پرسا كورد و ئیدیۆلۆژیا فەرمی- مسر 1950 و ژاپۆن 2019
ده‌ما پرسا کورد ل ترکیێ د ناڤا ڕه‌وشه‌نبیر و سیاسه‌تمه‌دارێن ترک دا دھێتە گۆتوبێژ کرن، ئەو ناڤه‌رۆکێ کو ئه‌و گۆتوبێژ دکن، نه ئه‌و نه ژی که‌سه‌ک دن تێ ناگەهه. ژ به‌ر کو تێ زانین ل ترکیێ د ده‌ربارێ پرسا کورد دا ئیدیۆلۆژیه‌ک فه‌رمی یا ده‌وله‌تێ هه‌یه. پرانیا ترکان د چارچۆڤا ڤێ ئیدیۆلۆژیێ دا پرسا کورد دنرخینن و ل گۆرا خوه چاره‌سه‌ریا دگه‌رن.
سالا 2005 ێ سه‌رۆک کۆمارا ترکیێ یێ نها و سه‌رۆکوه‌زیرێ به‌رێ، رەجەب تەیب ئه‌ردۆگان ل دیاربه‌کر د ئاخاڤتنه‌ک یا خوه دا به‌حسا پرسا کورد کر و ژبەر وان کریارێن ده‌وله‌تێ ل هەمبه‌ر کوردا كرنە ب ناڤێ ده‌وله‌تێ دۆزا لێبۆرینێ کر. بێ گومان پشتی ڤێ ئاخاڤتنا ئه‌ردۆگان، باوه‌ریه‌ک په‌یدا بوو کو هێدی حوکومه‌تا هه‌یی دێ به‌رێ خوه ژ ئیدیۆلۆژیا فه‌رمی یا ده‌وله‌تێ بده ئالیه‌کی و د په‌نجه‌ره‌یه‌ک دن ڕا ل پرسا کورد بنێره. هه‌روه‌ها حوکومه‌تا ئه‌ردۆگان د وارێ پرسا کورد چەند گاڤ ئاڤێتین و ئەڤ ژی بوو جهێ باوه‌ریه‌کێ د ناڤا کوردان دا.
هه‌تا گەھشت ڕاده‌یه‌کی حوکومه‌تێ دگه‌ل پککێ ده‌ست ب هه‌ڤدیتنا کر و هه‌ولدان کو شه‌ر بسه‌کنه و پرسا کورد ب ئاوایه‌کی د ڕۆژه‌ڤا سیاسی دا بێ گۆتوبێژ کرن.
پککێ/ئۆجالان چ جارا ژ بۆ چاره‌سه‌ریا پرسا کورد تشته‌ک ژ حوکومه‌تێ نه‌خوه‌ستن، لێ هه‌ڤدیتنا پێڤاژۆیه‌ک یا ب ناڤێ “ چاره‌سه‌ریێ“ یان ژی ب ناڤێ “ ئاشتیێ “ ده‌ستپێکر. ده‌مه‌کێ چه‌ک نه‌ته‌قان شه‌ر ب ئاوایه‌کی سه‌کنی. جڤاتا کورد به‌ر ب نۆرمالیزه‌بوونێ ڤه دچوو، سیاسه‌تا د بن سها تفه‌نگێ دا کێم دبوو. ته‌خریباتێن د ناڤا جڤاتێ دا ب ئاوایه‌کی دهاتن ژ ناڤ برن.
لێ مخابن هنده‌ک ده‌زگه‌هێن تاری د ناڤا ده‌وله‌تێ و پککێ ژی دا دیتن کو ئه‌گه‌ر شه‌ر نه‌به نکارن سیاسه‌تێ بکن و دێ هه‌موو به‌رژه‌وه‌ندیێن وان ژ ده‌ست هه‌رن. ژ به‌ر کو هشێ خه‌لکێ دهات سه‌رێ وان و دکارینا سیاسه‌تا قرێژ کو ب شه‌ر هاتی ئاڤاکرن ببینن. ژ ترسا ئه‌شکه‌ره‌بوونا بارۆنێ شه‌ر جاردن پرۆڤاکسیۆن چێبوون و پێڤاژۆیا “ئاشتیێ “ تێکچوو.
ده‌وله‌تێ جاردن ل سیاسه‌تا خوه یا فه‌رمی ڤه‌گه‌ریا و جاردن د ده‌ربارێ کوردان دا ئیدیۆلۆژیا ده‌وله‌تێ یا فه‌رمی ڕۆژه‌ڤا سیاسی ڤه‌گرت. د ڤێ قۆناخێ ده جاردن به‌رپرسێن ده‌وله‌تێ د بن سها ئیدیۆلۆژیا فه‌رمی دا به‌حسا کوردان دکن.
