پرسا كورد و خەتا نەتەوەیی
دارا بیله‌ک
ل ترکیێ و باکورێ کوردستانێ پرسگرێکا کورد پرانی د چارچۆڤه‌یێ ئیدیۆلۆژیک دا، دھێتە گۆتوبووژ کرن.. ژ بۆ ڤێ یه‌که ژی و تایبه‌تی ده‌ما چه‌پێن ترک پرسا کورد شرۆڤه دکن، وه‌ک کو دلێ خوه ب کوردا بشه‌وتینن و وه‌ک خێره‌کی بکن به‌هسا پرسا کورد دکن. ل ترکیێ چه‌پ، راست و که‌سێن کو ده‌مۆکرات خوه ناڤدکن، ڕه‌وشه‌نبر هه‌موو ب پرانیه‌ک گرسه‌یی د چارچۆڤا پاراستنا هیمێن ده‌وله‌تا ترک دا ڤێ پرسێ گۆتوبێژ دکن.
هه‌تا گه‌له‌ک ژ وان پرسا کورد وه‌ک، “پرسگرێکا ڕۆژهلات” و “پرسگرێکا ته‌رۆرێ” و ” ل ترکیێ پرسا ده‌مۆکراسیێ” و ب ئاوایێن جودا ناڤ دکن. گه‌له‌ک جارا هنده‌ک زانیارێن ترکا هه‌تا ئاکاده‌میسیه‌ن و سیاسه‌تمه‌دار ژی دکارن ب هێسانی بێژن: ” گه‌لۆ چ کێشه‌یا کوردا ل ترکیێ هه‌یه؟” ” ما هێشتا کورد چ دخوازن ئه‌م تێ ناگەهن” ب ڤان گۆتنێن کو، بێ واتەنە به‌هسا پرسا کورد دکن. ب کورتی د ده‌ربارێ پرسا کورد دا، ده‌وله‌تێ ئیدیۆلۆژیه‌ک فه‌رمی ئافراندیه و ڕۆژا جومهوریه‌ت هاتی ئاڤاکرن هه‌تا وه‌ک ئیرۆ ئه‌ڤ ئیدیۆلۆژیا ده‌وله‌تێ یا فه‌رمی تێ ڕێڤه‌برن و ترک ل گۆرا ڤێ ئیدیۆلۆژیا فه‌رمی پرسا کورد دنرخینن.
سیاسه‌تا پەكەكێ یا کو ده‌ولەتبوونا کوردا ڕه‌د دکه و نه‌ته‌وه‌تیێ وه‌ک پاشڤه‌رووتیێ دبینه، نرخێن نه‌ته‌وی قه‌بوول ناکه و ل دژی سه‌مبۆلێن کوردستانی و نه‌ته‌وەیی ته‌ڤدگه‌ره، ژ بۆ ئالیێن سیاسییێن ترکان ژی گۆتوبێژکرنا پرسا کورد هێسانتر دکه. چه‌پێن ترک و ئالیێن کو پرسا کورد گۆتوبووژ دکن گه‌له‌ک جارا ڤێ هه‌لوه‌ستا پەكەكێ دکن سه‌ده‌م و دبێژن: ” کورد ب خوه فلان تشتی ناخوازن” ب ڤێ یه‌کێ ڤە گرێدایی، پارتیێن ترکیێ پرانی ل سه‌ر بنگه‌هه‌ک نژادپه‌ره‌ستی به‌هسا پرسگرێکا کوردی دکن. ده‌ما ل هه‌سابێ وان تێ هه‌موو کوردا د که‌سایه‌تا پەكەكێ/ھەدەپێ دا ددن ناساندن و ل گۆرا ڤێ ژی ئینکارا هه‌موو مافێن ڕه‌وا یێن کوردان دکن.
ژ خوه ھەدەپە ب خوه ژی، ئه‌نجاما سیاسه‌تا پەكەكێ، وه‌ک کۆالسیۆنه‌کا هنده‌ک کوردان و چه‌پێن ترکا یه. بێ گومان ئه‌ڤ یه‌ک هه‌لوه‌ستا پەكەكێ و چه‌پ یان ژی “پێشڤه‌روویێن” ترکیێ، ئاسته‌نگه‌ک مه‌زن ژ ته‌ڤگه‌ره کورد یا کو، ل سه‌ر خه‌تا نه‌ته‌وەیی هه‌ولا سیاسه‌تێ دکن په‌یدا دکه. کورد پێدڤیە ب هه‌ستێن نه‌ته‌وەیی خوه ب ڕێخستن بێخن و داخوازیێن کوردا یێن نه‌ته‌وی ب زه‌لالی بپارێزن، ژ هه‌موویێ وێده‌تر دڤێ مافێن ده‌وله‌تبوونا کوردا وه‌ک مافه‌ک ڕه‌وا بێ دیتن و ل گۆرا وێ ژی سیاسه‌ت بێ کرن. ئه‌ڤ ته‌نێ دبه به‌رسڤا سیاسه‌تا کو مافێ کوردا ئینکار دکه.
