ژ بۆ پارله‌مه‌نتۆیا ئیراقێ یا فه‌ده‌رال هلبژارتن ل ئیراقێ و کوردستانێ د ١١\١١\٢٠٢٥ێ دا تێن کرن. ئه‌ڤ هلبژارتن ژ بۆ هه‌رێما کوردستانێ گه‌له‌ک گرنگن. تێ زانین کو، ژ ڕۆژا قانوونا بنگه‌هین یا ئیراقێ هاتی قه‌بوولکرن، هه‌تا نها پرسگێرێکا هه‌ری مه‌زن د ناڤبه‌را به‌غدا و هه‌ولێرێ دا ئه‌وه کو، دەستوور ب چو ئاوایی ل ئیراقێ نه‌هاتیه جیبجیکرن. یانی حکومه‌تێن ئیراقێ گوه نادن دەستوورێ و ل گۆرا سیاسه‌تا خوه یا ڕۆژانه ل گه‌ل هه‌رێما کوردستانێ تەڤفگەرن.
گه‌له‌ک جاران ڕایادارێن کوردستانێ ژ بۆ نه کارانینا قانوونێ گازندا ژ حکومه‌تا ئیراقێ دکن. نوونەرێن کوردا ل به‌غدایێ ژ بۆ جیبجیکرنا دەستوورێ و هه‌روه‌ها ژ بۆ پاراستنا مافێن هه‌رێما کوردستانێ یێن قانوونی ته‌ڤدگه‌رن. گه‌له‌ک جارا حکومه‌تا به‌غدایێ مووچه‌یێن کو، مافه‌ک گه‌له‌ک خوه‌زایی یێ کارمه‌ندێن کوردستانێ یه، وه‌کێ چه‌که‌کی ل همبه‌ر خه‌لکێ کوردستانێ ب کارتینه. ژ بۆ ڤێ یه‌کێ ئه‌گه‌ر کورد د ڤان هلبژارتنان دا سه‌رکه‌فتنه‌ک باش ده‌ستڤه بینن و بهێز هه‌رێن بەغدایێ ، دێ پتر د حکومه‌تا ئیراقێ دا خوه‌دی باندۆر بن.
سه‌رۆکێ هه‌رێما کوردستانێ نێچیرڤان بارزانی ئیرۆ به‌حسا دو خالێن گه‌له‌ک گرنگ و سه‌ره‌که دکه. یه‌ک ژێ دبێژه گه‌ره‌ک کوردستان سه‌رخوه‌بوونا خوه یا ئێکۆنۆمی بده‌ستڤه بینه. ئه‌ڤ یه‌ک به‌لکی ژی خالا هه‌ری گرنگه کو، کورد بکاربن ل هه‌رێما کوردستانێ ده‌ستکه‌فتیێن خوه بپارێزن و کوردستانێ ب هه‌موو ئاوایی به‌رب پێشترڤە ببن. دویه‌م: نێچیرڤان بارزانی ده‌ما به‌حسا ئیراقێ دکه، ژ ئیهمالکرنا فه‌ده‌رالیێ گازندێ دکه و دبێژە: “ ئیراق هەر تشتە لێ نه فه‌ده‌رالی یه“ ئه‌ڤ یه‌ک جه‌وهه‌رێ ستاتوویا ئیراقێ و رژێما ئیراقێ دده به‌ر چاڤان. یانی ئیراق ئیرۆ ته‌نێ ب ناڤ فه‌ده‌رالی یه. سه‌ده‌مێ سه‌ره‌که ئه‌وه کو، ئیراق دەستوورێ هه‌یە پاشگوه دکه.
مخابن ل بەغدایێ ژی ئه‌گه‌ر جار جارا کورد ب هنده‌ک پرسان دا ب یه‌کده‌نگی ته‌ڤبگه‌رن ژی، لێ دخوه‌یێ هنده‌ک ئالیێن کورد ئه‌رکا خوه یا بنگه‌هین یا پاراستن و ده‌ستخستنا مافێن کوردا پێکناینن. ئه‌ڤ ژی دبه سه‌ده‌مه‌ک کو، پەدەکە ب ته‌نێ و ل گۆر شیانێن خوه هه‌ولدانا پاراستنا ماف و ده‌ستکه‌فتیێن کوردا دکه. ئیرۆ دو پارتیێن سه‌ره‌که ل باشوورێ کوردستانێ هه‌نه. پارتییێن دن ژی ل گۆرا سیاسه‌تا خوه ب ئاوایه‌کی ته‌ڤدگه‌رن. جوداهییا هه‌ردو پارتییێن سه‌ره‌که ئه‌وه کو، به‌رێ ئالیه‌کی ل به‌غدایێ یه و به‌رێ ئالیه‌ک دن ل هه‌ولێره. ئه‌ڤە خالا هه‌ری گرنگ و جوداهییا د ناڤبه‌را پەدەکێ و یەنەکێ دایە.
