چما ئەنفالێ ژ بارزانیان ده‌ست پێ كر
د سه‌ر ئەنفالا بارزانیان را 37 سال ده‌رباس بوون
ئه‌نفال ب كورتی قركرنا گه‌لێ كورد و ب تایبه‌تی رێیا چوون و نه‌هاتنێ بوو. ژ زارۆكێن 9 سالی و پێڤه، 8000 مێرێن بارزانیان كو ب پلانه‌ك نه مرۆڤانی ژ ئالیێ سه‌دامێ برچیێ خوینا كوردان هاته پێك ئانین.
جارا یه‌كه‌مین كه‌كێ بووبێ ئەسەر ب فه‌ده‌كاریه‌كا نه‌دیتی رۆژا 23 ێ نیسانا 2007ێ دا ژ سوێدێ ده‌رباسی باشوورێ كوردستانێ،هه‌رێما بارزان بوویه و 11 مه‌هان لێكۆلینێن خوه یێن ل سه‌ر ئەنفالا بارزانیان دۆماند. 6 مه‌هان ژی د ناڤا وان دا ل باژارۆكێ بلێ د مژارا دیرۆكا ئه‌نفالێ دا ب مه‌غدوورێن وێ را ب ئاوایه‌كی زیندی، یه‌ك ب یه‌ك لێكۆلین كریه و پشتی خه‌باته‌كا دوور و درێژ ب شێوه‌یه‌ك فه‌ده‌كارانه تێزا خوه یا ب ناڤێ ئه‌نفال و جینۆساید ب هه‌ردوو زاراڤایان (كورمانجی و سۆرانی) ل باشوورێ كوردستانێ د سالا 2007ان دا وه‌شاند. شانۆیا ئه‌نافالێ ب ناڤێ دیرۆكا رووره‌ش سالا 2008ان ل سوێدێ وه‌شاند .
رۆمانا 8000 ئەنفالێن بارزانیان ب ناڤێ بارزان دگری د سالا 2018 ل باكورێ كوردستانێ وه‌شاندن.
ئەڤ به‌رهه‌ما ده‌لال ب سۆرانی ژی نها ژ چاپێ را ئاماده یه. هه‌ڤپه‌یڤینێن وی ل گه‌ل مالباتێن ئه‌نفالكتیان ب ناڤێ قێرینا بارزان ژی ژ بۆنا چاپێ ئاماده یه .
من ژی ئەڤ به‌رهه‌ما ده‌لال رۆمانا 8000 ئەنفالیێن بارزان یا ب ناڤێ بارزان دگری وه‌رگه‌راندیه زمانێ تركی. هێڤیدارم ئەڤ دێ د ده‌مه‌ك نێزیك دا بێ وه‌شاندن. دا كو ل باكورێ كوردستانێ ژی یێن ب كوردی نزانبن ڤێ به‌رهه‌مێ بخوینن و ئه‌نفالێ فێر ببن كو بێ وێ چ ئافات و تۆفان ئانیه سه‌رێ گه‌لێ مه.
ئه‌ز زێده ئاخافتنا خوه درێژ نه‌كم و ئەم ب هه‌ڤره نڤیسكارێ كاره‌سه‌تا ئه‌نفالا بارزانیان ژ ده‌ڤێ نڤیسكارێ هێژا بووبێ ئە‌سه‌ر فێر ببن:
مامۆستا باقی: ئه‌نفال چیه چ ده‌مێ ده‌ستپێ كر ئارمانج و هه‌ده‌فا ئەنفالێ چ بوو؟
بووبێ ئە‌سه‌ر: ئه‌نفال ل گۆر سوره‌ته‌ك ئان ئایه‌ته‌كا قورئانا پیرۆز وه‌ها دبێژه; د قورانا پیرۆز دا ئایه‌ت ئان سوره‌یا ئەنفالێ دا یه‌زدانێ دلۆڤان وه‌ها دبێژه; ”د ده‌ما كو ئەو جه‌نگێ دبن سه‌ر كافران، پێویسته شه‌ر بكن. ئەو كه‌سێن ب وه‌ره به و ئێه‌ر نه‌كن وان بكوژن. وان قر بكن. وانا نه‌ك و هوون وان دكوژن. ئەو خوه‌دایێ مه‌زن وان دده كوشتنێ .”
