شه‌نگال دڤێ ژ ده‌ستێن ته‌رۆریستان رزگار ببه
نڤیسین: ئیبراهیم گوچلو
هه‌ر هه‌رێمه‌ک، هه‌ر باژاره‌ک، هه‌ر باژه‌رۆکه‌یەك، هه‌ر گونده‌کێ کوردستانێ گه‌له‌ک گرینگه. شه‌نگال ل کوردستانێ ب تایبه‌تیێن خوه یێن جوودا، ب سه‌رپێهاتیا خوه باژاره‌کێ تایبه‌تیتره. ل هه‌ر هه‌رێمه‌ک، باژه‌ره‌ک، باژه‌رۆکەک ، گونده‌ک، زۆزانه‌ک، ده‌شته‌ک، چیایه‌کێ کوردستانێ شۆپا داگیرکه‌ران، مه‌تینگه‌هکاران و زوولومکاران هه‌یه. ل هه‌ر جھواره‌کێ هه‌رێمه‌کا کوردستانێ خوینا گه‌لێ مه ڕژیایه.
ئه‌و ڕژاندنا خوینا گه‌لێ مه د ڤێ قۆناغێ دا ژی بەردەوامە. ب تایبه‌تی ژی باژێر و دەڤەرا شه‌نگالێ د ڤێ قۆناغێ دا برینداره. ل پرانیا دەڤەرێن باشورێ کوردستانێ داگیرکه‌ریا ته‌رۆریستێن داعشێ ب داوی هات. هه‌زار مخابن ل شه‌نگالێ داویا داگیرکه‌ری و زوولما ته‌رۆریستان داوی نه‌هاتیە. د ڤێ قۆناغێ دا ته‌رۆریستێن ب ده‌وله‌تێن داگیرکه‌ر ڕا گرێدایی نه، کو ئه‌و ژی وه‌ک داعشێ نه؛ ناڤێ وان پەکەکە و حەشدا شەعبی یه، ل شه‌نگالێ داگیرکه‌ری و ته‌رۆریزم و زولما خوه بەردەوام دكەن.
ئەڤە 7 سالن ئه‌و ته‌رۆر و زوولما ل شه‌نگالێ دۆم دکه.
برێز ئه‌سکه‌رێ بۆیک د ده‌ربارێ ڕه‌وشا گشتی یا شه‌نگالێ دا دبێژە: “حه‌فت سال ژ وێ کۆمکوژیا غه‌زه‌ب ده‌رباس بوونه لێ هێشتا چ پرسگرێکێن ئێزدیان و ئازادیا شه‌نگالێ ب ڕاستی چاره‌سه‌ر نه‌بوونه. چ داخویانی، چ بریاره‌کا فه‌رمی یا بالکێش ده‌رحه‌قا وێ فه‌رمانا زولم و چاره‌سه‌رکرنا پرسا ئێزدیان دا نه ژ ئالیێ ده‌وله‌تاعیراقێ، نه ژی ئالیێ رێڤوبریا ھەرێما كوردستانێ ڤە نه‌هاتیه دایین. به‌رۆڤاژی چقاس ده‌م ده‌رباس دبه پرسگرێک کوور و دژوار دبن،خه‌لک بێهیڤی دبه، پرسگرێكێن نوو ده‌ردکه‌ڤن، نه‌حه‌قی د چاره‌سه‌رکرنا پرسگرێكێن ئێزدیان دا زێدە دبن. دیسا دخوازن ب په‌یڤێن ڕایه‌داران یێن ڤالا، یان ب مێتۆدێن زۆرێ خه‌لکێ که‌ڕ بکن. دفكرن چقاس پر ئێزدەی ژ وەلات برەڤن، ئەو قاس كارە ھیڤیێن پووچ دەرتێن..