ل باکورێ کوردستانێ ئاخاڤتن گه‌له‌ک هێسانە، لێ د قادا سیاسه‌تێ دا ب هه‌ستێن نه‌ته‌وەیی ته‌ڤگه‌راندن گه‌له‌ک زه‌همه‌ت بوویه. گه‌له‌ک جارا کادرۆیێن سیاسی ب خوه ڤێ یه‌کێ زه‌همه‌ت دکن. ئه‌ڤ ژ که‌سایه‌تا ئالۆز ئا به‌شه‌ک ژ سیاسه‌تمه‌دارا ده‌ردکه‌ڤه هۆلێ.
مخابن هنده‌ک ئالی پرانیا جارا هه‌موو نرخێن کورده‌یاتیێ دپارێزن و ئیدیعا دکن کو ل سه‌ر خه‌ته‌ک نه‌ته‌وەیی سیاسه‌تێ دکن، لێ مرۆڤ دبینه کو دکارن هه‌موو سیاسه‌تا خوه ب جاره‌کێ بکن قوربانیا به‌رژه‌وه‌ندیێن که‌سایه‌تی. ئه‌و دکارن د جھ دا پێ ل هه‌موو نرخێن خوه بکن.
ژ بەر ڤێ یه‌کێ پاراستنا خه‌ته‌ک نه‌ته‌وەیی ب سیاسه‌ته‌ک که‌سایه‌ت و سه‌ربلند ل باکورێ کوردستانێ گه‌له‌کی زه‌حمه‌ته. ئه‌ڤ زه‌حمه‌تی ژ تێكدانێن د ناڤا جڤاتێ دا هاتین کرن ده‌ردکه‌ڤه هۆلێ. ژ به‌ر کو ژ ئه‌نجاما سیاسه‌تا خه‌له‌ت و شه‌رێ هاتی ودھێتە کرن جڤاتا کورد گه‌له‌ک تەڤلیھەڤ و تێكدایە و هه‌تا ڕاده‌یه‌کی نرخێن ئه‌خلاقی هاتنه گوهه‌رتن.
ل باکورێ کوردستانێ پێدڤیە ژ بۆ خه‌تا نه‌ته‌وەیی هنده‌ک پیڤان هه‌بن. پیڤانا سه‌ره‌کی ژی ئه‌وه کو پێدڤیە خه‌ته‌ک ئاشكەرا ناڤبه‌را وان ئالیێن کو ده‌وله‌تبوونا کوردا ڕه‌د دکن دا بھێتە دانن.
هه‌ر ئالی یان ژی پارتی دکاره ژ بۆ ده‌ستخستنا مافێن نه‌ته‌وەیی خوه‌دیێ دیتنێن جودا بن. هنده‌ک ده‌وله‌تبوونێ، هنده‌ک فه‌ده‌رالیێ هه‌تا هنده‌ک ئۆتۆنۆمیێ دپارێزن. ژ ئالیه‌ک دن ڤه هنده‌ک ژی دبێژن کو، پێدڤیە کورد ب خوه چاره‌نووسا خوه ب ئیراده‌یه‌ک ئازاد و سه‌ربخوه دیار بکن. لێ چو ئالی ژ وان ده‌وله‌تبوونا کوردا ڕه‌د ناکه و ل دژ ناسه‌کنه. ته‌نێ پەكەكە و هه‌ڤالبه‌ندێن پەكەكێ ده‌وله‌تبوونا کوردا قه‌بول ناکن .
هه‌ر ئالیێ کو ئیدیعا دکه ئو مافێن نه‌ته‌وەیی دپارێزه مه‌جبوره سنۆره‌ک بێخه ناڤبه‌را خوه و سیاسه‌تا ئینکارا ده‌وله‌تبوونێ ده. هێز یان ژی ڕێخستنا ڤێ یه‌که نه‌که و د ڤێ ده‌ربارێ دا د هه‌لوه‌ستا خوه ده نه زه‌لال به، بلا به‌حسا خه‌تا نه‌ته‌وەیی نه‌کن و ب حه‌مد یان ژی بێحه‌مدێ خوه دکه‌ڤن د خه‌فکا پەكەكێ دا و ژ هه‌ستێن نه‌ته‌وەیی دوور دکه‌ڤن. بلا که‌سه‌ک خوه نه‌خاپینه.
مخابن هنده‌ک ئالی به‌حسێ نه‌کن ژی، لێ ھەدەپێ وه‌ک ناوه‌ندا “مه‌رجەعیه‌تا کورد” دبینن. گه‌له‌ک جارا دخوازن ھەبوونا خوه ب پەیوه‌ندیێن ب ھەدەپێ ڤه پێشڤه ببن و ژ بۆ ڤێ ژی دکه‌ڤن د ناڤا خه‌له‌تیان دا.
ل باکور پاشخانەك مەزن كو بیر و باوه‌ریێن نه‌ته‌وەیی دپارێزه هه‌یه. هنده‌ک ب ئاوایه‌کی د ناڤ ڕێخستنان دا نه و پرانی ژی بێ دەنگ د ناڤا سیاسه‌تا ده‌وله‌تێ و پەكەكێ دا مانه ئاسێ و که‌سایه‌تیا خوه دپارێزن و د ڤێ قۆناغێ دا ده‌نگ ناکن.. هه‌ر ده‌می ئه‌ڤ ئینسان دکارن ڕابن سه‌ر پێ و ژ سیاسه‌ته‌ک نه‌ته‌وەیی را ببن پالپشته‌ک گرسه‌یی.
2021.04.18
دارا بیلەك