به‌ری كو ئەم ئەنفالێ بێژن، دڤێ ئەم سه‌ده‌ما پێكهاتنا وێ ڤه‌كن دا كو بزانم و فێر ببم چما ئەنفال پێك هات؟
بالا خوه بدەنێ ژ رۆژا بارزانیان ده‌ست ئاڤێتن ته‌كۆشینا ئازادیا كوردستانێ بریار گرتن و خوه‌ستن كو ئەو ل سه‌ر ئەردا خوه ده‌ستهلات بن. ل گۆرڤێ بریارێ ده‌ست ب ته‌كۆشینێ كرن. هه‌ر كو وه‌ندا دكرن ژ بۆنا ژ نوودا ده‌ستب شه‌ری ئازادیێ بكن ب خورتر رادبوون و ب هێزیتر دبوون. ئه‌م دبینن كو شۆپا بارزانیان د ناڤا ته‌كۆشینا هه‌ر چار ده‌وله‌تێن داگیركه‌ر دا هه‌یه. ژ به‌ر كو ئارمانج و هه‌ده‌فا وان ئەو بوو كورد ببن خوه‌دی ده‌وله‌تا خوه و ل سه‌ر ئەردا خوه ب ئازادی بژین .
ڤێ چاند و ته‌كۆشینا بارزانیان چاڤێن دژمن ترساندن و دژمن ئانگۆ داگیركه‌رێن مه گەهشتن وێ باوه‌ریێ كو چ ده‌ما بارزانی نه‌مینن دێ ته‌كۆشینا گه‌لێ كورد ژی نەمینە. ژ به‌ر ڤێ بوو كو تم هه‌رچار داگیركه‌رین مه ل گه‌ل هه‌ف، ل هه‌مبه‌ر بارزانیان و ته‌كۆشینا وان یا ژ بۆنا ئازادیا كوردستانێ، شه‌رێ هه‌بوون و نه‌بوونێ دان. لێ بارزانیان چ جاران ل هه‌مبه‌ر داگیركه‌ران سه‌رێ خوە نه‌ته‌واندن. هه‌ر ل به‌ر خوه دان دا كو كوردان بكن خوه‌دی ده‌وله‌ت .
لۆما سه‌دام به‌ری سالا 1975ان بارزانیێن سڤیل ژ جھ و وارێن وان راكرن و ئەو هه‌می شاندن ویلایەتا دیوانیی ل باشووری عیراقی. ل ور بارزانی توشی گه‌له‌ك زۆر و زه‌همه‌تیان هاتن. لێ چ جاران خوه راده‌ستی دژمن نه‌كرن و ته‌سلیم نه‌بوون د هه‌می شه‌رتێن دژوار دا وان هه‌ر خوە راگرت و داكو ژ نوو دا و ب هێزتر ته‌كۆشینا ئازادیا گه‌لێ خوه بدۆمینن.
پشتی سالا 1975ان كو ل گۆر په‌یمانا (شوما جه‌زائیر)كو ئیران و عیراق ل هه‌ڤدو هاتن، د ڤێ ل هه‌ڤهاتنێ دا كورد ژی شكه‌ستن، لێ تێك نه‌چوون. د وێ ده‌مێ دا بارزانی مه‌جبوور مان كو هه‌تا ده‌مه‌ك گونجاو شه‌ر راوه‌ستینن. پرانیا وان چوونه ئیرانێ لێ هندەك مەفره‌زه‌یێن پێشمه‌رگان ل باشوورێ كوردستانێ هشتن دا كو د ده‌مه‌ك نێزیك دا دیسا ده‌ست ب شه‌رێ ئازادیا گه‌لێ خوه بكن. مه‌سه‌له درێژە لێ ئەزكورت ڤه ببرم .
پشتی ڤێ تێكچوونی سه‌دام و داگیركه‌رێن مه گه‌هشتن وێ قه‌ناعەتێ كو ئێدی كورد نه‌مان و ئەو ب سه‌ر كه‌تن. له‌ورا بارزانیێن شاندبوون باشورێ عیراقێ ل هه‌ولێرێ ڤه‌گه‌راندن و د كامپان دا ب جھ و وار كرن. لێ ئەڤ دیتنا سه‌دام و داگیركه‌رێن مه راست ده‌رنه‌كه‌ت. د ده‌مه‌ك نیزیك دا ب سه‌رپه‌ره‌شتیا رێبازا بارازانی ب ناڤێ قیادا مواقه‌ت شه‌رێ ئازادیێ ژ نوودا ده‌ست پێ كر. ڤی شه‌ری ژ نوودا داگیركه‌ر هار كرن .
دوژمن كه‌تن ناڤا ترس و خۆفه‌كێ دا كو وێ چاوا بارزانیان بقه‌دینن .
