هەدەپێ داویا هه‌فته‌یێ 2020.02.23 کۆنگره‌یا خوه یا گشتی ل دار خست. هیچ شک نینە کو کۆنگره به‌ریا کو بێ لدارخستن ژی و پشت ڕا ژی بوو سه‌ده‌ما گه‌له‌ک شرۆڤه‌یان و گۆتوبێژان. د گه‌له‌ک شرۆڤه و نقاشه‌یان دا گه‌له‌ک تشتێن ڕه‌ئالیست نینن. گه‌له‌ک که‌سان ژ ده‌رڤه‌یی ڕاستیا هەدەپێ شرۆڤه و نه‌ریێن خوە گۆتن. گه‌له‌ک که‌س د وێ نه‌رین و باوەریێ دانە کو کۆنگره‌یا هەدەپێ گه‌له‌ک تشت گوهه‌رتنه. ئه‌ز ب خوه نه د وێ باوه‌ریێ دا مه. له‌ورا ده‌ما بریارێن کۆنگره‌یا هەدەپێ و ڕه‌وشا هەدەپێ ب چاڤه‌کی ئۆبژه‌کتیف بێ شرۆڤه کرن، گه‌له‌ک ب هێسانی تێ دیتن کو کۆنگره‌یێ د هەدەپێ دا گوهه‌رتنه‌ک چێنه‌کریه. هه‌تا مرۆڤ دکاره ببێژه کو به‌رێ ڕه‌وشا هەدەپێ تراژیک بوو، پشتی کۆنگره‌یێ بوو تراژیک-کۆمیک.
هەدەپێ دیسا کوردبوونا خوه ئیعلان نه کر…
وه‌ک تێ زانین هەدەپێ ژ سه‌ری دا و هه‌ر ده‌م گه‌له‌ک ڤه‌کری دبێژه کو ئه‌ز پارتیه‌کا کورد نینم. هەدەپێ پارتیا کورد، ل دژی پێشڤه‌رووتیێ شرۆڤه دکه و که‌ڤنه‌په‌ست دبینه. لێ گه‌له‌ک کورد ژی، وه‌ک کو هەدەپێ پارتیه‌که کورده، ده‌نگێن خوه ددن هەدەپێ و ژ وێ ڕا پشتگریێ دکن.
لۆما ژی ئه‌و که‌سێن ده‌نگ دابوون هەدەپێ ل به‌ندێ بوون کو هەدەپە خوه ژ نووڤه ته‌عریف بکه و خوه وه‌ک پارتیه‌کا کورد ئیعلان بکه. ب ڕێ و ڕێبازه‌کا نوو و کوردی و کوردستانی خه‌باتا خوه بەردوام بكە.
لێ کۆنگره‌یا هەدەپێ ئه‌ڤ یه‌ک نه‌کر. زێده‌تر ته‌سجیل کر کو نه پارتیه‌کا کورده.
هه‌ڤسه‌رۆکێ هەدەپێ د کۆنگره‌یا دن دا عه‌ره‌ب و ترک بوو. ھەدەپێ جاره‌ک دن هه‌ڤسه‌رۆکێن خوه ژ که‌سێن نه‌کورد، دو عه‌ره‌بان دیار کر. ئه‌و که‌سێن ب كه‌ره‌کته‌را خوه کوردن، د کۆنگره‌یا ھەدەپێ دا نه‌بوون خوه‌دیێ قه‌در و قیمه‌ته‌کێ. ناڤێ وان ژی نه‌هات خوه‌ندن. ڤێ یه‌کێ ژی دیار کر کو ھەدەپە گرێدایی قه‌ندیلێ یه. له‌ورا نووها ل قه‌ندیلێ عه‌له‌وی و چه‌پێن ستالینیست و ڕادیكال پارتیا كاركەرێن كوردستانێ (پەكەكە) برێڤه دبن. ئه‌و ئه‌کۆلا ب هه‌ر ئاوایی ل دژی کورده‌واریه.
به‌شه‌ک مه‌زن یێ ترک ژ ڤێ ڕه‌وشێ مه‌منونن. ئه‌ڤ هه‌لوه‌ست ھەدەپێ ژ کوردان دوور دخه و نێزکترین ترکان دکه.
به‌شه‌ک ژ کوردان ژی دبێژن کو “ھەدەپێ پارتیه‌که کوردانه. دو عه‌ره‌ب ژی ببن سه‌رۆکێ وێ ئه‌ڤ نه پرسگرێکه. ئه‌ڤ یه‌ک ھەدەپێ ژ کوردبوونێ ده‌رنا‌خه.”
