یەک ئالا و یەکە دەولەت یان چەند ئالا و چەند دەولەت
نووری چەلیک
ژ ده‌مێن که‌ڤناره بگرن هه‌تا ئیرۆ، عه‌شیر، میره‌کتی، ئیمپاراتۆری، سازی، پارتی و ده‌وله‌ت خوه‌دییێن سه‌مبۆل و نیشانێن تایبه‌ت بوون و ب وان سه‌مبۆل و نیشانان دهاتن و دهێن ناسکرن. ئه‌و سه‌مبۆل و نیشانێن کو د سه‌دسالێن داوین دا ژێ ra ئال یان ئالا ژی تێ گۆتن، نه ته‌نێ سه‌مبۆل و نیشانا وه‌لات و ده‌وله‌ته‌کێ، لێ هه‌روه‌ها نیشانا یه‌کیتییا خه‌لکێ وی وه‌لاتی و وێ ده‌وله‌تێ یه ژی. ده‌وله‌ت ب ئالایێ خوه تێن ناسکرن و مڵه‌ت ژی دیسا ب ئالایێ خوه خوه دناسن و ددن ناسکرن.
ئالایێ ره‌نگین کو ژ ئالییێ رێخستنا خۆیبوونێ ڤه د ۱۹۲۷ێ دا هاتیه ئاماده‌کرن و دیسا د ۱۹۲۷ێ دا ل سه‌رێ چیایێ ئاگری و د ۱۹٤٦ێ دا ل کۆمارا کوردستان ل مەهابادێ پێل دایه، هه‌تا ئیرۆ ژی وه‌ک ئالایێ ره‌نگین و نیشانا کورد و کوردستانێ تێ ناسکرن و ژ ئالیێ پرانییا کوردان ڤه (ژ بلی پەکەکێ) تێ په‌ژراندن. ئالایێ ره‌نگین ژ ئالیێ کوردان ڤه وه‌ک ئالایێ نه‌ته‌وی و نیشانا هه‌بوونا کوردستانێ تێ قه‌بوولکرن. ژ بۆ کو ئه‌ڤ ئالا د دل و مه‌ژییێ که‌چ و خۆرتێن کوردان دا شاخ و په‌رێن خوه به‌رنه‌ده و هه‌ستێن کوردایه‌تی و کوردستانیبوونێ د خوین و به‌ده‌نا وان دا خورت نه‌که، پەکەکە ب زانه‌بوون و ب تایبه‌ت ئینکارا ئالایێ ره‌نگینێ کوردستانێ دکه، وه‌ک ئالا یێ بارزانییان دده ناسین و ئەنتیپرۆپاگاندایا ڤێ ئالایی دکه. هه‌ر چقاسی پەکەکە ب زانه‌بوون ڤی کارێ قرێژ دکه و دزانه کو ئه‌ڤ ئالا نه ئالایێ بارزانییان، لێ ئالایێ کوردستانێ یه ژی، مه‌سه‌له ئالۆزکرن و ل دژده‌رکه‌تنا سه‌رخوه‌بوونا کوردستانێ و هه‌موو نرخێن وێ نه. پەکەکە هه‌تا ئیرۆ ب ده‌هان ئالا و سه‌مبۆلێن کو چو تێەکەلی و گرێدانه‌کا وان ب ئالا و سه‌مبۆلێن کوردی ڤە نینە وه‌ک ئالایێن کوردی دانه پێش لێ ب سه‌ر نه‌که‌تیه. تشتێ کو ب سه‌ر که‌تیه ته‌نێ ئالۆزکرن و مه‌ژیشووشتنا که‌چ و خۆرتێن کوردانه، ب حێجەت و بەهانه‌یا بارزانییان دژمناتییا نرخێن کورد و کوردستانی دکە. پر مخابن کو پەکەکە ل باکور و رۆژاڤا هه‌تا ب ئاسته‌ک بلند ژی د ڤێ ئارمانجا خوه دا ب سه‌رکه‌تیه.
ل ڤر مژارا مه نه پەکەکە یه. مژارا مه ئالایێ ره‌نگینه، پیرۆزی یان نه‌پیرۆزییا وی یه. یه‌ک ئالا، یان چه‌ند ئالایێن جودا؟ ژ کوردان را یه‌ک ئالا، یان چه‌ند ئالایێن جودا پێوستن؟ ئالایێ ره‌نگین دکاره بێ گوهه‌رتن یان نا؟ ئه‌ڤ پرس د سه‌رێ گه‌له‌ک کوردان دا هه‌نه و دڤێ مرۆڤ ل سه‌ر راوه‌سته.