ژ به‌ر ڤێ ترس و خۆفێ بوو كو سه‌دام هندەك چڤین ئاماده دكر كو وێ چاوا بارزانیان نه‌هێلن. د جڤینا خوه یا دیماھیكێ و یا ل گه‌ل هندەك عەشیرێن خوه‌فرۆش ئاماده كربوو كو وێ چاوا بارزانیان بقه‌دینن. ئاها د وێ جڤینێ دا و ب پێشنیارا هندەك عەشیرێن كوردان یێن خوه‌فرۆش بریارا نەھێلانا بارزانیێن سڤیل هاته داین .
رۆژا 1983.07.31 ێ د سه‌دام و له‌شكه‌رێن خوه ده‌ست ب تۆپكرنا زلامێن بارزانیان كرن ل هه‌ولێری. ژ زارۆكێن 12 سالی و به‌رژۆرتر هه‌می زه‌لام تۆپكرن و ئەو د ناڤا چۆلێن عیراقێ دا ب ساخی بن عه‌رد كرن .
ئه‌نفالا بارزانیان د پێنج قۆناغان دا ده‌ست پێ كر:
قۆناغا یه‌كێ: د 1983.07.30 ل به‌غدا شێخ عوسمانێ كورێ شێخ ئە‌حمه‌د بارزانی و برایێ وی شێخ نه‌زیر هه‌ر وه‌ها عیماد و كورێن م. مسته‌فا بارزانی عوبه‌یدڵا، لۆقمان و سابر و كوڕێ شێخ سادیقی هه‌ڤال و شێخ ئیسماعیلێ كورێ شێخ عە‌بدولسه‌لام و چه‌ند كه‌سێن دی گرتن و بێ شه‌رت و شرووت هاتن كوشتن .
قۆناغا دوویێ: د 1983.07.31 هه‌ردوو كومه‌لگه‌هێن (قودس) و (قادسیه) سه‌ر ب ناحیا قوشته‌په هاتن دۆرپێچكرن و ته‌ڤی ته‌مه‌نێ وان ژ 10 سالیێ گرتن و راپێچی ناڤ پاسێن سه‌ربازی كرن و وه‌ندا كرن، ئانگۆ ئەو ژی ب ساخی بن ئاخ كرن. د ڤێ قۆناخێ دا بێترین ژ بارزانیان هاتن گرتن.
قۆناغا سێیێ: د 1983.08.10 ب هه‌مان شێوه كومه‌لگه‌هێن (به‌حركه، هه‌ریر، دیانا) هاتن دۆرپێچكرن. دڤێ قۆناخێ دا ژی پشكەك زۆر مه‌زن بارزانی هاتن گرتن
قۆناغا چارێ: د 1983.10.01 دووباره كۆمه‌لگه‌هێن (قودس)) و (قادسیه) هاتن دۆرپێچكرن. كۆمه‌كا زلام هاتن گرتن، ئەڤ كه‌سانە ژی ئەو بوون یێن خوه ڤه‌شارتبوون یانژی كه‌سێن به‌رێ ب سه‌فه‌رێ چووبوون جهه‌كی دن ..
قوناغا پێنجێ: هه‌ر ل دوو قۆناغا چاران د 1983.10.01 هه‌تا سالا 1990 ب به‌رده‌وامی ئەو بارزانیێن نه‌هاتبوون گرتن د ڤان قۆناغان دا ژی گه‌له‌ك كه‌س هاتن گرتن.
مامۆستا باقی: كه‌كێ بووبێ چوونا ته یا باشوورێ كوردستانێ، نڤیساندنا به‌رهه‌مێن ل سه‌ر ئەنفالێ چاوا ده‌ست پێ كر و چما گه‌لو ؟
بووبێ ئە‌سه‌ر: نها وه‌ك من د پرسا یەكەم دا ژی گۆت كو ئارمانج و هه‌ده‌فا هه‌می داگیركه‌رێن مه نەھێلانا بارزانیان بوو. لێ د ڤێ ته‌كۆشینا بارزانیان و داگیركه‌ران ده بارزانی ب سه‌ركه‌تن. باشوورێ كوردستانێ ئازاد كرن، پشتی ئازادیێ ژی كارێ كوردان دڤێ ئێدی ببا ئاڤه‌دانكرنا وه‌لات.
كارێ نڤیسكار و ره‌وشه‌نبیران ژی دڤێ ببه نڤیساندنا وان كاره‌ساتێن هاتبوون سه‌رێ گه‌لێ مه.