ئه‌ڤ نێرین ب هه‌ر ئاوایی نه ڕاسته. فلیستینی چ وه‌ختا ژ پارتیێن خوه ڕا یەهوودیه‌کی ناکن سه‌رۆک. ل دنیایێ نه‌ته‌وه‌یێن دن ژی ڤێ یه‌کێ ناکن و نه‌کرنە ژی..
ئه‌ڤ سۆسره‌تا د سایه‌ده پەكەكێ دا د کوردان دا چێبوو.
لێ ئه‌م باش دزانن کو ئه‌ڤ نە ژ نشكاڤە چێ دبە. ئه‌م دزانن کو ژ بۆنا کو پەكەك پرۆژه‌یا ده‌وله‌تێ یه. لۆما ژی ئه‌ڤ کراس ژی باش لێ تێ.
هەدەپێ د به‌رنامه و ڕێوورێبازا خوه دا گوهه‌رتنه‌ک نه‌کر: دیسا دێ د بن ئالا ئۆجەلان و قه‌ندیلێ ده بمه‌شه…
کۆنگره‌یا ھەدەپێ د به‌رنامه‌یێ دا و د حقوقا خوه دا ژی گوهه‌رتنه‌ک نه‌کر، بریاره‌ک د به‌رژه‌وه‌ندیا نه‌ته‌وه‌یا کورد و کوردستانێ دا وه‌رنه‌گرت. کۆنگره‌یا ھەدەپێ هەم ژ قه‌ندیلێ ڕا و هەم ژی ژ ئۆجەلان ڕا په‌یام شاند. میتهاد سینجار گه‌له‌ک ئاشکه‌ره دیار کر کو ئۆجەلان ڕێبه‌رێ وانه و ڕێیا وان ڕۆنی دکه. ئۆجەلان دیسا ل سه‌ر ناڤێ وان د دانووستاندنا دا خوه‌دیێ ئه‌رکه و مخاتبه. لێ ھەدەپێ د هلبژارتنا هه‌رێمی دا ئۆجەلان ب تشته‌کی نه‌حه‌سباند. گۆتنێن وی نه‌ئانین جی و ده‌نگ دان جەهەپێ.
ده‌ما کو ئۆجەلان وه‌ک ڕێبه‌ر هات ئیعلان کرن، د هه‌مان ده‌م دا په‌یام ژ حکومه‌تێ ڕا شاندن. له‌ورا تێ زانین کو ئۆجەلان د بن کۆنترۆلا حکومه‌تێ دا یه.
لێ ده‌ما کو د مژارا تفاقێ دا سیاسه‌ت هات دیار کرن ژی، ژ قه‌ندیل و جەهەپێ ڕا په‌یام هات شاندن.
ئه‌ڤ یه‌ک ژی تشته‌کی گه‌له‌ک غه‌ریب ده‌ردخه هۆلێ کو ھەدەپە دخوازه هه‌موو ته‌ره‌فێن ترک مه‌منوون بکه.
ژ ئالیێ دن دا ده‌ما کو د ستراته‌ژیا خوه و به‌رنامه‌یا خوه دا گوهه‌رتن نه‌کر و گه‌له‌ک ئاشکه‌ره گۆت کو ئه‌م دێ ژ بۆنا کۆمارا ده‌مۆکراتیک خه‌بات بکن. ئه‌ڤ ژی دیار دکه کو ھەدەپە گوهه‌رتنا ده‌وله‌تا ئونیته‌ر یا ترک ژی ناخوازه. ده‌وله‌تا ترک ژ بۆنا خوه وه‌ک ده‌وله‌ت دپه‌ژرینه.
له‌ورا ئۆجەلان گه‌له‌ک ڤه‌کری دبێژه کو ژ بۆنا کوردان ده‌وله‌تا سه‌ربخوه، ده‌وله‌تا فه‌ده‌رال، هه‌تا ئۆتۆنۆمی ژی نه هه‌وجه‌یه.
ئالا ئۆجەلان و قه‌ندیلێ بلند کرن، ئانكو بەردەوامیدانە ب پرۆژه‌یا ده‌وله‌تێ .
