کۆنفه‌ده‌رالی سه‌رخوه‌بوون لودەریان و بارزانی
ب سه‌ردانا وه‌زیرێ ده‌رڤه یێ فرانسایێ پەیوه‌ندیێن د ناڤبه‌را فرانسا و کوردستانێ دا، د ئاسته‌ک بلند دا تێنە گۆتوبێژ کرن.
هه‌گه‌ر ل بیرا مه به، د ده‌ما پرۆسه‌یا ڕه‌فه‌راندوما سه‌رخوه‌بوونێ دا ل سه‌ر کوردستانێ دۆرپێچه‌ک گه‌له‌ک به‌رفره‌ه هه‌بوو. د وێ قۆناغا گه‌له‌ک ته‌نگ و دژوار دا، سه‌رۆکێ فرانسایێ ماكرۆن، سه‌رۆکوه‌زیرێ کوردستانێ یێ وێ ده‌مێ نێچیرڤان بارزانی ب ئاوایه‌ک فه‌رمی ڤه‌خواند پاریسێ. نێچیرڤان بارزانی سه‌ردانا فرانسایێ کر و د گه‌ل سه‌رۆکێ فرانسایێ گه‌له‌ک پرسێن گرنگ کو، به‌شه‌ک ژ وان ژ مه‌دیایێ ڕا نه‌هاتن ئاشکه‌ره‌کرن ژی، گۆتوبێژ کرن. ئه‌و سه‌ردانا نێچیرڤان بارزانی، ژ بۆ ھلوەشاندنا دۆرپێچا ل سه‌ر کوردستانێ، پێنگاڤا ده‌ستپێکێ بوو.
نها د ڤێ قۆناغێ دا سه‌ردانا وەزیرێ د ەرڤە یێ فرانسایێ یا ژ بۆ هه‌ولێرێ گه‌له‌ک گرنگه و ئه‌ڤ سه‌ردان د ناڤبه‌را فرانسایێ و کوردستانێ دا ژ پێوه‌ندیێن ڕۆژانه گه‌له‌ک وێڤەتره.
ده‌ما عه‌بادی سه‌رۆکوه‌زیرێ عیراقێ بوو، ژان ئیف لۆدریان ژ بۆ چاره‌سه‌ریا پرسگرێکێن د ناڤبه‌را به‌غدایێ و هه‌ولێرێ دا، “کۆنفه‌ده‌رالی” پێشنیار کربوو. لێ د وێ قۆناغێ دا ژ بەر خیانه‌تا ۱٦ێ ئۆکتبه‌رێ و هه‌ڤالبه‌ندیا ئالیێن خوه‌فرۆش دگەل عه‌بادی، عەبادی خوه گه‌له‌ک ب هێز ددیت و گوھ نەدا پێشنیارا فرانسایێ.
د ڤێ قۆناخێ و د ڤێ دەمێ دا کو هنده‌ک ئالیێن سیاسی وه‌ک دەستەكا خیانه‌تا ۱٦ێ ئۆکتۆبه‌رێ به‌هسا هلوه‌شاندنا قەوارەیا هه‌رێما کوردستانێ دکن و هه‌ول ددن کو خوه ڕاده‌ستی به‌غدایێ بکن.دا، وەزیرێ دەرڤە یێ فرانسایێ دیسا “کۆنفه‌ده‌رالی” وەك رێیا چاره‌سه‌ركرنا پرسگرێكێن ھەولێر و بەغدایێ، جارەك دن پێشنیار دکه.
فرانسا هه‌ڤالبه‌نده‌ک مه‌زن و گرینگه، گۆتنا فرانسا ل ڕۆژهلاتا ناڤین هه‌ر ده‌می ژ ئالیێ گه‌له‌ک وه‌لاتان ڤه تێ په‌ژراندن. ب تایبه‌تی ئەمریكا و ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان گرنگیێ ددن پرۆژه‌یێن فرانسایێ.
