ستێرەكا گه‌ش ژ ئه‌سمانێ چاند و وێژه‌یا کوردان ڤه‌مری
۲٥ێ گولانا ۲۰۲۰ ێ هه‌لبه‌ستڤان، نڤیسکار، شانۆگه‌ر، ئه‌ندامێ پەنا کورد و ئه‌ندامێ په‌نا ناڤنه‌ته‌وی، بارییێ بالا، د ۸٤ سالییا خوه دا ل ئەلما ئاتایا قازاخستانێ چوو به‌ر دلۆڤانیا خوه‌دێ. ب وه‌فاتا باریێ بالا ستێرەكا گه‌ش ژ ئه‌سمانێ چاند و وێژه‌یا کوردان ڤه‌مری.
بارییێ بالا (بارییێ ئه‌لییێ پاشێ) ۲٥ێ ته‌باخا ۱۹۳۷ێ ل ناحیا ماسیسا ئه‌رمه‌نستانێ، ل گوندێ ده‌میرچییێ د ناڤ مالبه‌ته‌کا کوردێن ساده دا ژ داییک بوویه. باڤێ وی ئه‌لییێ پاشایێ محۆ، دایکا وی قازا ئه‌ڤدۆیێ بشۆ مرۆڤێن پر ساده و که‌دحه‌ز بوونه، ب که‌دا خوه یا حه‌لال ژیانا خوه ده‌رباس کرنه. هه‌فت کور و که‌چه‌کا وی چێبوونه.
بارییێ بالا سالا ۱۹٥۸ێ دبستانا گوندێ ده‌میرچییێ یا ناڤین خلاس دکه و ل باژارێ ئێریڤانێ دکه‌ڤه كۆلێژا دیرۆک و فیلۆلۆژییا ئازه‌ری یا زانینگه‌ها (ئینستیتووتا) ده‌وله‌تێ یا پێداگۆگیێ یا ل ب ناڤێ خاچاتوور ئابۆڤیان، سالا ۱۹٦۳ێ ب ده‌ره‌جه‌یه‌کا باش خلاس دکه. پشتی خلاسکرنا زانکۆیێ سالێن درێژ د دبستانێ دا وه‌کی مامۆسته‌یێ زمان و وێژه‌یێ کار دکه.
سالا ۱۹۸۹ ێ وه‌ختێ شه‌رێ ل سه‌ر قه‌ره‌باخا چیایی ناڤبه‌را ئه‌رمه‌نی و ئازه‌رییان دا مالباتا بارییێ بالا ژی ته‌ڤی هه‌موو کوردێن مسلمان ژ کۆمارا ئه‌رمه‌نستانێ دەردكەڤە، دچه کۆمارا ئازربێجانێ. سالا ۱۹۹۸ێ مالباتا وی دچە قازاخستانێ، باژارێ ئالما ئاتایێ. ل ڤر ژی ئه‌و ب ئاوایه‌کی ئاکتیڤ ته‌ڤی کارێ جڤاکی دبه. د ناڤ خه‌باتێن یه‌کیتییا کوردێن قازاخستانێ «به‌ربانگ»ێ دا وه‌کی مامۆستایێ زمان و ئه‌ده‌بیاتێ کار دکه.
بارییێ بالا وه‌ختێ شاگرتێ دبستانا ناڤین بوویه ده‌ست ب نڤیسینا هه‌لبه‌ستان کریه. هه‌لبه‌ستا وی یا یەكەمین سالا ۱۹٥۷ێ ب ناڤێ «دایکا من» د ڕۆژناما «ریا ته‌زه » دا تێ وه‌شاندن. پشتی ڤێ ئێدی هه‌لبه‌ستێن وی د ڕۆژنامه‌یێن «ریا ته‌زه»، «ده‌نگێ کورد»، «ژییانا کورد»، «ئه‌ڤ ڕۆژ» «دیپلۆمات»، کۆڤارا «نووبار» و گه‌له‌کێن دن دا هاتنه وه‌شاندن. هه‌لبه‌ست و نڤیسارێن وی یێن ڤه‌کری ب زمانێ رووسی، ئازه‌ری، ئه‌رمه‌نی و قازاخی هاتنه وه‌رگه‌راندن، د ڕۆژنامه و کۆڤارێن وان زمانان دا ڕۆناھی دیتنه.
بارییێ بالا خوه‌دانێ ده‌ھ پرتووکێن چاپكرینە. پرتووکا وی یا ئێكێ سالا ۱۹۷٤ێ ب ناڤێ «دنیا من» ل ئه‌رمه‌نستانێ ڕۆناھییێ دبینه. سالا ۱۹۹٤ێ ل ئازه‌ربێیجانێ پرتووکا وی یا دویێ ب ناڤێ «کودا هه‌رم» تێ چاپکرن.