چما ؟
هه‌گه‌ر ئەم وان كاره‌ساتان نه‌نڤیسینن، د ناڤا كوردان و ل جهانێ به‌لاڤ نه‌كن ما گه‌لێ جیهان وێ چاوا بزانبن كو كورد روو ب روویێ چ كاره‌ساتان هاتنه. من ژی خوه‌ست ڤێ كارهساتا ئەنفالا ب گشتی182000و ژ ڤانا 8000 زه‌لامێن بارزانیان بنڤیسینم. بدم زانین دا كو هەم خه‌لكێ مه هەم ژی جیهان ڤێ ب ئاوایه‌ك راست تێ بگەهن. تێگه‌شتنا وان دبه سه‌ده‌ما خه‌باته‌كا ناڤنه‌ته‌وه‌یی كو ئەم ڤێ بكن جینۆساید دا كو د قادا ناڤنه‌ته‌وه‌یی دا بدن قه‌بوولكرنێ. من ژی خوه‌ست ڤێ كارهساتێ ب ئاوایه‌كی زیندی ژ ده‌ڤێ مالباتێن كه‌سێن وان هاتبوون ئەنفالكرنێ بنڤیسینم دا كو راستی ده‌ركه‌ڤه هۆلێ. لۆما من خوه‌ست ئەز ژی ببم یه‌ك ژ وان دا كو بكاربن یا دلێ خوه و وان، نه‌رین و دیتنێن وان، ئێش و ئازارێن وان ب ئاوایه‌كی راست بنڤیسینم .
من كارێ خوه به‌رێ ب سه‌ره‌دانا مه‌زه‌لێن ئانگۆ قه‌برێن نه‌مران بارزانییێ نه‌مر و ئیدریسێ جانگۆری ده‌ست پێ كر. من ل سه‌ر مه‌زه‌لێ وان سۆند خوار كو هه‌تا ژ من بێ ئەز دێ د خزمه‌تا وه و یا گه‌لێ خوه دا كار و خزمه‌تێ بكه‌م. ژ به‌ر كو وان ژیانا خوه ل سه‌ر ڤێ كربوون قوربانی. د ئەنجاماڤان خه‌باتێن خوه دا وه‌كه وه ژی ل دیار كری من هه‌تا نها 4 به‌رهه‌م ل سه‌ر وێ كارهساتا ئەنفالا نڤیسینه .
مامۆسته باقی : د ناڤا كار و خه‌باتێن ته یێن د ناڤا مالباتێن ئەنفالێ دا تو توشی چ هاتی. ته چ دیت و فێر بوی؟ تو دكاری ژ ته‌ماشه‌ڤانێن مه ره ژی ببێژه ؟
بووبێ ئە‌سه‌ر: باوه‌ر بكه گه‌له‌ك زه‌حمه‌ته كو ئەز به‌حسا وێ ده‌مێ بكه‌م. خه‌باته‌كه گه‌له‌كی زۆر و زه‌حمه‌ت بوو و دڤێ هنان ئەو كار بكرانا. لۆما من ده‌ست پێ كر. باوه‌ر بكن من د ده‌ستپێكی دا نزانبوو وێ ئەوقاسی زه‌حمه‌ت به.
چما ؟
ده‌ما من ده‌ست ب خه‌باتا خوه یا ب سه‌رەدانا رۆژێ سێ مالان كر. هه‌ر كو ل ماله‌كێ دبووم مێڤان و ده‌ما من ده‌ست ب پرسان دكر، وان ده‌ست ب گریی دكرن. گریه‌كا وه‌ها بوو كو چیایێن كوردستانێ ژی نكاریبوون خوه ل به‌ر گریێ وان بگرتانا .
هه‌ر من ژی ب وان را ل گه‌ل وان ده‌ست ب گری دكر. ئەم به‌رێ تێرا خوه دگریان و مه ژ نوودا ده‌ست ب خه‌باتا خوه، ئانگۆ پرس و به‌رسیڤان دكر.
د ناڤا هه‌ر مالباته‌كێ كه‌س و كارێن ئه‌نفالێ دا تم ئاگره‌كی كو قه‌ت ڤه‌نه‌دمری پێكه‌تی هه‌بوو. ئەو ئاگر قه‌ت ڤه‌نه‌دمری ئەو كه‌س و كارێن ل دوو ئەنفالێ مابوون ژی دشه‌وتاند. شه‌واتا وی ئاگرێ ده‌ما من ده‌ست ب كارێ خوه كر، رۆژ ب رۆژ ئەز ژی دشه‌وه‌تاندم .
