سه‌رۆکۆمارێ ترکیێ ڕه‌جه‌ب تەیب ئه‌ردۆگان ب ھەلكەفتا ده‌ستپێکرنا ده‌ورا/خولا نوو یا پەرله‌مه‌نتۆیا ترکیێ ته‌ڤلی ڕه‌ورسما ڤه‌کرنا پەرله‌مه‌نتۆیێ بوو. ئه‌ردۆگان ئاخاڤتنه‌ک کر و به‌هسا ڕه‌وشا ترکیێ ب گه‌له‌مپه‌ری کر. لێ وی د ئاخاڤتنا خوە دا دو مژارێن گرنگ ئێخستن ڕۆژه‌ڤێ. ژ ناڤەرۆكا هه‌ر دو مژاران ژی دیار بوو کو ئه‌ردۆگان ژ وان نرخ و پرەنسیپێن وی ژ بۆ خوه و پارتا خوە ئاکەپێ دابوون پێش دوور که‌تیه و وی ڕێیه‌ک دن دایه پێشیا خوه.
ئه‌ردۆگان د ئاخڤتنا خوه دا به‌هسا “پرسا کورد” کر و جارەكا دی وه‌ک به‌ری نها ژی ده‌ما د سه‌ردانا خوە یا بۆ ئەمرکایێ دا گۆتی “مه پرسا کورد چاره‌سه‌ر کریه و پرسه‌ک ب ناڤێ پرسا کورد نه‌مایه”.
ده‌ما ئاکەپێ ل ترکیێ دەستھەلات وەرگرتی د ده‌ربارێ پرسا کورد دا هنده‌ک گاڤێن ئه‌رێنی ئاڤێتن. سالا 2005ێ ئه‌ردۆگان ل دیاربه‌کر ب ناڤێ ده‌وله‌تێ داخوازا لێبۆرینێ ژ کوردان کر. ڤێ یه‌کێ هێڤییه‌ک ژ بۆ کوردان چێکر و پرانیا كوردان ب چاڤه‌ک ئه‌رێنی ل حكومەتا ئاکپێ دنێری. وه‌ک دن حکومه‌تێن ئاکەپێ هنده‌ک قه‌ده‌خه‌یێن ل سه‌ر زمانێ کوردی ڕاکرن، زمانێ کوردی وه‌ک “زمانێ بیانی” د دبستانان دا کرن وه‌ک ده‌رسه‌ک هلبژاره. د کەنالا ته‌له‌ڤزیۆنا ده‌وله‌تێ دا کەناله‌ک ب ناڤێ ت ر ت 6 ڤه‌کر کو ب زمانێ کوردی وه‌شانێ دکه ،پشترا ئه‌ڤ ناڤ گوهه‌رتن کرن ت ر ت کوردی. ئه‌ردۆگان به‌هسا کۆمکوژیا ده‌رسمێ کر و د ڤێ ده‌ربارێ دا فلمه‌ک دۆکومه‌نته‌ری دان چێکرن. د هنده‌ک زانینگه‌هان دا پشكا زمانێ کوردی ڤه‌کرن. هه‌ر چقاس ئه‌ڤ تشت هه‌موو سه‌رڤە سه‌رڤە و د گه‌ل گه‌له‌ک کێماسیان ژی پێکانین و ژ ئالیێ کوردان ڤه ئه‌رێنی هاتن نرخاندن.
ژ ئالیه‌ک دن ڤه حکومه‌تا ئاکەپێ د گه‌ل پەکەکێ ده‌ست ب هه‌ڤدیتنا کر و پێڤاژۆیه‌ک ب ناڤێ “پێڤاژۆیا ئاساییبوونێ” ده‌ستپێکر. ل ئیمرالی هەدەپە و ئۆجەلان د گه‌ل به‌رپرسێن ده‌وله‌تێ جڤیان، هەدەپە د ناڤبه‌را ئیمرالی و قه‌ندیلێ دا وه‌ک قاسدەكی د بن چاڤدێریا میتێ دا ھاتن و چوون دكر. ئه‌و پێڤاژۆ هاته بنپێ کرن و تێک چوو. گه‌لک که‌سان د ڤێ ده‌ربارێ دا ڕه‌خنه ل پەکەکێ کرن و هه‌روه‌ها پەکەکە ژ بۆ تێکبرنا پێڤاژۆیێ تاوانبار کرن. تشتا هه‌ری ئه‌رێنی یا ڤێ پێڤاژۆیێ، دا شه‌ره‌ک بێ واته و قرێژ ب داوی بهاتا. ئه‌ردۆگان ژ بۆ هه‌لوه‌ستا پەکەکێ د ڤێ پێڤاژۆیێ دا گۆت کو، پەکەکێ خیانه‌ت ل وی ب خوه کریه. پشتی ڤێ ئه‌ردۆگان گه‌له‌ک ب توندی به‌هسا کوردان کر.