د تێکچوونا ئیمپاراتۆریا ئۆسمانی دا کو ڕۆژهلاتا ناڤین ژ ئالیێ فرانسا و بریتانیا یێ ڤه هاته دابه‌شکرن و د ئه‌نجاما ڤێ دابه‌شکرنێ دا کوردستان بو کۆلۆنی. د سالا 1916ێ دا دیپلۆماتێ فرانسی جۆرج پیكۆت و دپلۆماتێ بریتانی مارك سایكس، ل گه‌ل هه‌ڤ په‌یمانه‌ک ئیمزا‌کرن و ل گۆر به‌رژه‌وه‌ندیێن وه‌لاتێ خوه ل سه‌ر ئاخا د بن ده‌ستێ ئۆسمانیان دا بوو ل هه‌ڤ لێكڤه‌کرن. یا کو ئه‌م ئیرۆژ دبینن په‌یمانا سیکه‌س-پكۆت د پراتیکێ دا تێک چوویه. نووها فرانسا جاره‌کا دن هه‌ولدده کو د پێڤاژۆیا نوو دا ڕۆله‌ک سه‌ره‌که بله‌ییزه. پێشنییارا فرانسایێ یا کۆنفه‌ده‌رالیێ ژ په‌رسپه‌کتیفا نه‌ته‌وه‌یی یا کوردستانێ ڕا دێ ژ مه ڕا ده‌رییێن قۆناغه‌کا باشتر ڤه‌که و دڤێ کورد ژی ب گه‌رمی پشتگریا ڤێ هه‌لوه‌ستا فرانسایێ بکن.
د ڤێ سه‌ردانێ دا، بابه‌تا سه‌ره‌کی یا هه‌ڤدیتنێن وه‌زیرێ ده‌رڤه یێ فرانسایێ و د گه‌ل سه‌رۆک و سه‌رۆکوه‌زیرێ کوردستانێ دا کۆنفه‌ده‌رالی یه. ئه‌ڤ بابه‌ت ڕێ ل به‌ر ترکیێ و ئیدیایێن وێ یێن ل سه‌ر مووسل و که‌رکووکێ، دگره. ئیرۆژ ل مه‌یدانێ یه کو ترکیه و ئیران سنۆرێن باشوورێ کوردستانێ ئا‌شکه‌ره ته‌هدید دکن. د ڤێ خالێ دا ئه‌ڤ پێشنیشیارا کو فرانسایێ دانییه به‌ر مه، وه دکه کو د هه‌ر ئاستێن جڤاکێ دا مه‌دیا و سیاسه‌ت کۆنفه‌ده‌رالییێ، باشی و خرابییێن وێ باش بنرخینن ب دپلۆماسییه‌کا زانیاری وێ بکن خزمه‌تا مله‌تێ خوه دا.
دڤێ خێرنه‌خوازێن سه‌رخوه‌بون و سه‌روه‌ریا کوردستانێ بزانن كو، کێشه یا کوردستانێ ژ قۆناغا پارتیتی، ئیده‌ئۆلۆژی، مه‌زهه‌ب و كلاشنیكوفان وێڤه‌تره. کێشەیا کوردستانێ، کێشه‌یه‌كا ناڤنه‌ته‌وه‌یی یه!
ئیرۆژ دیپلۆماسیا کو د قادا ناڤنه‌ته‌ویی دا ب ڕێ یا سه‌رۆک و سه‌رۆکوه‌زیرێن باشورێ کوردستانێ ڤه ڕێڤه دچه:
قه‌ده‌را مله‌تێ مه یه و دڤێ ئه‌م وه‌کی مله‌ت، هه‌ر تشتا کو دقه‌ومه ته‌نێ ب پیڤانا به‌رژه‌وه‌ندییێن نه‌ته‌وه‌یا کوردستانێ ڤه بنرخینن و ده‌ستێ ده‌وله‌تا خوه ژ هه‌ر ده‌مێ زێده خورتتر بکن.
دارا بیله‌ک
2020.07.18
ھەولێر