ل گۆر ئیدیۆلۆژیا فه‌رمی یا ده‌وله‌تا ترک، ل تركیێ کورد نینن. نابێ ل چ ده‌رێ جهانێ تشته‌ک ب ناڤێ کوردان بێ کرن. ژ به‌ر کو ده‌وله‌تێ ل گۆرا مه‌ژیێ ناسیۆنالیستیی حه‌ره‌که‌ت کریه و دکه. ژ بۆ کورد هشیار نه‌بن و دۆزا مافێن خوه یێن ڕه‌وا نه‌کن، دو ڕێ دانا پێشیا خوه. یه‌ک ژ وان کوردا جاهل بهێلن و به‌رێ وان ژ خوه‌ندنێ بدن ئالیه‌کی . دویه‌م ژی وان ب قرکرنێ ژ هۆلێ ڕاکن. د دیرۆکا جومهوریه‌تا ترکان ده ئه‌ڤ هه‌ردو ڕێ هاتنه ب کارانین. ئەو كومكوژیێن ل باکورێ کوردستانێ چێبووین هه‌موو ئه‌نجامێ ڤێ سیاسه‌تا ده‌وله‌تێ یا نژادپه‌ره‌ستیه.
سالا 1950 ێ ده‌ما کو ده‌وله‌تا مسر و سوریه یه‌کتیا خوه ڕاگەهاندن، ل پایته‌ختێ مسرێ ل قاهیرێ ڕادیۆیه‌ک ب زمانێ کوردی ده‌ست ب وه‌شانێ کر. بالیۆزێ ترکی یێ ل مسرێ ژ بۆ دژتیا ترکیێ د ڤێ ده‌ربارێ ده بگەهینە ده‌وله‌تا مسرێ داخاوزا هه‌ڤدیتنه‌کێ دگه‌ل سه‌رۆکێ مسرێ کر.
سه‌رۆکێ ده‌وله‌تێ جه‌مال عەبدولناسر پێشوازیێ ل بالیۆزێ ترکیێ دکه. بالیۆزێ ترکیێ ژ عەبدولناسر ڕا دبێژه: بەێز سه‌رۆک ئه‌م دخوازن هون وه‌شانا ڕادیۆیا ب زمانێ کوردی بدن سه‌کناندن. ئه‌م ژ ڤێ یه‌کێ گه‌له‌ک نه‌رەحه‌تن.
ناسر دکه‌نه و دبێژه: ژ بۆ چ هون نه ڕەحه‌تن، قه‌ی ل با وه کورد هه‌نه؟
بالیۆز به‌رسڤا خوه دا دبێژه: نه‌خێر ل با مه کورد نینن.
ناسر: باشه نه‌خوه هون ژ بۆ چ نه‌رهه‌ت دبن؟
ڕۆژا 2019.04.21 ێ د ڕۆژه‌ڤاکورد ده نووچه‌یه‌ک ب ڤی ئاوایی هاته وه‌شاندن: “ ل تۆکیۆ ل زانینگه‌ها لێکۆلنێن بیانی دا به‌شا زمانێ کوردی هه‌یه. ماموستایێ ڤێ به‌شێ ڤاککاس چۆلاک به‌حسا هینبوونا زمانێ کوردی ل ژاپۆنیا دکه و دبێژه: ژاپۆنی دخوازن کوردا ناس بکن، ڕێیا ڤێ ژی ناسکرنا چاند و ئه‌ده‌بیاتا کوردی ڕا ده‌رباس دبه. ژ بۆ ڤێ یه‌کێ ژی ژاپۆنیا د زانینگه‌هێ دا به‌شێ زمانێ کوردی ڤه‌کریه .“
ڕۆژا 2019.04.29 ێ ژی ل ڕۆژنامه‌یا (یه‌ن یاشام) یا ترکی دا نووچه‌یه‌ک هاته وه‌شاندن. نووچه دبێژه: کوردیا ژاپۆنیا ژی عاجز دکه. وه‌زه‌ره‌تا ده‌رڤه یا ترکیێ داخواز ژ ژاپۆنیا کر کو، داوی ل په‌روه‌رده‌یا ب زمانێ کوردی د زانینگه‌هێ دا بینه.
سال 1950 مسر، سال 2019 ژاپۆنیا، ده‌وله‌تا ترک ژ بۆ کوردا خوه‌دیێ هه‌مان مه‌ژیێ نژادپه‌ره‌سته و هه‌تا ئه‌ڤ مه‌ژی نه‌یێ گوهه‌رتن و ئیدیۆلۆژیا ده‌وله‌تێ یا فه‌رمی ژ هۆلێ ب ته‌مامی نه‌یێ ڕاکرن، ده‌وله‌تا ترک و پرانیا ڕه‌وشه‌نبیر، سیاسه‌تمه‌دار، و زانایێن ترک نکارن ب ئاوایه‌ک ئۆبژه‌کتیف کوردا ببینن و به‌حسا پرسگرێکا کورد بکن.
ل هەمبه‌ر سیاسه‌تا ده‌وله‌تێ یا نژادپه‌ره‌ست دڤێ کورد دۆزا مافێن خوه یێن نه‌ته‌وی و ڕه‌وا بکن. ژ بلی ڤێ هه‌ولدانێن دن گه‌له‌ک جارا دکه‌ڤن د خزمه‌تا ئیدیۆلۆژیا فه‌رمی یا ده‌وله‌تێ دا.
دڤێ کورد ژی ل هه‌ر ده‌ڤه‌ره‌کێ کو ده‌ستکه‌فتیه‌ک نه‌ته‌وی ژ بۆ وان په‌یدا ببه لێ خوه‌دی ده‌رکه‌ڤن. دا کو بکاربن ل هەمبه‌ر سیاسه‌تێن کو هه‌ولددن کوردا ژ ناڤ ببن بسه‌کنن.
2019.04.30
دارا بیله‌ک