سالا ۲۰۰۸ێ پرتووکا وی یا سسێیێ «دیلبه‌را من» کو پێشکێشی خانما خوه کریه تێ وه‌شاندن. سالا ۲۰۰۹ێ پرتووکا وی یا چارێ ب ناڤێ «دایک» کو هه‌لبه‌ستڤان وێ پێشكەشی دایکا خوه یا زه‌حمه‌تکێش قازا ئه‌ڤدۆیێ بشۆ کریه، ڕۆناهیێ دبینه.
سالێن ۲۰۱۱-۲۰۱۲ان ب ئالیکارییا نڤیسکار و لێکۆلینڤان هه‌ژارێ شامیل دو پرتووکێن وی «کولیلکێن نه‌چلمسی» و «ده‌ھ بوویه‌ر» دگەهینه به‌ر ده‌ستێن خوه‌نده‌ڤانێن خوه. سالا ۲۰۱۲ێ ل کوردستانا باشوور، باژارێ دوهۆکێ ب ئالیکاریا یه‌کیتیا نڤیسکارێن کوردستانێ پرتووکا هه‌لبه‌ستێن بارییێ بالا ب ناڤێ «بژاره» تێ چاپكركن وه‌شاندن.
سالا ۲۰۱٤-۲۰۱٥ان ب ئالیکارییا ئه‌ندامێن یه‌کیتیا نڤیسکارێن ئه‌رمه‌نستانێ و ئه‌ندامێن پەنا کورد نوورێ و زه‌را سه‌رداریان ل باژارێ ئێرێڤانێ دو پرتووکه‌ن وی «ئه‌ز و که‌ڤۆکێ ته‌نێ»، «زه‌رده‌شتێ کال» چاپ و بەلاڤ دبن. سالا ۲۰۱٦ێ پرتووکا وی یا ب ناڤێ «دلێ شکه‌ستی» ڕۆناهیێ دبینه. سالا۲۰۰٥ێ ھەلبەستڤان، نڤیسکار و شانۆگەر، بارییێ بالا تێ هلبژارتن وه‌کی ئه‌ندامێ پەنا کورد. سالا۲۰۱٤ێ ب خه‌لاتا ئه‌حمه‌دێ خانی تێ خەلات كرن.
بارییێ بالا د گەلەك واران دا و مژارێن جودا نڤیسینە ب تایبەتی د وارێ ھەلبەست، نڤیسێن ڤەكری، دراما و شانۆیێ دا یێ چالاك بوو. مژارێن هه‌لبه‌ست و بەرھەمێن بارییێ بالا جودا-جودا نه: ئه‌ڤینیا دو دلا، حەزکرنا دێ و باڤا، گه‌ل و وه‌لات، حەزکرنا مرۆڤاهییێ و خوەزایێ، ڕه‌خنه، شیره‌ت و یێن دن. لێ هه‌لبه‌ستڤان د هه‌لبه‌ستێن خوه دا زێدەتر ھزرا خوە دخە سه‌ر وه‌لاتحه‌زیێ، حززکرنێ. کۆله‌تی و بنده‌ستییا وه‌لاتێ کال و باڤا کوردستانێ، پارچەبوونا گه‌لێ کورد ئاخین و که‌ده‌ره‌کا گران دخه دلێ ھەلبەستڤانی. زلم و کۆمکوژیا ل هه‌له‌بچەیێ، شه‌نگالێ، کۆبانێ، ل باژار و گوندێن کوردان یێن وێرانبوویی دلێ وی دشه‌وتینه.
بارییێ بالا گه‌له‌ک نڤیسارێن ڤه‌کری ژی نڤیسینه: «نادۆ و نارێ»، «بلا دلی دل به»، «ئه‌ز و که‌ڤۆکێ ته‌نێ»، «گه‌لتۆ»، «پاشا و به‌لگیزار»، «چار عه‌مر، چار ده‌مسال»، «جه‌میله»، «زه‌رده‌شتێ کال»، «ئه‌ز و کالێ وه‌لاتحه‌زی پر ب ده‌ردی کول»، «که‌و، بلبل و سۆرگولا ته‌نگه‌زار»، «ده‌ھ بویه‌ر»؛ بیرانینێ خوه- «سه‌یدا شامیل» (شامیل ئه‌سکه‌رۆڤ)، «بیرانین ده‌رهه‌قا مه‌همه‌دێ سلۆیێ باڤا دا»، «مه‌همه‌دێ سلۆیێ مهۆیێ- ئیسا به‌گێ ڕه‌وانی» کو پێشکێشی پسمامێ خوه مه‌همه‌دێ سلۆ مهۆ کرییه.
ھەزار سلاڤ ل جانێ وی یێ پاقژ بن و دێ ھەر د دلێ گەلێ كورد دا نەمر بمینە.
ژ بۆ ڤ ێ نڤیسێ مفا ژ نڤیسا کنیازێ ئیبراهیم ھاتیە وەرگرتن كو د مالپەرا ریا تازە دا ھاتیە وەشاندن.
2020.0526
