حكومەتا ترکیێ د 19 ێ ته‌باخێ دا ده‌ست دانی سه‌ر شاره‌داریێن هەدەپێ یێن ل دیاربه‌کر، مێردین و وانێ. هەدەپە ل ڤان هه‌ر سێ باژاران 959 هه‌زار و 92 ده‌نگ وه‌رگرتبوو. لێ یا بالکێش و جهێ پرسه‌کا مه‌زنه، چما د خوه‌نیشاندانێن ھەدەپەیێ ده 20 وه‌لاتی ژی کۆم نابن و خوه‌دی ل هەدەپێ و شاره‌داریێن هەدەپێ ده‌رناکه‌ڤن؟
یا ڕاست ئه‌ڤ پرس، نه ته‌نێ ژ بۆ ئیرۆ یه. ئه‌ڤ 4 سالن ھەدەپە نکاره خوه‌نیشاندانێن گرسه‌یی یێن سڤیل بکه ئانگۆ خه‌لک گوھ ناده بانگا ھەدەپەیێ یێن ژ بۆ ئەنجامدانا خوه‌نیشاندانان.
د 11 ێ ئیلۆنا 2016 ێ دا حكومەتا ترکیێ جارا یه‌که‌مین قه‌ییووم دانیبوو سه‌ر 28 شاره‌داریێن ھەدەپەیێ. پشت را ئه‌ڤ هه‌ژمار بوو 94 شارەداری. پشت را شاره‌دار هاتن زیندانیکرن و هه‌تا نها ژی زندانی نه. لێ وێ ده‌مێ ژی وه‌کی ئیرۆ، چ خوه‌نیشاندانه‌کا گرسه‌یی چێنه‌بوو و خه‌لک خوه‌دی ل شاره‌داریێن ھەدەپەیێ ده‌رنه‌که‌تن.
ئه‌ڤ بێده‌نگی د گرتنا هه‌ڤسه‌رۆک و پارله‌مه‌نته‌رێن ھەدەپەیێ دا ژی هه‌بوو، د ئۆپه‌راسیۆنا عه‌فرینێ ده ژی به‌رده‌وام بوو.
هه‌ڤسه‌رۆک و پارله‌مه‌نته‌رێن ھەدەپەیێ هێ ژی زندانی نه و ترکیه دخوازه پشتی عه‌فرینێ ڤێ جارێ ژی بکه‌ڤه ڕۆژهلاتێ فراتێ. ئه‌ز د وێ باوه‌ریێ دا مه كو ئەگەر ترکیه دژی ڕۆژهلاتێ فراتێ نه یه‌ک، سەد ئۆپه‌راسیۆن ژی بکه، ده‌ست ده‌ینه سه‌ر هه‌موو شاره‌داریێن ھەدەپەیێ و هه‌موو پارله‌مه‌نته‌رێن ھەدەپەیێ ئیرۆ زندانی بکه، ده‌نگ دیسا ژ چ که‌سی ده‌رناکه‌ڤه. لێ ئه‌م دزانن د سالا 2014 ێ دا ده‌ما داعیشێ ئێریشێ کۆبانیێ دکر ل باکورێ کوردستانێ مه‌یدان و کۆلان نه‌مابوون ڕانه‌بن سه‌ر پیان و ببن ناڤه‌ندێن خوه‌نیشاندانان.
لێ ئیرۆ ئه‌ڤ بێده‌نگی چ ژ بەر چیه؟
دڤێ مرۆڤ سه‌ده‌ما ڤێ بێده‌نگیێ د شه‌رێ خه‌نده‌کان یا پەکەکێ دا بگه‌ره. پەکەکە د سالێن 2015 و 2016 ئان دا ل باژار و باژارۆکێن وه‌کی شرنه‌خ، جزیر، سلۆپی، نسێبین، سور، فارقین، دێرک، جۆله‌مێرگ، گه‌ڤه‌ر و وارتۆیێ خه‌نده‌ک کۆلاندن و شه‌ره‌ک شاش، نه‌ره‌وا و نه‌حه‌ق ده‌ستپێکرن. ئه‌ڤ شه‌ر ژ حكومەتا ترکیه‌یێ ڕا بوو هنجه‌ت کۆ باژار و باژارۆکێن کوردان وێران بکه. د ئه‌نجاما شه‌رێ خه‌نده‌کان دا یێ كو زراره‌ک دژوار و مایینده دیت کورد بوون. پەکەکە هه‌زاران جوانێن هه‌ری سه‌رهلدێر، چالاک و وێره‌ک د وی شه‌ری دا دا کوشتن. هه‌زاران مال و ملک و ئاڤاهیێن خه‌لکێ ڕووخیان و نێزکێ ملیۆنه‌ک که‌س کۆچبه‌ر بوون. دڤێ نه‌یێ ژبیرکرن و گرینگه، هه‌ڤسه‌رۆکێ به‌رێ یێ ھەدەپەیێ سه‌لاحەدین ده‌میرتاش ژی پشتگریا شه‌رێ خه‌نده‌کان دکر. پارله‌مه‌نته‌رێ ھەدەپەیێ سڕ سووره‌ییا ئۆنده‌رێ کۆ ژ بۆ برینا داره‌کێ ل مه‌یدانا تاکسیمێ یا سته‌نبۆلێ قیامه‌ت ڕادکر، د شه‌رێ خه‌نده‌کان دا ژ مرنا کوردان ڕا بێده‌نگیێ هلبژارتبوو.