د دلێ هه‌ر کورده‌کی وه‌لاتپه‌روه‌ر دا کوردستان نه پێنج شه‌ش پارچه، لێ یه‌ک پارچه یه. کوردستانه‌ک مه‌زن و یه‌کگرتی کام و داخوازا هه‌ر کورده‌کی وه‌لاتپه‌روه‌ره. لێ گاڤا ئه‌م ل راستییا خوه و ل ره‌وشا خوه دنێرن، راستی دل و مه‌ژییێ مه دێشینه و پر جودا یه. ئیرۆ ئه‌م بخوازن یان نه‌خوازن، ئه‌م پێ بئێشن یان نه‌ئێشن، کوردستان ٤،٥ و ٦ پارچه یه. ژ خوه مه کوردان کوردستان د ناڤ خوه دا کریه هه‌زار پارچه. یه‌ککرنا ته‌مامێ پارچه‌یێن کوردستانێ خه‌ون و خه‌یاله‌ک پر دووڤدرێژ و به‌لکوو ژی دووری ئاقلا یه، کارێ سه‌د یان ژی هه‌زارێ سالانه. ژ به‌ر ڤێ، ژ بۆ تمامێ پارچه‌یێن کوردستانێ خوه‌ستن و په‌ژراندنا یه‌ک ئالایی چقاسی راست و ره‌ئالیسته؟ گه‌لۆ ژ بۆ ته‌مامێ پارچه‌یان یه‌ک ئالا فه‌رزه، یان دڤێ هه‌ر پارچه‌یه‌ک ل گۆر شه‌رت و شرووتێن خوه ژ خوه را ئالایەک جودا بپه‌ژرینه؟
هه‌ر چقاسی ئالایێ ره‌نگین د ۱۹۲۷ێ دا ژ ئالیێ رێخستنا خۆیبوونێ ڤه ل به‌یرووتێ هاتبه ئاماده و په‌ژراندن ژی، ئه‌م بخوازن نه‌خوازن ژ به‌ر فه‌ده‌رالییا باشوورێ کوردستانێ و ده‌ستهلاتدارییا بارزانییان، ئه‌ڤ ئالا وه‌ک ئالایێ باشوور و هه‌تا ئاسته‌کێ وه‌ک ئالایێ بارزانییان د سه‌رێ گه‌له‌ک کوردان دا پرسان چێدکه. ئه‌م بێژن باشوورێ کوردستانێ بوو ده‌وله‌ت و ئالایێ ره‌نگین ل یه‌کیتییا مله‌تان پێل دا. ئه‌م بێژن باکور و رۆژاڤا ژی بوون فه‌ده‌رال یان سه‌ربخوه بوون و ئالایێن جودا په‌ژراندن. وێ چاره و چاره‌سه‌ری چ به؟ یه‌ک ئالا، یان چه‌ند ئالایێن جودا؟ کوردستانه‌ک یه‌کگرتی، یان ٤-٥ کوردستان؟
گاڤا ئه‌م ل ره‌وشا عه‌ره‌بان دنێرن، دبینن کو ۲٤ ده‌وله‌ت و ۲٤ ئالایێن وان هه‌نه. هه‌موو ژی عه‌ره‌بن و ژ ره‌وشا خوه به‌خته‌وەرن. د دیرۆکێ دا گه‌له‌ک وه‌لاتێن وه‌ک رووسیا، بریتانیا، ئەفریقا، گورجستان، ماکه‌دۆنیا، لیبیا، ئیران، بۆسنا، میانمار، ئیسکۆچیا و ئه‌میراتێن عه‌ره‌بی ژ به‌ر شه‌رت و مه‌رجان ئالایێن خوه گوهه‌رتنه و ئالایێن نوو ژ خوه را هلبژارتنه. هه‌لبه‌ت دل دخوازه کو نه چار کوردستان لێ یه‌ک کوردستان و یه‌ک ئالایەک مه هه‌به. لێ مخابن ره‌وشا کو کورد و کوردستان تێ دا یه مه ژ خه‌ون و خه‌یالێن یه‌ک ده‌وله‌ت و یه‌ک ئالایی دوور دخه. ته‌و یه‌کیتی یان یه‌ککرنا زمانێ کوردی ژی ب سه‌رێ خوه پرسگرێکه‌ک مه‌زنه. ل گۆر کو کوردستانه‌ک یه‌کگرتی و مه‌زن د ئاستا ئیرۆ دا وه‌ک خه‌ون و خه‌یاله‌کێ و دووری ئاقلان دخویێ، یه‌کیتییا زمانێ کوردی ژی به‌رده‌وامییا وێ خه‌ون و خه‌یالێ یه.
ب کورت و کورمانجی؛ د راستی و ره‌ئالیته‌یا ئیرۆ دا یه‌ک کوردستان، یه‌ک ئالا و یه‌ک زمان به‌رسڤا راستییا مه کوردان ناده. راستی و ره‌ئالیته ٤-٥ کوردستان، ٤- ٥ ئالا و ٤-٥ زمانه. چاوا کو ۲٤ ده‌وله‌تێن عه‌ره‌بان هه‌نه، یه‌ک مله‌تن لێ زمانێ وان نه یه‌ک زاراڤا یه، چاوا کو گه‌له‌ک ده‌وله‌تێن ترک و ترکمه‌نان هه‌نه، یه‌ک مله‌تن لێ زاراڤایێن وان ژ هه‌ڤ جودا نه، خویایه وێ ره‌وشا مه کوردان ژی بشبه‌هە ره‌وشا وان.
ل گۆر من ٤-٥ کوردستان و ٤-٥ ئالایێن جودا لێ یه‌ک مله‌ت ده‌وله‌مه‌ندییه‌که و زیانا وێ نینە. هه‌لبه‌ت د سه‌دسالێن پاشەرۆژێ دا ره‌وش چ دبه چ نابه، کورد و کوردستان دبن یه‌ک یان نابن یه‌ک که‌س نزانه.