گه‌لۆ ده‌ستوورا ده‌وله‌تێ دا گوهه‌رینه‌ک چێ بوویه، کو مافێن ئێزدیان، وه‌ک هه‌موو عەڤدێن ئەوی وەلاتی ب قانوونێ و ب دەستوورا دەولەتێ بێن پاراستن، کو جارکه دن زولمه‌کا وەسا ل وی خه‌لکی نه‌به
گه‌لۆ د شه‌نگالێ دا، ئه‌وێن پشتگری و رێبەری ژ داعشێ ڕا کرن، شێنی ئێزدیان تالان و وێران کرن، ده‌ستێ وان د وێ زولمێ دا هه‌یبوو وێ جه‌زایێ خوه بستینن؟ که‌نگی؟ شه‌نگال ژ بۆ ئێزدیان ئازاد ببه، یان نا؟ كی دێ وی وارێ وێران شین بکه؟ پلانه‌کا فه‌رمی هه‌یه؟ ڕێڤەبەریەکا ئێزدیان یا ب تابیهت وێ هه‌به ژ بۆ ئه‌وله‌کاریێ وێ ستاتوویەک تابیهت بدنه شەنگالا ئێزدیان؟ یان ھەر تشت چوو خێرا ناڤێ ئێزدیان..”
ل ڤان نێرینێن برێز ئه‌سکه‌رێ بۆییک مرۆڤ دکاره به‌س داگیرکه‌ریا هێزێن ته‌رۆریست پەکەکێ و حەشدا شەعبی ل شه‌نگالێ ژی لێ زێده بکه.
دڤێ ژ بۆنا شه‌نگالێ ئه‌م گوھ بدن برێز نه‌جمه‌ددین که‌ریمی ژی. ئه‌و د ده‌ربارێ ڕه‌وشا نها یا شه‌نگالێ دا دبێژه : “میلیشیایێن ل شه‌نگالێ دخوازن ڕۆلا ئێزدییان کێم بکن و وان دابه‌ش بکن و فشارێ بخن سه‌ر هه‌رێما کوردستانێ، له‌وما پێویسته بۆ داویهینانێ ب وێ ڕه‌وشێ و پاراستنا ده‌ڤه‌رێ ژ ڕکابه‌ریێن سیاسی و چه‌کداری، هێزه‌کا تایبه‌ت ب خه‌لکێ ڕه‌سه‌نێ شه‌نگالێ بهێت دورستکرن.”
نه‌جمه‌ددین که‌ریم گه‌له‌ک ئاشکه‌ره دبێژه کو ل شه‌نگالێ هێزێن له‌شکه‌ری یێن بیانی هه‌نه. ئه‌و هێز ژی، ل شه‌نگالێ و ل خه‌لکێ شه‌نگالێ خرابیێ دکن. سۆسیۆلۆژیا جڤاتا شه‌نگالێ خراب دکن. لێ ناڤێن وان هێزێن بیانی ئاشكەرا ناكە. چاره‌سه‌ریه‌کێ پێشنیار دکه.
خه‌لکێ شه‌نگالێ هێزا بیانی یا ل باژارێ خوه ب ناڤ دکه و دبێژه کو “دڤێ پەکەکە که‌چ و کورێن مه ئێدی چه‌کدار نه‌که،”
د 2020.07.26ێ دا خوه‌پێشاندانه‌ک ژ ئالیێ کوردێن ئێزدی ڤه ل سه‌ر چیایێ شەنگالێ برێڤه‌چوو و نێزیکی 100 که‌س به‌شداری خوه‌پێشاندانێ بوون و د وێ خوه‌پێشاندانێ دا چه‌ند داخواز ھاتن كرن.
ل گۆر زانیاریێن چاپه‌مه‌نیا کوردستانێ به‌ریا خوه‌پێشاندانێ چه‌کدارێن پەکەکێ هه‌ول دان ڕێ ل به‌ر خوه‌پێشاندانێ بگرن. هه‌روها داخواز ژ دکانداران کرن دکانێن خوه بگرن و داخواز ژ خه‌لکێ کرن به‌شداری خوه‌پێشاندانێ نه‌بن. لێ به‌لێ خه‌لک به‌شداری خوه‌پێشاندانێ بوو.