ما من چ نه‌دیت:
من ژنێن پشتی مێرێ وان هاتبوون ئەنفالكرنێ هم بوو بوون دایك هم باب. ژ به‌ر كو ژ بۆنا زارۆكێن ئانگۆ ب چووكێن ل دوو باڤێن خوه مابوون نه‌مرن، ژنێن بارزانیان ب رۆژ كار دكرن ب شه‌ڤ ژی ل زارۆكان دنه‌رین، دیت.
من ئەو ژنا كو 25 (ل گۆر ده‌ما من خه‌بات دكر 2007) سال د سه‌ر ڤێ ره ده‌رباس بوو بوو هێ ژی ل به‌ندا زلامێ خوه، ل به‌ندا زارۆكێن خوه، ل به‌ندا باڤ و برایێ خوه بوون كو وێ رۆژه‌كێ ڤه‌گه‌رن، لێڤه‌نه‌گه‌ریان، دیت.
گه‌لۆ ل ڤێ جیهانێ كیژان ژن دكارن 37 سالان ل به‌ندا مێرێ خوه بسه‌كنه نه‌زه‌وجه و زارۆكێن ل دوو ئەنفالكرنا باڤێن خوه مانه بكن پێشمه‌رگه. باوه‌ر بكه ئەڤ ته‌نێ ل كوردستانێ دكاره بێ دیتن و ته‌نێ ژنێن بارزانیان دكارن ڤێ یه‌كێ بكن و ببینن .
من زارۆكێن كو نزانیبوون واته‌یا باڤ چ یه دیتن: گه‌له‌ك ژ وان پشتی باڤێن خوه ئان د چه‌ند مه‌هێ به‌ری چووینا باڤێ هاتبوون دنیایێ، لێ نزانبوون مانه‌یا باڤ چیه، .
بووم شاهیدێ وێ یه‌كێ كو وان ژنێن بارزانیان ب چ كه‌د و جاهدێ كار دكرن دا كو زارۆكێن وان نه‌مرن. د ئاڤاهیێ خانیان دا دخه‌بتین. د ناڤا ئەردان دا، د ناڤا په‌مبۆ دا، وه‌كه مێران كار دكرن دا كو ب په‌ره‌یه‌كی كێم وان زارۆكان ژ مرنێ خلاس بكن، دیت.
د خه‌باتێن خوه یێن 11 مه‌هان دا هه‌ما بێژن من ژی ب قاسی وان ئێش، ده‌رد، دیت. له‌ورا تشتێن هاتبوون سه‌رێ مالباتێن ئەنفالێ پر زه‌حمه‌تە كو مرۆڤ وان هه‌میا بێژه ئان بنڤیسینه. ئه‌گه‌رئوقیانووس ببه حوبر ئانكۆ موره‌كه‌ب ژی وێ تێرا نڤیساندنا وێ كارهساتێ نه‌كه. ئه‌گه‌ر تو ب سالان ڤێ كارهساتێ بێژه ژی وێ داوی لێ نه‌یێ .
مامۆستا باقی: ئەم نها ڤه‌گه‌رن، پشتی وان خه‌بات و به‌رهه‌مێن ته، گه‌لۆ سه‌ده‌ما نڤیساندنا وان ژ به‌ر چ بوو؟ و چما ته ده‌ست ئاڤێت كاره‌كی وه‌ها ؟
بووبێ ئە‌سه‌ر: ئەز باوه‌رم هه‌ما من به‌رسڤاڤێ ل ژۆر دا. لێ دیسا بێژم: سه‌ده‌ما نڤیساندن و خه‌باتێن من یا به‌رهه‌مێن ئەنفالێ ئەو بوو كو دڤێ ئەم وه‌كه نڤیسكار و ره‌وشه‌نبیرێن گه‌لێ خوه كاره‌ساتێن وه‌ها ب نڤیسێن خوه وان وه‌كه شانۆ، رۆمان و لێكۆلین بنڤیسینن و وان ل گه‌لێ خوه و جهانێ به‌لاڤ بكن .
