پشتی هلبژارتنێن هه‌رێمی ل ترکیێ و باکورێ کوردستانێ ڕه‌وشه‌ک نوو ده‌ردکه‌ڤه هۆلێ. تشتا هه‌ری بالکێش د ڤان هلبژارتنان دا، هه‌لوه‌ستا هەدەپێ ل باژارێن ترکی بوو. هەدەپێ پشتگریا به‌ربژێرێن جەهەپێ و ئی-پارتیێ کر و ئەڤ یەك بوو سه‌ده‌مه‌ک بنگه‌هین كو پارتیا دەستھەلاتدار (ئاکەپە) ل ستانبول و ئه‌نقه‌ره وندا بكە. هه‌تا سه‌رکه‌فتنا جەهەپێ ل ئه‌ده‌نه و مێرسینێ ژی ب ده‌نگێن هەدەپێ بوو.
ژ ئالیه‌ک دن، ل کوردستانێ هەدەپێ ل هندەک ده‌ڤه‌رێن گه‌له‌ک گرینگ وندا کر. هلبژارتنێن کوردستانێ داخوویاکرن كو ل باکورێ وه‌لاتێ مه، هه‌ستێن نه‌ته‌وی گه‌له‌ک ئالۆزن و پرسا کورد ب نسبه‌ته‌ک مه‌زن بوویه پرسا تێكەلبوونا ب ترکیه‌ڤه، تركیەبوون. یانی هەدەپێ و ئالیێن پشتگریا هەدەپێ کرین ب ته‌مامی ژ کوردایاتیێ دوور که‌تن و پرسا کورد ژ بۆ وان بوویه پرسا ترکیه‌بوونێ. ئه‌ڤ یه‌ک نه‌یارتیا هه‌ری مه‌زن یا هه‌ستێن نه‌ته‌وی دکه و ل باکور خه‌تا نه‌ته‌وی ئالۆز دکه.
هنده‌ک پارتیێن کوردی ل باژارێن باكورێ كوردستانێ به‌ربژێرێن سه‌ربخوه ھەبوون. به‌ربژێرێ سه‌ربخوه كو پارتیا ئازادیا كوردستانێ (پاك) و پارتیا سوسیالیستا كوردستانێ (پسك) پشتگری ددایێ، ل دیاربه‌کرێ ده‌نگێن گه‌له‌ک کێم وه‌رگرتن. یانی ده‌نگێن وه‌رگرتین ژ 2000 دەنگان کێمتر بوون. ل دیاربه‌کرێ کو 600 هه‌زار زێده‌تر ده‌نگده‌ر هه‌نه، به‌ربژێره‌ک کورد و به‌حسا نرخێن کوردستانی بکه، کێمی 2000 ده‌نگا بینه ئه‌ڤ یه‌ک ڕه‌وشا سیاسی یا ل باکورێ کوردستانێ دده به‌ر چاڤا. دڤێ هه‌ر که‌سه‌ک ژ ئالیێ خوه ڤه ڤێ یه‌کێ باش بنرخینه.
ئه‌ڤ یه‌ک د بنگه‌هێ خوه دا ژ بۆ کوردێن کو خه‌تا نه‌ته‌وی دپارێزن تراژیدیه‌ک سیاسییه. ئه‌ڤ ددە خوویاکرن کو، هەدەپ و ئالیگر و که‌سێن ده‌نگ دایینێ، چقاس ژ هه‌ستێن نه‌ته‌وی دوورن و ته‌نێ به‌رژه‌وه‌ندیێن که‌سایه‌تی بنگه‌هێ هه‌لوه‌ستا خوه دگرن.
پشتی هلبژارتنا هه‌لوه‌ستا حوکومه‌تێ و ئه‌ردۆگان گه‌له‌ک تێ مناقه‌شه کرن. دوو ڕێ ل پێشیا حوکومه‌تێ هه‌نه، یان دێ د ڤان 4 سالان دا سیاسه‌ته‌ک توند بڕێڤه ببه . یان ژی دێ سیاسه‌ته‌ک نه‌رمتر بڕێڤه ببه و ئه‌نجاما ده‌رکه‌تی هۆلێ قه‌بوول بکه. بێ گومان وه‌ک هه‌موو ئالیان دێ ئاکەپە ژی خوه د به‌رچاڤان را ده‌رباس بکه و ژ بۆ پێڤاژۆیا نوو هه‌لوه‌ستا خوه دیار بکه. هه‌لوه‌ستا ئاکەپێ گه‌له‌ک گرینگه . ژ به‌ر کو ئەو ده‌ستهلاته.