سه‌رۆک بارزانی ل ئه‌نقه‌ره‌یێ ژ به‌رپرسێن ھەدەپەیێ ڕا به‌حسا شاشیا شه‌رێ خه‌نده‌کان کر و خوه‌ست كو ئەو شەر ب دیماھیك بھێت. لێ ھەدەپە گوهێ خوه گرت و پشتگریا خه‌نده‌کان کر. لێ خه‌لک پشتگری نه‌دکر و گه‌له‌ک نه‌رازی بوو. د ده‌ما بۆدروومانان دا مرۆڤ دهاتن کوشتن، تەرمێ ژنان ل کۆلانان د بن تاڤا دژوار ئا هاڤینێ ده 7 ڕۆژان دمان، تەرمێن زارۆکان ژ بۆ بێهن نه‌که‌ڤه ل سه‌لاجه‌یان(بوزدۆلاب)دهات ڤه‌شارتن (ده‌ما شه‌رێ خه‌نده‌کان دا ده‌رکه‌تنا ده‌رڤه قه‌ده‌غه بوو)، ده‌ما مال و ملکێ خه‌لکێ هلدوه‌شیا، ل چ باژار و باژارۆکه‌کی دن ئێن باکورێ کوردستانێ ده‌نگه‌ک نه‌رازیبوونێ ده‌رنه‌دکه‌ت. له‌ورا هه‌رکه‌س سپاس ژ خوه‌دێ ڕا دکر کۆ ل باژارێ وان خه‌نده‌ک نه‌دهاتن کۆلاندن.
ب کورت و کورمانجی ئه‌ڤ شه‌ر باوه‌ریا خه‌لکێ دا شکێناندن. ڕحێ سه‌رهلدێر و به‌رخوه‌دێر یا هه‌زار سالان یا کوردی کوشت دگه‌ل وان جوانێن وێره‌ک کۆ ئیرۆ بکاربن خوه‌نیشاندانه‌که سڤیل و ده‌مۆکراتیک بکن. پەکەکە و ھەدەپە ب شه‌ر و سیاسه‌تا خوه یا شاش و پووچ، باوه‌ریا خه‌لکێ خوه ژ ده‌ست دا. ئه‌و خه‌لکێ کۆ به‌ری هه‌ر تشتی دچوو ل پێش گازێن ڕۆندکرێژ و ئێریشێن پۆلیسان، ئیرۆ شاره‌دار و پارله‌مه‌نته‌رێن خوه ل به‌ر وێ گازێ، به‌له‌نگاز و بێخوه‌دی دهێله. ئه‌و خه‌لک ئیرۆ هه‌ری زێده دکاره ژ هلبژارتنه‌ک هه‌تا هلبژارتنه‌ک دن ده‌نگێ خوه بده ھەدەپەیێ. سوودا ھەدەپەیێ ئه‌وه کۆ ده‌رڤایی وێ ل باکورێ کوردستانێ پارتیه‌ک کوردی کۆ بکاربه به‌شدارێ هلبژارتنان ببه و ده‌نگه‌ک جددی بده‌ست بخه نیه. گه‌ر به‌دیلێ ھەدەپەیێ هه‌بوویا، ده‌نگێن خوه ب دژواری کێم دکر. ده‌ما ھەدەپە پشتگریا خوه یا جڤاکی ژ ده‌ست دا حكومەتا ترکیێ دژی وێ وێره‌که‌تر بوو و ب خوه ڕا دیت بچه هه‌تا عه‌فرینێ ژی. ئیرۆ مه‌دیایا ترکیێ گه‌نگه‌شه‌یا گرتنا ھەدەپەیێ دکه. پشتی ئه‌ڤ قاس بوویه‌ران، گرتنا ھەدەپەیێ ژی کاره‌ک زه‌حمه‌ت نیه بۆ حكومەتا ترکیێ. هنده‌ک که‌س دکارن وها ببێژن: “مه‌سه‌له ته‌نێ شه‌رێ خه‌نده‌کان نیه. ژ خه‌ینی شه‌رێ خه‌نده‌کان ل ترکیێ هه‌ولا ده‌ربه‌یا له‌شکه‌ری ڕوو دا و ترکیه ب 2 سالان ب ڕه‌وشا ئاوارته‌یێ هاته برێڤه‌برن. هه‌زاران که‌س هاتن زندانیکرن و ژ کار هاتن ده‌رخستن و د ئه‌نجاما ڤان ئالۆزیان دا جڤاک ترسیا.
ل دڤێ نه‌یێ ژبیرکرن سالێن 90 ێ ژ ڕۆژێن ئیرۆ دژوارتر بوون. وێ ده‌مێ ل کۆلانان مرۆڤ دهاتن ڕه‌ڤاندن و کوشتن. کووژه‌رێن وان ژی نه‌دهاتن ئا‌شکه‌ره‌کرن، ژخوه هه‌تا نها ژی نه ئاشکهره نه. ئه‌نجامێن سالێن 90 ێ ل مه‌یدانا گالاتاسارایێ دایکێن شه‌میێ نه کۆ هێ تەرمێ زارۆک و که‌س و کارێن خوه دگه‌رن و دخوازن کووژه‌رێن وان ئاشکهره ببن. ئه‌ڤ خه‌لک د سالێن 90 ێ دا نه‌ترسیا بوو و ئیرۆ قه‌ت ناترسه. لێ خه‌لک دکاره کارته‌کی سۆر ژ سیاسه‌ت و شه‌ره‌کی شاش ڕا نیشان بده. بێده‌نگیا ئیرۆ ژی ئه‌و کارتا سۆره کۆ خه‌لک ل ڕوویێ ھەدەپە و پەکەکێ دایه.
مورات ئه‌کینجی