هه‌ر چقاسی ئەڤ 37 سالێن كو د سه‌ر ئەنفالا بارزانیان را ده‌رباس ژی بوو به لێ هێ ژی گه‌له‌ك كورد ئانكۆ كوردێن پارچێن دن ڤێ نزانن. تایبه‌تی ژی كوردێن باكورێ كوردستانێ های و بایا وان ژ ڤێ كارهساتێ نه‌بوو یه. (ژ بلی پارتی، رێخستن و هندەك كه‌سێن ره‌وشه‌نبیر) ژ به‌ر كو هندەك ب زانه‌تی كار و خه‌باتێ دكن دا كو هه‌می خه‌بات و ته‌كۆشینا بارزانیان ل باكورێ كوردستانێ ل به‌ر چاڤێن كوردێن هه‌ڤالبه‌ندێن خوه ره‌ش رێ بدن .
لێ هوون باوه‌ر بكن كو پشتی وه‌شاندنا رۆمانا من یا ب ناڤێ بارزان دگرییا 8000 هه‌زار ئەنفالكرنا بارزانیان گه‌له‌ك ژ نوو دا فێر بوون كو ئەنفال چ یه و چ ئانیه سه‌رێ گه‌لێ مه، ل باشوورێ كوردستانێ و بارزانیان .
ویجا ده‌ما كورد ڤێ نزانبن وێ چاوا ئەوروپی ڤێ فێر ببن. ژ بۆنا به‌رخستن و فێربوونا ڤێ كارهساتێ دڤێ نڤیسكارێن كورد ل سه‌ر ڤێ بنڤیسینن و بكن زمانێن بیانی ل جیهانێ به‌لاڤ بكن دا كو ئەم ڤێ ژ نوو دا بخن قادا ناڤنه‌ته‌وه‌یی دا كو ئەنفالێ بكن جینۆساید.
هه‌ر ئەز وه‌ها باوه‌رم كو پشتی وه‌شانا رۆمانا 8000 ئەنفالێن بارزانیان ئەڤ مژار بێتر ل باكورێ كوردستانێ كه‌ته رۆژه‌ڤێ. لۆما ئارمانجا من ب نڤیساندنا به‌رهه‌مێن ئه‌نفالێ ئەو بوو كو ڤێ ب گه‌لێ خوه و جیهانێ بدم زانین. كار و ئەركێ ره‌وشه‌نبیران ئەوه كو ئەو بوویه‌ر و كریارێن تێنه سه‌ری گه‌لێ وی بكن نڤیس دا كو هەم خه‌لكێ وی هەم ژی جیهان وان بخوینن دا كو فێر ببن ئەو كریار و بوویه‌ران ژ بۆنا چ و ژ به‌ر چ سه‌ده‌مان پێك هاتنه .
مامۆسته باقی: گه‌لۆ چما ئەنفالێ ژ بارزانیان ده‌ست پێ كر و سه‌ده‌ما ڤێ چ بوو؟ گه‌لۆ ته چما خه‌باتێن خوه ل ده‌ڤه‌را بارزان ده‌ست پێ كر؟
بووبێ ئە‌سه‌ر: سپاس ژ بۆنا پرسه‌كه وه‌ها. ژ به‌ر كو ئەڤ خاله‌ك و خه‌له‌كه‌ك هه‌ری گرینگە. چما ئەنفالێ ژ بارزانیان ده‌ست پێ كر ؟
ژ به‌ر كو بارزانی بوو بوون كه‌له‌مێ به‌ر چاڤێن هه‌می داگیركه‌ران. له‌ورا ژی هه‌ر چار داگیركه‌رێن مه ل گه‌ل هه‌ڤ كار و خه‌بات دكرن دا كو بارزانیان ژ هۆلێ راكن. ل گۆر وان ژ هۆلێ راكرنا بارزانیان قه‌داندنا گه‌لێ كورد بوو. هه‌گه‌ر ئەم ل هه‌ر چار پارچێن كوردستانێ بنه‌رن ئەم دێ شۆپا ته‌كۆشین و به‌رخوه‌دانێن بارزانیان ببینن. ژ به‌ر بارزانی ئێدی بوو بوون كوردستان و كوردستان ژی بوو بوو بارزانی .
ژ به‌ر ڤێ بوو كو هه‌ر چار داگیركه‌رێن مه ل گه‌ل هه‌ڤ لێ دخه‌بتین كو بارزانیان بقه‌دینن. ده‌ما د سالا 1975ان دا ته‌كۆشینا گه‌لێ كورد ل باشوورێ كوردستانێ هاته راوه‌ستاندن. سه‌دام و داگیركه‌ران باوه‌ر كرن مه‌سه‌لا كورد قه‌داندن. لۆما سه‌دام كوردێن ل چۆلێن باشوری عیراقێ ب جھ كربوون ڤه‌گه‌راندن هه‌ولیرێ و د كامپان دا ب جھوار كرن كو وی دگۆت; ”ئێدی كورد نه‌مان و نكارن ته‌كۆشینا ل هه‌مبه‌ری وی بدۆمینه”.