ھەدەپە ژ تفاقا کوردان زێده‌تر قیمه‌ت دا تفاقا که‌مالیستان…
ده‌مه‌ک درێژه کو ھەدەپێ ژ یه‌کێتیا نه‌ته‌وه‌یی قال دکه، ژ بۆنا ڤێ ژی ب پارتی و ڕێخستنێن کوردستانێ ڕا، ب حکومه‌تا ده‌وله‌تا فه‌ده‌رال یا کوردستانێ ڕا دانووستاندنان دکه.
لێ د کۆنگره‌یێ دا ئه‌ڤ پرس قه‌ت نه‌هات سه‌ر زمانێ وان، د ده‌ربارێ ڤێ پرسا ستراته‌ژیک ئا کوردی دا بریاره‌ک نه‌هات گرتن. لێ قیمه‌ته‌کا مه‌زن دان تفاقا که‌مالیستان و جەهەپێ.
ئه‌ڤ ژی دیار دکه کو نێزیکبوونا ھەدەپێ یا کوردان و ڕێخستنێن کوردستانێ تاکتیکه، نه ژ بۆنا ڕزگاریا کوردستانێ یه، ژ بۆنا ده‌ستهلاتداریا خوه خورتتر بکه، یه.
ھەدەپێ، یه‌کێتیا نه‌ته‌وه‌یی یا کوردان ناخوازه. کوردان دخاپینه. به‌شه‌ک پارتی ژی چاڤێن خوه ژ ڤێ یه‌کێ ڕا دگرن.
د تفاقا که‌مالیستان دا تشتێن دبێژه تێ چ واته یه؟
پشتی کۆنگره‌یێ به‌رپرسیارێن و ب تایبه‌تی ژی هه‌ڤسه‌رۆکا ھەدەپێ په‌روین بوولدانێ دیار کر کو ب جەهەپێ و تفاقا مله‌ت ڕا تفاق بکن. لێ گۆت کو ئه‌م وه‌ک مه‌تۆدا به‌رێ ب جەهەپێ ڕا تفاق ناکن. دڤێ تفاق “شه‌فاف” و ڤه‌کری به. یانی جەهەپێ ب ھەدەپێ ڕا ژ بۆنا تفاقێ پێشنیار بکه، ھەدەپە ژی، ژ ڤێ پێشنیارێ ڕا ببێژه ئه‌رێ. پشت ڕا ڕوونن د ناڤبه‌ینا خوه دا بازاری بکن.
ھەدەپە ب جەهەپێ ڕا تفاقێ ژ بۆنا ده‌مۆکراسی و به‌رژه‌وه‌ندیا کوردان ناخوازه. به‌س ده‌ردێ هه‌ردو ته‌ره‌فان ژی ژناڤبرنا تفاقا جومهور و ئه‌ردۆگان ه.
لۆما ھەدەپە مه‌جبوورێ جەهەپێ یه. ئه‌ڤ مه‌جبوریه‌تا وان د هلبژارتنێن هه‌رێمی دا دیار بوو. جەهەپێ ب دزی ب ھەدەپێ ڕا دانووستاندن کر، ھەدەپێ ژی ده‌نگ دان وان. لێ پشتی هلبژارتنان هاتنا ئه‌کره‌م ئیمامۆگلو یا دیاربه‌کرێ، د ناڤ کوردان و ھەدەپێ دا بوو سه‌ده‌ما پرسگرێکان. له‌ورا ئه‌کره‌م ئیمامۆگلو وه‌ک ته‌مسیلکاره‌کی ئەتاترک کو بریارا قرکرنا نه‌ته‌وه‌یا کورد دایه، گاڤ ئاڤێت شاره‌داریا دیاربه‌کرێ و ب وێنه‌یێ ئەتاترک، یانی ب وێنه‌یێ کوژه‌رێ نه‌ته‌وه‌یا کورد پرۆپاگاندا کر.
ژ ئالیێ دن دا ھەدەپەییان دیتن کو جەهەپە ل وان خوه‌دی ژی ده‌رنه‌که‌ڤه. لۆما ژی هه‌ڤالبه‌ندێن ھەدەپێ، سیاسه‌تا د هلبژارتنا هه‌رێمی دا هاتبوو مه‌شاندن ڕه‌خنه دکرن. لۆما ژی ھەدەپێ ژی مه‌جبوور کو سیاسه‌تا تفاقا خوه یا نوو ب ئاوایه‌کی دن دیار بکه.
