کازمی ل سەر شۆپا ئاشۆپیا حەزێن سەددامی دێ سەتمە
د رۆژا دامەزراندنا لەشکەرێ عیراقێ دا (1921.01.06) مستەفا کازمی، سەرۆكوەزیرێ عیراقێ، دخاست ب شێوەیەکێ نیشتمانپەروەری و دوور ژ کێشمەکێشێن عیراقێ خوە بهێز نیشان بدە و د بەر پەیڤینا خوە ڕا جار جار بێهنا خوە ددا و تبلا خوە دهەژاند، هەرچەندە شێوێ دەرکەفتنا وی ب وی ڕەنگی گەلەک یێ کۆمیک بوو چونکو رەوشا دەولەتا وی ب رەنگەک دی دیارە و چ دەولەت ل ڤێ گویا زەمینێ ناخوازن بکەڤنە د رەوشا وێ دا.
سەرۆکوەزیرێ عیراقێ ژبیرا خوە بریە یان دخواست ژبیرا خوە ببە کو عیراق وەک دەولەت هەمی دەما ل بەر بازاری و دیوارێ ل سەر بەفرێ بوویە و هێشتا ژ وێ قۆناغێ دەرباز نەبوویە، سەرەڕای 100 سالێن ژ ژیێ دامەزراندنا لەشکەرێ وێ دەربازبوونە!
خالا هەموو سەرکردێن عیراقێ ژبیرا خوە دبن هەر ل سەردەمێ مەلکیێ و هەتا رێز دهێتە کازمی ئەوە کو عێراق وەک خاستەکەکا جڤاکی ژ بۆ پێکهاتەیێن وێ نەهاتیە دامەزراندن بەلکو ل گۆڕ خاستەکێن زلهێزێن وی دەمی کو بریتانیایێ سەرکێشیا وێ دکر، هاتیە دامەزراندن. هەلبەت دەما ئاڤاھیەك ل سەر شەنگەستەکێ هەژهەژۆک بهێتە دامەزراندن، ئێدی ئەو ئاڤاهی بەردەوام دێ مەترسیا هەرفینێ ل سەر بە.
ل سەردەمێ دامەزراندنێ (1921) بەرژەوەندێن تەڤایا پێکهاتەیان ل بەرچاڤ نەهاتیە وەرگرتن، ب تایبەت یێن کوردا ئانکو ئاریشەیێن عیراقێ هەر ل دەستپێکا دامەزراندنێ دەستپێکریە و رۆژ بۆ رۆژێ ئەڤ ئاریشە مەزن بوونە چونکو هەستا نیشتیمانیێ نەبوویە و ئێکەتیا خاکا عیراقێ هەردەم مەترسیا ژێکڤەبوونێ ل سەر خاڤ نەبوویە.
ل ڤێرە ئاریشەیا هەری مەزنا عیراقێ نەبوونا هەستەکا نیشتیمانییا ئێکگرتیە و ئەڤ خالە ژ لایێ هەموو دەستهەڵاتدارێن عیراقێ ڤە هاتیە پشتەگوهکرن و بەرژەوەندیێن تائیفێ و یێن ئتنی بەری هەستا نیشتیمانی دهێن، لەوا ناسنامەکا نیشتیمانی ل عیراقێ پەیدانەبوویە. ژ عەجیبیاتێن ڤێ دەولەتا ب خۆرتی هاتیە داتراشین ل پێشیا هەر دامەزراوەکا برێڤەبرنێ لەشکەر هاتیە دامەزراندن! کو ئەڤە ب خوە تێرا هندێ دکە كو مرۆڤ بێ زەحەمت و گرێ د رەوشا عیراقێ بگەهە کو چ جارا نەبوویە دەولەتا هەڤوەڵاتیێن د ناڤ سنۆرێن وێ دا دژین. ئاریشەیێن عیراقێ ل سەردەمێ مستەفا کازمی، سەرۆكوەزیرێ عیراقێ، گەهەشتیە کلوەیەکا مەترسیدار کو ئێدی ڤەکری هەر پێکهاتەیەک ل گۆ پاراستنا بەرژەوەندێن خوە تەڤگەرێ بکە و مەیلداریا تائیفێ بۆ دەرڤەی سنۆرێن داتراشیێن عیراقێ بچە، ب تایبەت تائیفا شیعە کو ئەڤرۆ بوویە مەترسی ل سەر ئێکپارچەییا ڤێ دەولەتا کازمی دخوازە بڤەگەرینە بۆ سەردەمێ قاسم و سەددامی! لێ ئەو