پەدەکە پارتییا یه‌که‌م ل کوردستانێ و تەڤاهییا ئیراقێ یه. ژ بۆ پاراستنا ستاتوویا هه‌رێما کوردستانێ پەدەکە پێوستیه‌که و گه‌ره‌ک د ڤان هلبژارتنان دا ژی سه‌رکه‌فتنه‌ک مه‌زن ده‌ستڤه بینه.
ژ بۆ چ پەدەکە؟
ده‌ما مرۆڤ بکه‌ڤه د ناڤا هوورگلیان دا، بێگومان مرۆڤ دکاره گه‌له‌ک ڕه‌خنه‌یان ل پەدەکێ بگره و به‌حسا کێماسیان بکه. لێ ل کوردستانێ پەدەکە یه‌که‌م پارتی یه کو، ده‌وله‌تبوونا کوردا دپارێزه. یه‌که‌م پارتی یه کو، ل هەمبه‌ر به‌غدایێ ده‌ستکه‌فتیێن نه‌ته‌وی یێن کوردستانێ ب هێزه‌ک مه‌زن دپارێزه و ده‌ما پێویست ژ بۆپاراستنا ستاتوویا هه‌رێما کوردستانێ ل همبه‌ر به‌غدایێ سه‌ری ڕادکه و هه‌لوه‌ستا پێویست داتینه هۆلێ.
ئه‌گه‌ر ئه‌م ئیرۆ به‌رێخوه بدن هه‌رێما کوردستانێ ، ئاڤاکرنا کوردستانێ دا ڕۆلێ پەدەکێ گه‌له‌ک ڤه‌کری دخوه‌یێ. ژ بۆ ڤێ یه‌کێ ده‌ما ئه‌م به‌رژه‌وه‌ندیێن کوردستانێ بپارێزن، ده‌ما ئه‌م بخوازن ل هەمبه‌ر به‌غدایێ ژ بۆ پاراستنا مافێن نه‌ته‌وی دڤێ ل سه‌ر لنگێن خوه ب سه‌ربلندی بسه‌کنن دڤێ ئه‌م پەدەکێ ب هێزتر بکن.
یانی سه‌رکه‌فتنا پەدەکێ دێ ببه سه‌رکه‌فتنا هه‌رێما کوردستانێ. نه هه‌وجه‌یه کو، مرۆڤ بێژە کا پەدەکێ چ کریه یان چ نه‌کریه. لێ پەدەکێ هه‌ر تم مافێن نه‌ته‌وێ یێن کوردستانێ پاراستینه. هه‌تا ئەم وه‌ک هه‌موه‌لاتیێن کورد ئه‌گه‌ر ئه‌م بخوازن وه‌لاتێن خوه و به‌رژه‌وه‌ندیێن مله‌تێ خوه بپارێزن، نه ژ بۆ پەدەکێ ژ بۆ خوه ئه‌م مه‌جبورن ده‌نگێ خوه بدن پەدەکێ.
دڤێ ئه‌م ده‌نگ بدن پەدەکێ داکو، ئه‌و ژی ب هێزتر ل به‌غدایێ به‌ره‌ڤانیا به‌رژه‌وه‌ندیێن مه و خاکا مه بکه.
پەدەکە دڤێ سیسته‌ما فه‌ده‌رالیێ یا ل ئیراقێ ب ئاوایه‌کی پراکتیکی بێخه ژیانێ. ژ بۆ ڤێ گه‌ره‌ک ئه‌م ده‌نگ بدن پەدەکێ.
ئه‌گه‌ر ئه‌م ب کورتاهی ژ ڕۆژا ڕه‌فه‌راندوما سه‌رخوه‌بوونا کوردستانێ هاتی ل دارخستن و هه‌تا وه‌ک ئیرۆ به‌رێخوه بدن بوویه‌ر و گوهه‌رتنێن ڕوودایین و د ڤێ پێڤاژۆیێ دا هه‌لوه‌ستا ئالیێن سیاسی به‌رچاڤ را ده‌رباس بکن ئه‌م دێ پتر تێبگەهن کو، ژ بۆ چ دڤێ ئه‌م ده‌نگ بدن پەدەکێ.
پەدەکە هه‌وجه‌یێ ڤی مله‌تی یه و ئه‌ڤ مله‌ت ژی هه‌وجه‌یی پەدەکێ یه.
سه‌رکه‌فتنا پەدەکێ سه‌رکه‌فتنا مله‌تێ کورده.
Dara Bilek
22-10-2025
