کشاندنا کورسیا بن لنگێ شێخ سەعید

شۆره‌شا نه‌ته‌وه‌یێ کورد یا ب سه‌رۆکاتیا شێخ سه‌عیدێ پیرانی، ل سه‌ر داخوازا رێخستنا ئازادی ده‌ست پێ بوویه‌.

رۆژا ۲٥ێ حه‌زیرانا ۱۹۲٥ئان ده‌ما کو شێخ سه‌عیدێ پیران ل هه‌رێما، ده‌ریێ چیێ، یا ئامه‌دێ، دگه‌ل ٤٦ هه‌ڤالێن وی خه‌ندقاندنه‌، سه‌رله‌شکه‌ره‌کی عه‌ره‌بێ مێردینێ ب پلەیا “باشچاویش” کورسی ژ بن لنگێن شێخ سه‌عید کشاندیه‌. ده‌مه‌کورته‌کێ شوون دا هێزێن که‌مالیزمێ جه‌نازه‌یێ وی گۆربهشتی دگه‌ل وان ٤٦ هه‌ڤالێن وی، برنه‌ ل جهه‌کێ نه‌دیار بناخ کرنه‌.

تێ گۆتن کو جه‌نازه‌یێن وان شه‌هیدان، د ناڤ باریگه‌هه‌که‌ له‌شکه‌ری یا ل نێزیک، ده‌ریێ چیێ، بناخ کرنه‌. و ئاڤاهیه‌کێ سینه‌مایێ ژی ل سه‌ر ئاڤا کرنه‌.

د ڤان سالێن داوین دا جهێ وێ سینه‌مایێ کرنه‌ ناڤه‌نده‌کا بازرگانی و مارکه‌ته‌کا پر مه‌زن یا ده‌وله‌مه‌ند ژی د بنێ بالاخانه‌یێ دا ڤه‌کرنه‌. تاقێن ژۆر ژی، شۆقه‌یێن مالباتان بوونه‌. لێ د ئه‌ردهه‌ژا ٦ێ سباتا ئیسال دا، ئه‌و ئاڤاهی ب ده‌ربه‌کێ هەرفیە و خساره‌کا مه‌زن ژێ چێبوویه‌. لێ ئاڤاهیێن ل دۆرێ، خسار نه‌دیتنه‌.

به‌ری خه‌ندقاندنا شێخ سه‌عید، کۆمیته‌یا دادگه‌ها ئیستقلالێ، د ناڤا خوه‌ دا شێورینه‌ و وه‌ها بریار دانه‌:

“ل ڤێ هه‌رێمێ عه‌شیرا هه‌ری خورت، یا حاجۆ ئاغایێ هه‌ڤێرکی یه‌. ئه‌م دێ ب دۆستانی وی بینن دیاربه‌کرێ و سۆز بدنێ کو ئه‌م خسار نادن مالباتا وی و عه‌شیرا وی، بلا ئه‌و ژی کورسیێ بن لنگێن شێخ سه‌عید بکشینه‌. هینگێ وێ کورد ب هه‌ڤ بکه‌ڤن و هه‌ڤوودو بکوژن…”

لێ به‌لێ حاجۆ ئاغا و چه‌ند عه‌شیرێن دی، د رێ دا بوونه‌ کو هه‌رن ئالیکاریا شۆره‌شێ. ده‌ما ئه‌و گه‌هانه‌ نێزێ ناڤچه‌یا چنارێ، خه‌به‌ر وه‌رگرتنه‌ کو شۆره‌ش شکەستیە و شێخ سه‌عید ژی هاتیه‌ گرتن. هه‌ما ژ ور ئه‌و ڤه‌دگه‌رن و ب چه‌ند که‌سێن خویانی را راست دچن بنخه‌تێ.

سال ۲۰۰۷ یان ژی ۲۰۰۸ بوو، ئه‌ز ل هه‌ولێرێ مێڤانێ شێخ شه‌ریفێ کورێ شێخ نه‌خشی بووم. ئاخافتنا من و وی، هه‌ر ل سه‌ر شۆره‌شا ۱۹۲٥ئان و باپیرێ وی بوو. شێخ وه‌ها گۆته‌ من:

. ده‌ما شێخ سه‌عید و هه‌ڤالێن وی خه‌ندقاندنه‌، له‌شکه‌ره‌کی ئامرهێزێ جه‌ندرمه‌یان ب پلەیا “باشچاویش” کورسی ژ بن لنگێن شێخ سه‌عید کشاندیه‌. پشترا موکافاتا وی، که‌چمامه‌کا من یا ۸-۹ سالی ژی وه‌ک دیاری دانه‌ وی.

ئه‌و باشچاویش که‌چماما مه‌ بریه‌ و وه‌ندا بوویه‌. ۷-۸ سال به‌ری نها ئه‌و که‌چمام ب ته‌نا سه‌ره‌ خوه‌ هاتیه‌ ئامه‌دێ و خزمێن خوه‌ دیتنه‌. ژێ پرسی نه‌ کو ئه‌ڤه‌ ۷٥-۸۰ سالن، چما ئه‌و نه‌دهات ڤێرێ؟ وێ گۆتیه‌:

“مێرێ من نه‌دهشت کو ئه‌ز وه‌رم. دو کورێن من هه‌نه‌، مێرێ من گۆت “ئه‌گه‌ر تو هه‌ری دیاربه‌کرێ و کورد ب ته‌ بحەسن، دێ وه‌رن من و هه‌ر دو کورێن مه‌ ژی بکوژن.” پشتی کو ئه‌و مر، هێژ نوو ڤا یه‌ ئه‌ز هاتم.

بێگومان هن خال د تاریتیا مێژوویێ دا مانه‌ و زه‌لال نه‌بوونه‌. ئه‌و خال چه‌ندی کو بچووکن ژی، لێ به‌لێ کلیلا ڤه‌کرنا ده‌ریانن.

ب هێڤیا لێکۆلینه‌که‌ به‌رفره‌ه ل سه‌ر ڤێ مژارێ.

زه‌ینه‌لابدین زنار

٢٠٢٣/٧/٣١