نها ژی گه‌له‌ک ب هه‌سانی دبێژه :”ئه‌و مه‌سه‌له‌یا کو ناڤێ وێ پرسا کورد بوو، مه د چارچۆڤەیا ماف و ئازادیان دا و پێشڤه‌چوونا جڤاکی دا چاره‌سه‌ر کریه.”
ئاکەپ یا سالا 2005ێ نه‌مایه، پرانیا دامه‌زرێنەرێن ڤێ پارتیێ ئیرۆ ل دژی ئه‌ردۆگان دسه‌کنن و به‌شه‌ک ژ وان پارتیێن نوو ئاڤاکرنه و ڕۆژانە ئه‌ردۆگان ڕه‌خنه دکن. د ڕاستیا خوه دا ژی ئاکەپ و تەیب ئه‌ردۆگان که‌تینە د بن باندۆرا مەهەپێ دا و سیاسه‌تا مەهەپێ ڕێڤه دبه. د ده‌ربارێ پرسا کورد دا چو فه‌رقا ئه‌ردۆگان و باحچه‌لی نه‌مایه. مه‌سه‌له‌یه‌ک کوردی دبێژه: “ده‌ما عه‌جه‌لێ بزنێ تێ نانێ شڤان دخوه”. نها گۆتارا کو ئه‌ردۆگان د ده‌ربارێ پرسا کورد دا دبێژه دکارە چاره‌نووسێ ئه‌ردۆگان و ده‌ستهلاتداریا وی بگوهه‌رە.
نھا سه‌رۆکۆمارێ ترکیێ به‌هسا گوهه‌رتنا ده‌ستوورا بنگه‌هین یا تركیێ دکه. ده‌ستوورا کو نها ل ترکیێ هه‌یە ده‌ستوورا 12 ێ ئیلۆنێ یا جونتا فاشیشته. ئه‌ڤ ده‌ستوور گه‌له‌ک هاته گوهه‌رتن، لێ چو جارا ده‌ستێ خوه نه‌دان ناڤه‌رۆکا ده‌ستوورێ. ئه‌ڤه 20 سالن ئاکەپ و ئه‌ردۆگان ده‌ستهلاته، گه‌لۆ ژ بۆ چ هه‌تا نها ئه‌ڤ ده‌ستوور نه‌هاتیه گوهه‌رتن و نها به‌هسا گوهه‌رتنا ده‌ستورێ دکن؟ ژ ئالیه‌ک دن ڤه هه‌موو پارتی و ئالیێن سیاسی ل ترکیێ دبێژن کو ئه‌م ده‌ست نه‌دن 4 ماده‌یێن ئه‌ول و پێشگۆتنا ده‌ستوورێ، وه‌ک دن ئه‌م گوهه‌رتنا بکن.
چو جهێ گوهه‌رتنێ د ده‌ستوورا ترکان دا نه‌مایه. ئه‌گه‌ر ده‌ستپێکا ده‌ستوورێ یانی پێشگۆتنا ده‌ستوورێ و چوار ماده‌یێن ئه‌ول نەھێن گوهه‌رتن هه‌زار سالێن دن ترک نکارن ده‌ستووره‌ک كو بێهنا ده‌مۆکراسیێ ژێ بھێت چێبکن. پێدڤیە د سه‌ری دا، کورد بخوه ڤێ یه‌کێ تێبگەهن و ده‌ما به‌هسا ده‌مۆکراتیزه‌کرنا ترکیێ دکن ته‌نێ خوه دخاپینن.
کورد دڤێ ڕاستیا خوه ل باکورێ کوردستانێ ببینن. ده‌ست ژ خه‌یالا “جومهوریه‌تا ده‌مۆکراتیک” به‌ردن و ل ڕاستیا خوه ڤه‌گه‌رن. پرسا کورد پرسه‌ک نه‌ته‌ویه، پرسا مله‌ته‌کی یە کو مافێن خوه یێن نه‌ته‌وی ده‌ستڤه بینه. هه‌تا کورد نه‌گەهن مافێن خوه یێن نه‌ته‌وی ب چو رەنگان ده‌مۆکراسی نھێتە تركیێ.
2021.10.02
نێرین/شرۆڤه
ن. فرات