پشتی هلبژارتنا داخوویانیا یه‌که‌م یا ئه‌ردۆگان ژ بۆ کوردا گرینگ بوو. ئه‌ردۆگان گۆتبوو كو ئەو سپاسیا برایێن خوه یێن کورد دکە و کوردا ئسپات کر کو ده‌نگێن وان نه د بن ئیپۆته‌کا که‌سه‌کی ده یه.
بێ گومان ژ کوردا ڕا ئه‌ڤ یه‌ک گه‌له‌ک گرینگ بوو. ئه‌گه‌ر ئاکەپ و ئالیێن دن ژی کوردا هه‌موویێ د که‌سایه‌تا هەدەپێ/پەکەکێ ده نه‌ده ناساندن ، ئه‌ڤ ده‌ستکه‌فتیه‌که ژ بۆ کوردا ل باکورێ کوردستانێ. ژ به‌ر کو هه‌لوه‌ستا ئاکەپێ باندۆرا خوه ل ژیانا خه‌لکێ یا ڕۆژانه دکه. ئه‌نجامێن ئاکەپێ ل ئه‌روھ، شه‌مزینا، ئولوده‌رێ، به‌یتولشه‌باب و شرنه‌خ وه‌رگرتین خوه‌دی گرینگیه‌ک تایبه‌ته.
ل باکورێ کوردستانێ ژیانا ڕۆژانه ژ بۆ خه‌لکێ کو بکاربن ده‌بارا خوه بکن گه‌له‌ک گرینگه. ژ به‌ر کو، د هنده‌ک قۆناغان دا خه‌لک د بن دو ده‌ستهلاتداریا دا دژیا و د ناڤا هه‌ردو ده‌تسهلاداریا دا دهاتا گوڤاشتن. خه‌لکێ باج ددا حوکومه‌تێ و پەکەکێ ژی. بوویه‌ره‌کێ دا خه‌لک هه‌م ژ ئالیێ حوکومه‌تێ و هه‌م ژی ژ ئالیێ پەکەکێ ڤه دهاتن دادگه‌ھ کرن و عەداله‌تا هه‌ردو ئالیان ژ هه‌ڤ خرابتر و كەمباختر بوو. عەدله‌تا وان ل گۆرا هێزبوونا وان بوو.
تشتا کو خه‌لکێ کوردستانێ ژ ڤێ هه‌رییێ خلاس بکه خۆرتبوونا هه‌ستێن نه‌ته‌وینه. کورد ل باکور بکاربن ڤه‌کری ل دژی شه‌رێ قرێژ یێ هه‌ییی ده‌رکه‌ڤن، و د ڕێیا دیالۆگ و بئاشتیانه و مه‌دۆتێن ده‌مۆکراتیک دۆزا خوه ڕێڤه ببن دێ گه‌له‌ک تشت بێنه گوهه‌رتن. کورد دڤێ ب هه‌ستێن نه‌ته‌وی ل سه‌ر خه‌ته‌ک نه‌ته‌وی دۆزا مافێن خوه یێن ڕه‌وا بکن. ئه‌گه‌ر کورد ڤێ یه‌کێ نه‌کن و مه‌حکومێ سیاسه‌تا ترکیه‌بوونا هەدەپێ بمینن . دێ هه‌ر وندا بکن و چ جارا ژی نکارن ب ئیرادا خوه یا ئازاد ته‌ڤبگه‌رن.
ده‌ما کورد ل باکور ل گۆرا به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وی سیاسه‌تا خوه بئافرینن، دێ پارتیێن ترکان ژی مەجبوور ببن به‌حسا پرسا کورد بکه‌ن و ڤێ پرسگرێکێ بێخە د ڕۆژه‌ڤا خوه یا سیاسی دا.
نووچه/ئانالیز