لێ تشتێن سه‌دام و داگیركه‌رێن مه خوه‌ستبوون وه‌كه وان ده‌رنه‌كه‌ت. كوردان ب سه‌رپه‌ره‌شتیا بارزانیان ژ نوودا ب ناڤێ قیاده مواقه‌ت ده‌ست ب شه‌رێ ئازادیا كوردستانێ كرن. داگیركه‌رێن مه ژ ڤێ عاجز بوون. جڤین ل سه‌ر جڤینان چێ كرن دا كو ب هه‌ڤرا رێیا نەھێلانا بارزانیان ببینن .
لۆما د جڤینه‌كێ دا ل گۆر پێشنیارا خوه‌فرۆشه‌كی كو سه‌رۆك عەشیر بوو، ژ سەدام را گۆت: ”وه چ كر بارزانی نه قه‌دیان. لێ ئەز پێشنیار دكم كو ئەم ل گۆر بریارێن جه‌نابێ ته، هه‌می زلامێن بارزان بگرن و ل سه‌ر ناڤێ ئەنفالێ وان ب ساخی بن ئه‌رد بكن، وێ ده‌مێ ئەم دێ ئانگۆ هوون سه‌رۆكێ مه كوردان و عەره‌بان سەدام دێ ب سه‌ركه‌ڤن. ده‌ما زلام نه‌مینه وێ زارۆك چێ نه‌بن، وێ كه‌س نه‌زه‌وجن. هه‌تا ده‌مه‌ك دوور درێژ وێ ره‌وش وه‌ها هه‌ره د ناڤاڤێ ره‌وشێ دا جه‌نابێ وه دێ هه‌می كوردان ل گۆر خوه په‌روه‌رده بكن. جه‌نابێ وه و ئەم كوردێن نه ب بارزانیان را ئەم دێ ژ وان خلاس ببن. ئەڤ دێ ببه سه‌ركه‌تنه‌كا وه یا بێ هه‌مپا.”
پێشنیارا وی سه‌رۆك ئەشیرێ جاش و خوه‌فرۆشێ دكه‌ڤه سه‌رێ سه‌دام . لۆما ئەو ڤێ دخە ژیانێ و ژ بارزان ده‌ست پێ دكه.
لێ دوورا سه‌دام ئەڤ به‌رفره كر و ل سه‌رانسه‌رێ باشوورێ كوردستانێ 182.000 كورد ب ساخی بناخ كر.
سه‌ده‌ما من خه‌باتێن خوه یێن ل سه‌ر ئەنفالێ ژ بارزان و ل ده‌ڤه‌را بارزان ل باژارۆكێ بلێ ده‌ستپێ كر ئەڤ بوو .
من نكاری بوو و ئەو ده‌رفه‌ت نەبوو ئەز ل سه‌رانسه‌رێ كوردستانێ ل مالباتێن كه‌سێن وان هاتبوون ئەنفالكرنێ بگه‌رم. كاره‌كی وه‌ها وێ ب سالان وه‌خت بگرتبا.
لۆما ئەز ل بلێ ب جهو وار بووم، ژ به‌ر كو پرانیا كه‌سێن وان هاتبوون ئەنفالكرن، ل سه‌ر هه‌ڤ بوون، ئانگۆ ل گوندێ نێزیك هه‌ڤ بوون. سه‌ره‌دان و گه‌را گوندان ژ بۆنا من ره‌هه‌تر بوو. لۆما من ژ ده‌ڤه‌را بارزان و ژ بارزانیان ده‌ست پێ كر.
هوون یا راستی بخوازن ئەنفال هه‌ده‌ف و ئارمانجا وێ دیار و ئاشكه‌را بوو. نەھێلانا گه‌لێ كورد و ب تایبه‌تی یا بارزانیان بوو. لۆما كه‌سێن توشی ڤێ كارهساتێ بوو بوون هه‌ما بێژن، ژیانا وان یه‌ك بوو. هه‌میان وه‌كه هه‌ڤ پشتی ئەنفالكرنا زلم ئێش و زه‌حمه‌تیێن وه‌كه هه‌ڤ دیتبوون. ژ به‌ر ڤێ فێربوونا ئێشا ئەنفالكرنا مالباتێن بارزانیان و هه‌می كوردان كێم زێده وه‌كه هه‌ڤە .