شیانێن قاسمی و سەددامی هەبوون، کازمی تنێ دشیت خەونا پێڤە ببینە و چەند گەوریا خوە تژی دەنگ بکە و تبلا خوە ڕاهەژینە، ژ سیبەرا وی وێڤەتر ناچن چونکو کۆمکێن چەکدارێن تائیفا شیعە مەیلا وان بۆ ئیرانێ و لێڤەگەرێن تائیفا خوەنە و ب ساناهی ئەو دەستبەرداری چەک و مەیلا تائیفا خوە نابن. ل ڤێرە دیار دبە گرنگیا دامەزراندنا دەولەتا هەڤوەڵاتی و دەزگەهێن جڤاکی دووری باندۆرا ئتنی و تائیفی کو دەولەت مینا چەترەکا مەزن و هەمی پێکهاتە ل بن سیبەرا وێ جهێ خوە ببینن و ب ئارامی تێدا هاتوچوویێ بکەتن. ل عیراقێ ئەڤە یەك پەیدانەبوویە و چ حوکمەتا ئەڤ پێنگاڤە نەهاڤێتیە بەلکو تنێ گرنگیدایە ب هێزا لەشکەری و بهێزێ سنۆرێن ڤێ دەولەتا ب ناڤ عێراق هاتینە پاراستن و رۆژا لەشکەر هاتیە دامەزراند 1921.01.06 هەتا رۆژا 2003.03.25 بریارا هەلوەشاندنا لەشکەرێ عیراقێ تەک دامەزراو بوویە بەری دامەزراندنا دەولەتا عیراقێ هاتیە دامەزراندن و رۆلەکێ سەرەکی هەبوویە د هەموو روودانێن ل عیراقێ رووداین و بووینە بەربەست د رێکا ئاڤاکرنا تێگەهێ وەڵاتیبوونێ و هەستا نێشتیمانی دا.
پەرتەوازەبوونا هەستا نیشتیمانی و بزاڤێن حوکمەتا عیراقێ و بتایبەت یێن حوکمەتا کازمی بۆ ڤەگەراندنا شکۆیێ ژ بۆ لەشکەری و دامەزراوێن پەیوەندی ب ئاساییشێڤە هەین ب ڕێکا ڤەکێشانا چەکی ژ لەپێن کۆمکێن تائیفی ب تایبەت یێن تائیفا شیعی یێن ناڤدار ب حەشدا شەعبی خەون ڤەدیتنە ب ڤەگەراندنا ئاشۆپا رۆلێ لەشکەری ل سەردەمێ سەددامی کو د ئەڤ خەونە دوورە ژ پێکئینانێ. چونکو سیاسەتا ئەمریکایێ و یا دەولەتێن دەوروبەر ناپەژرینن و رێکێ نادەن، ژ بلی ئیرانێ کو باش دزانە هەردەما چەک ژ دەستێ حەشدا شەعبی و مەیلدارێن ویلایەتا فەقیهی دەرکەفت، ئێدی باندۆرا گڤاشتنێن ئەمریکایێ ل سەر ئیرانێ دێ کاریگەرتر بە و عیراق نابیتە چاهێرا یاریا ئیرانێ دگەل ئەمریکایێ و رۆژئاڤا ب گشتی بەلکو مەیدانا شەری دێ ببە ئیران بخوە چونکو نینۆکێن وێ ل سوریا و لوبنانێ هاتینە کورتکرن و ل عیراقێ جاددە بگشتی ل دژی سیاسەتا ئیرانێیە و ئیرانێ ب ئەگەرا داڕمیانا عیراقێ د هەر بیاڤەکی دا دبینن.
لەوا شەرێ کازمی دگەل حەشدا شەعبی شەرەکێ مەترسیدارە و یێ ئاڵۆزە چونکو ڤەگەراندنا رۆلێ لەشکەری د ژیانا سیاسیا عیراقێ دا و پشتەگوهکرنا سیاسەتا هەڤوەڵاتیێ و پێکڤەژیانێ د نابەینا تەڤ پێکهاتەیان دا دووبارەکرنا هەمان شاشیێ یە ئەوا ل دەستپێکا دامەزراندنا عیراقێ هاتیەکرن، ئەو ژی قەبەکرنا رۆلێ لەشکەری ل سەر هەژموونا هەموو بزاڤێن دی یێن جڤاکی و سیاسی کو تێدا مافێن وەڵاتیان دپارزاتی بن بێی جوداهی.
2020.01.06