د خوه‌پێشاندانێ دا خوه‌پێشانده‌ران داخویانیه‌ک خوا‌ندن و د وێ داخویانیێ دا ئه‌ڤ داخواز ژ پەکەکێ هاتن کرن:
1- ڤێ که‌چ و کورێن کوردێن ئێزدی ب زۆرێ نه‌یێن ڕه‌ڤاندن بۆ ناڤا ڕه‌فێن پەکەکێ
2- پەکەکە که‌چ و کوردێن ب زۆرێ ڕه‌ڤاندنه وان ئازاد بکه و جهێ بێسه‌رووشوونن ژی ئاشکه‌ره بکه .
3- ێ ەکەکە ل چیایێ شەنگالێ ئێدی توونه‌ل و ئامباران نه‌کۆله .
4– دڤێ پەکەکە بارەگا و بنکه‌یێن خوه ژ ناڤا سڤیلێن شەنگالێ دوور بخه.
5– دڤێ چه‌کدارێن بیانی و عه‌ره‌ب ژ شەنگالێ ده‌رکه‌ڤن.
پشتی ڕێخستنا ته‌رۆریستی یا داعشێ د سالا 2014ێ دا ئێریشی شەنگال کر، پەکەکێ ب باهانه‌یا پاراستنا خه‌لکێ شەنگالێ ب هه‌ماهه‌نگیا د گه‌ل حه‌شدا شەعبی ده‌رباسی هه‌رێما شەنگالێ بوو و هێزێن خوه ل هه‌رێمێ ب جھ کرن. هه‌روها ژ سالا 2014 هه‌تا نها پەکەکێ ب سه‌دان که‌چ و خۆرتێن زارۆک یێن کوردێن ئێزدی ب زۆرێ چه‌کدار دکه و ئه‌ڤ ژی بوویه سه‌ده‌ما نه‌رازیبوونا خه‌لکێ شەنگالێ.
خه‌لکێ شه‌نگالێ گه‌له‌ک ب زه‌لالی ده‌ردێ خوه و داخوازێن خوه ئاشكەرە كرنە.
ئه‌و داخواز ب ده‌ستێ حکومه‌تا فه‌ده‌رال یا عیراقێ و حکومه‌تا کوردستانێ کو به‌شه‌ک ژ حکومه‌راتا فه‌ده‌رال جی ب جی دبن.
ب تایبه‌تی ژی ژ بەر کو شه‌نگال ب حکومه‌تا فه‌ده‌رال یا عیراقێ ڕا گرێدایی یه، ب ده‌ستهلاتداریا کوردستانێ ڤە گرێدایی نینه، دڤێ حکومه‌تا فه‌ده‌رال یا عیراقێ وه‌زیفه و ئه‌رکا خوه پێک بینه.
ب سالانه کو حکومه‌تا فه‌ده‌رال یا عیراقێ ل هه‌مبه‌ری زولما ته‌رۆریستان ل شه‌نگالێ بێ ده‌نگه. ژ ترسا ده‌وله‌تا ئیرانێ نکاره مداخه‌له‌یی هێزێن ته‌رۆریست پەکەکێ و حەشدا شەعبی بکه.
گه‌لۆ ده‌ما کو حکومه‌تا فه‌ده‌رال یا عیراقێ نکار به، شه‌نگالیان، کوردێن ئێزیدی ژ ته‌رۆریساتن ڕزگار بکه، دێ چه‌وا ل عیراقێ سه‌روه‌ر و ده‌ستهلاتدار به؟.
دڤێ شه‌نگالی و گه‌لێ مه یێ ئێزدی ژ ته‌رۆریستان ڕزگار و ئازاد ببن. گه‌لێ شه‌نگالێ خوه ب خوه برێڤه ببن. ژیانا خوه یا سیاسی، جڤاکی، ئابۆری، چاندی ب خوه ڕێخستن بکه..
دیاربه‌کر
2020.07.31