مامۆستا باقی: ژبۆنا ئه‌نفال د قادا ناڤنه‌ته‌وه‌یی دا وه‌كه جینۆساید بێ قه‌بوولكرنێ، دڤێ چ بێ كرنێ؟
بووبێ ئە‌سه‌ر: ل گۆر من پرسا هه‌ری گرینگ یه‌ك ژێ ژی ئەڤە.
ژ بۆنا ئەم ڤێ كاره‌سه‌تێ د قادا ناڤنه‌ته‌وه‌یی دا بكن جینۆساید. دڤێ ب سه‌رپه‌ره‌شتیا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ كۆمیته‌یه‌ك ب ناڤێ كۆمیته‌یا ئەنفالێ بێته دامه‌زراندن. ئەڤ كۆمیته كار و خه‌باتێن خوه د قادا ناڤنه‌ته‌وه‌یی دا بدۆمینه.
دڤێ كۆمیته‌یه‌ك چاوا بێ دامه‌زراندن ؟
دڤێ ژ پەرله‌مانا كوردستانێ چه‌ند كه‌سێن زیره‌ك و زمان زان ده‌ست پێ بكن. ئەو كه‌سێن د ڤی واری دا شاره‌زا و سه‌روه‌ختێ زمانێن بیانیان بن. چه‌ند كه‌سێن كو لێكۆلینێن وان ئان به‌رهه‌مێن وان ل سه‌ر ڤێ كاره‌سه‌تێ هه‌بن ئانگۆ هاتبن نڤیسین و به‌لاڤكرن. چه‌ند كه‌سێن ژ بۆ وه‌لاتێن ئەورۆپی، رۆژنامه‌ڤان، پەرله‌مانتاریێن دۆستێن كوردان ژی هه‌بن دا كو ئەو ژی ل ئەورۆپا ڤێ بدن زانین و ل سه‌ر وێ بنڤیسینن. د پەرله‌ما‌نێ ئەورۆپیان دا ڤێ بخن رۆژه‌ڤا وان .
لۆما دڤێ ژ بۆنا كاره‌كی وه‌ها ژی ب بودجه‌یه‌كا باش كو بكاربه هه‌می كه‌سێن د ڤێ كۆمیتێ دا جھ دگرن د وارێ ئابۆری دا پشتگریا وان بكن .
ئیرۆ ژیانا سیاسی، چاندی و…هتد ب سایا پا‌ران دبه. لۆما دڤێ ژی ب بودجه‌یه‌ك باش ب كۆمیته‌یه‌كا زیره‌ك، زمان زان و لێكۆلینه‌ر ده‌ست ب ڤی كاری بكه داكو ئەم ل گه‌ل هه‌ڤ ڤێ ئەنفالێ د قادا ناڤنه‌ته‌وه‌یی دا بكن جینۆساید.
مامۆستا باقی: فه‌رمۆ گۆتنا نها یا ته یه. ئەم ئێ به‌رنامه‌یا خوه ب گۆتنێن ته داوی بقه‌دینن. كه‌ره‌م بكه.
بووبێ ئە‌سه‌ر: باوه‌ر بكه من گه‌له‌ك تشت گۆت. لێ ئەم چقاسی بێژن و بنڤیسینن ژی ئەم دێ نكاربن ڤێ كاره‌سه‌تێ د هه‌ر واری دا بدن زانین.
داخوازا من ئەوە كو ئەم هه‌می كورد و ب تایبه‌تی یێن ل ئەورۆپا ل گه‌ل هه‌ڤ ب كاره‌كی وه‌ها ڤه رابن.
هه‌تا كو ئەم ڤێ نه‌كن جینۆساید دڤێ ئەم كارێ خوه بدۆمینن .
سپاس ژ بۆ چارپه‌ل مه‌دیا، سپاس ژ بۆ جه‌نابێ ته ژی كو وه ل گه‌ل هه‌ڤ، ئیمكانا كو ئەز ل سه‌ر كارهساتا ئەنفالێ نه‌رین و دیتنێن خوه بێژم دانه من
سپاس ژ بۆ هه‌می كه‌سێن ئەم ته‌ماشه كرن و وێ بكن. سپاس ژ بۆنا برایێ من باوه‌ر ئە‌سه‌ر كو ئەو ژی وێ ده‌مێ ل باشوورێ كوردستانێ بوو، ب پێشنیارێن خوه ب ئالیكاریا من ڤه رابوو بوو.
ھەڤپەیڤینا چارپەل مەدیا دگەل نڤیسكار بووبێ ئەسەر
