گرێکا دیرۆکی د ناڤ بەرا رووسیا و ئوکراینایێ  

نڤیسینا: نەوزاد بەرواری

چاخێ ئەم ئاڤریەکی ل مێژویا رووسیا و ئوکراینایێ بدەین، خویا دکەت کو ئەڤ دو نەتەوەیە ب سەدان سالان ب هەڤرا ژیانە، تایبەتی د شەڕێن  دژی ئمپراتۆریا ئوسمانی دا هەر دو وەلاتان مل بمل دژی ئوسمانیان شەر کریە. رووسیا و ئوکراینایێ نە ب تەنێ دژی ئوسمانیان لێ وان ب هەڤرا دژی پۆلۆنیا، رۆمانیا، ناپلیون و فارسان ژی شەر کریە….

  ئەز ب باشی دزانم کو نەچمە د ناڤ دیرۆکا ئوکراینایێ دا، بەلکی  ب تەنێ تلیا خوە  دانم سەر ناکۆکیێن د ناڤبەرا رووسیا و ئوکراینایێ دا کو  ب تایبەتی پشتی شۆرەشا سوسیالیستی ل سالا 1917ێ، چاخێ بەلشڤیک سەرکەتین دەست  ب پاککرنا هێز و کەسێن دژی شورشا  سوسیالیستا بەلشڤیکی کر، هینگێ وان ناکۆکیان سەرهلدا. 

 خویایە کو د وی شەرێ ناڤخوە دا گەلەک ئوکراینی یێن ل دژی شۆرەشا بەلشڤیکی ل بەر خوە ددا، هاتن کوشتن و کۆچ کرن.

 پشتی  مرنا لینین، ستالین بوو رێبەرێ شۆرشێ و  وی ژی چەند ملیون ئوکراینی کوشتن و نەچار ب کۆچبەریێ کرن. ئەڤە ژی ب حێجەتا کو،  چاخێ ئەلمانیایێ هێرش کریە سەر سوڤیەتێ ل هندەک دەڤەرێن ئوکراینایێ خەلکێ وان دەڤەران ل دژی سۆڤیەتێ دگەل ئەلمانیایا نازی هاریکار بوون، حەتا ئەلمانیایێ هێزەکا تایبەت ژ وان پێکئینابوو دا چاڤدێری و  سیخوریێ بۆ ئەلمانیایێ بکەن.

 پشتی ژناڤچوونا سوڤیەتێ  ژی، ناسیونالیزما ئوکراینی ب شێوەێکێ خورت هاتە مەیدانێ، تایبەتی ل ڕوژئاڤایێ ئوکراینایێ کو بەرنیاس بوون ب (بەندێر) ناڤەندا وێ  دەڤەرێ ژی باژێرێ لڤوڤ بوو. هەر ژ دەسپێکا جودابوونا ئوکراینایێ د سالا 1991ێ دا هێدی هێدی خواندنا ب رووسی کێم دبوو و خواندن و پەروەردە بوو ب  ئوکرایینی و درۆشمێن دژی رووسیا و زمانێ ڕووسی بلندتر دبوون، ل دیڤ گوتنێن حکومەتا ئوکراینایێ 17% ژ خەلکێ ئوکراینایێ  ڕووسن، لێ رووسیا دبێژە کو زێدەتر ژ 17% رووسن، سەرژمێریا ئوکراینایێ ب گشتی  44 ملیونە، حەتا هەکە  ل ئوکراینا 17% رووس بن، دهێتە وێ واتەیێ کو نێزیکی 7 هەتا 8 ملیون رووس ل ئوکراینایێ دژین.

 ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکێ رووسیایێ، د پرێسکونفرانسەکێ دا گوت:  “ئەرکێ مەیە وەک ڕووسیا جان و مالێ برایێن خوە یێن ڕووس بپارێزین کو نوکە کەتینە بەر هێرشا ناسیونالیزما ئوکرایینی”.  بێگومان هندەک چالاکیێن حکومەتا ئوکراینایێ ژی زێدەتر وەک ئازراندنا رووسیایێ نە، ل گەلەک باژارێن ئوکرایینی هندەک ناڤێن شۆرشگێرێن  چیچانی ل سەر کولان و جادەیێن باژاران داینانە، د دەمەکی دا کو رووسیا وان کەسان وەک تەرۆریست دبینە، وەک ناڤێ جوار  دودایڤ کو سەروکێ بزاڤا چیچانیا بوو. ژ ئالیەکێ دی ڤە ئوکراینا دخوازیت بچیتە د ناڤ باسکێ ناتویێ دا ئەڤ ژی ژ بۆ رووسیایێ گەلەک گران و هەستیارە.  رووسیا نەڤێت چواردەورێن وێ بکەڤیتە د دەستێ ناتویێ و ب هەر بەهایەکی بیت دخوازن وەک زلهێز بمینە و باندۆرا  خوە ل جیهانێ و  دڤەرێ هەبیت. بنێزیکبوونا ناتویێ ل سنورێن خوە وەک هەڕەشە ل سەر ئاسایشا خوە هەژمار دکەت.

 دڤان ڕوژان دا پوتین د کەنالێ 1 رووسی دا گۆت: “چارەسەریا کێشەیا رووسیا و ئوکراینایێ ئەوە کو ناتۆ گەرانتیێ بدەت نێزیکی سنورێن مە نەبە”، پوتین درێژە ب ئاخفتنا خوە دا  و  گۆت: “پشتی تێکچوونا سیستمێ سوسیالیستی ناتۆیێ سۆز دابوو کو وەلاتێن دەوروبەرێن رووسیایێ ل ناتۆ نەهێنە وەرگرتن،  هەر چەندە  ئەڤە ل سەر کاغەزێ نەهاتبوو نڤێسین، لێ ب ئاخفتن هاتبوو گۆتن، دیسان پوتین درێژی ب ئاخفتنا خوە ددەت و دبێژیت: “حەتا نوێنەرێن  ئەلمانیایێ پیشنیار کربوو کو سیستمەکێ ئاسایشێ بهەڤرا دگەل مە بۆ ئەورۆپایێ هەبیت، لێ نە بەس وان ئەڤ یەک نەکر بەلکی وەلاتێن دەوروبەرێن  مە ئێک ل دیڤ ئێکێ برنە ناڤ ناتۆیێ و دەستێ خوە ئاڤێتیە گەردەنا مە چ چارە نەمایە ژبلی هەڵوێست وەرگرتن و بەرگریێ”.

   سەربارێ ئاخفتنێن پوتین،  لێ رووسیایێ ژی دربێ خوە دانایە و بەشەکێ مەزنێ ژ دەڤەرا دونباس و لوگان یا ژبن دەستێ ئوکراینا ئینایە دەرێ  و هەروەسا دورگەیا کریم ژی ژ ئوکراینایێ ڤەکر و ئێخستە سەر نەخشەیا رووسیایێ.

 ئیرۆ ئالۆزیا د ناڤبەرا رووسیا و ئوکراینایێ دا بوویە ڕوژەڤا جیهانێ و هەمی بخوڤە مژوول  کرنە،

 ئەگەرەک مەزن هەیە کو ئەڤ پرسگرێکە بێتە چارەسەرکرن، چونکی ئەڤ شەڕە نە دمفایێ رووسیا و نە ژی د مفایێ ناتۆیێ دایە. بەس ل ڤێرە  پرسیارەک دهێتە پێش: گەلۆ رووسیا دێ دوڕگەیا کریم بۆ ئوکراینا زڤرینیتە ڤە، یان ژی دێ دەڤەرا دومباس کو ژ ئالیێ روسێن وێ دەڤەرێ و ب هاریکاریا روسیا هاتیە داگیرکرن، دێ بۆ ئوکراینا زڤڕینیتەڤە؟