لێ دیاره کو جەهەپێ ب ھەدەپێ ڕا تفاقا ڤه‌کری ناکه. جەهەپە ژی ڤێ نێرنا خوه گه‌له‌ک ئاشکه‌ره دیار دکە. له‌ورا جەهەپە دترسه کو ده‌ما ب ھەدەپێ ڕا تفاقێ بکه، “تفاقا مله‌ت” به‌لاڤ دبه. ناسیۆنالیستێن ترک ده‌نگ نادن جەهەپێ.
ھەدەپە ژی ئیرۆ تشتێن دبێژە، د ده‌ما هلبژارتنان دا دێ بده ئالیه‌کی، پشتگریا جەهەپێ بکه. ژ ڤێ یه‌کێ ژی هیچ شک نینە کو ئەڤ دێ سیاسه‌تا قه‌ندیل ته‌سپیت بکه. گه‌له‌ک ئاشکه‌ره یه کو ھەدەپە پارتیه‌ک خوه‌سه‌ر و ئازاد نینه. نکاره خوه‌سه‌ر ژی بریار بده. قه‌ده‌را وان د ده‌ستێ قه‌ندیلێ دا یه. پرۆفه‌سۆریا میتهاد سینجار ژی ل جه‌م قه‌ندیلێ خوه‌دیێ قیمه‌ته‌کێ ژی نینه.
ژ ئالیێ دن دا مژارا گرنگ ئه‌وه کو جەهەپە و ھەدەپە دو خوشک-برایێن ئیدیۆلۆژیک یێن جێوی نه. کیمیایێن وان وه‌ک هه‌ڤوودو نه. گرنگتر مه‌سه‌له ژی ئه‌وه کو پەكەكە ل هه‌مبه‌ری کوردان، ته‌ڤگه‌را نه‌ته‌وه‌یی یا باکورێ کوردستانێ ب ده‌ستێ ده‌وله‌تا که‌مالیست وه‌ک پرۆژه‌یه‌کێ ئاڤا بوو. ژ بۆنا ڤێ یه‌کێ ژی هه‌ر ده‌م مه‌جبووره کو ب جەهەپێ ڕا ته‌ڤبگه‌ره.
تفاقا ده‌مۆکرات، ده‌مۆکرات و پارتیێن ده‌مۆکرات دکارن ئاڤا بکن…
د کۆنگره‌یا ھەدەپێ دا شیعارا ستراته‌ژیک، “تفاقا ده‌مۆکرات” و ئان ژی “تفاقا ده‌مۆکراتان” بوو.
ده‌مۆکراسی هه‌ڤۆکه‌که ژ ھەدەپێ دووره. ئه‌له‌قه‌یا ھەدەپێ و ده‌مۆکراتبوونێ نینە. ئه‌و ب پەكەكێ ڕا گرێدایی یه. لۆما ژی حقوقا پەكەكێ و هیه‌رارژیا ژ بۆنا پککێ ده‌رباس دبه، ژ بۆنا ھەدەپێ ژی ده‌رباس دبه. گۆر په‌یمانا کەجەکێ به‌س ئۆجەلان خوه‌دیێ بریارێ یه. هه‌موو که‌س و ده‌زگه‌هێن دن مه‌جبوورن کو گۆتنا وی جی ب جی بکن و ژ ئۆجەلان ڕا طاعەتی بکن.
گه‌لۆ ھەدەپە دێ چه‌وا ده‌مۆکرات به؟
د ناڤ ھەدەپێ دا مناقەشه‌یێن ئازاد نینن. ئۆرگانێن وان ژ ئالیێ قه‌ندیلێ ڤه تێن ته‌سپیت کرن. لۆما ژی ھەدەپە نکاره تفاقا ده‌مۆکرات ئاڤا بکه.
مخاتەبێن وێ جەهەپە و پارتیا نوو و سەعاده‌تێ ژی، ڕێخستنێن ده‌مۆکرات نینن. ب تایبه‌تی ژی جەهەپە ڕێخستنه‌کی ئۆتۆریته‌ر و ژاکۆبه‌نه و دەربه‌چێکه‌ره. ب گه‌ل ژی باوه‌ریا جەهەپێ نینە. لۆما ژی هه‌ڤکاریا جەهەپێ و ھەدەپێ نابه تفاقا ده‌مۆکرات.
تفاقا ده‌مۆکات، به‌س ب ده‌ستێ ده‌مۆکراتان و ڕێخستنێن ده‌مۆکرات دێ ئاڤا ببه.
ئیبراهیم گوچلو
دیاربەكر
2020.02.23
