێلن كو ئاوازا وه د گوهێ خه‌لکێ وه دا بدیماھیك بھێت، ژ به‌ر کو ئێدی خه‌لکێ کوردستانێ ئارمانجێن وه ناس کرنه.
د داویێ دا، ده‌ربارێ باکورێ کوردستانێ ژی، ئه‌و به‌لگه به‌سه کو خه‌لکێ باکور ل سه‌ر ئه‌کرانێن ته‌له‌ڤیزیۆنان هه‌وار دکرن و دگۆتن کو پەكەكێ مالا مه خه‌راکریه و ده‌ره‌وێن خوه ب پرسا کوردی کرن و پرۆسه‌یا ئاشتیێ ژناڤ برن.. له‌وما ده‌ما هوون ده‌ستێ خوه داڤێژن دیرۆکێ، ها ژێ هه‌بن کو، ل پێشیا وان ئالیێن کو دیرۆکا ڕاست یا پرسا کوردی نڤیساندنه و ته‌ڤگه‌را ڕزگاریخوازا کوردستانێ ئافراندنه و ڕێبه‌رێ ڕاست و دروست یێ خه‌لکێ کوردستانێ بوونه، تۆمه‌ت و بێبه‌ختیێن وه ڤالا نه و وه‌ک هه‌رده‌م ژ خوه ڤه شکه‌ستی نه..
به‌شێ ڕۆژنامه‌ڤانیێ یێ ده‌زگه‌هێ ڕه‌وشه‌نبیری و ڕاگەهاندنێ یێ پەدەكێ
2020.08.28
تێبنیه‌ک: دوران کالکان ترکه ژ باژارێ ئه‌ده‌نه‌یێ یه، عەلەویە ئه‌ڤه 40 سالن د ناڤا پەكەكێ دا یه ھێشتا پەیڤەك کوردی نزانه.
