ناتۆ بەر ب كیڤە دچە
هندەك ئەنالیز و ڕاپۆرتێن ڕۆژاڤایی، دیار دکن کو ئه‌ردنیگاری، دیرۆک و به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وه‌یی ڕێ دده به‌رده‌وامیا ناکۆکیان د ناڤبه‌را ده‌وله‌تێن ناتۆ دا و دیار دکن کو ناتۆ ژ ناڤخوەیی ڤه تێ ته‌هدید کرن، وه‌ک ئالۆزیێن ناڤبه‌را ترکیێ و یۆنانستانێ، ناکۆکییێن ل سه‌ر لیبیا و ئێریشا ترکیا یا ل سه‌ر سووریا و ڕۆژاڤایێ کوردستانێ، و جیاوازییا دیتنان ل سه‌ر پرسێن ئه‌وله‌هییێ ، ژ به‌ر کو وه‌لاتێن ڕۆژهلاتێ ئه‌ورۆپایێ دبینن کو گه‌فا یه‌که‌م ژ ڕووسیایێ دھێت، لێ وه‌لاتێن باشوورێ ئه‌ورۆپایێ نه‌ئارامی و بێئارامیا ل ڕۆژهلاتا ناڤین و ئەفریقایێ وه‌کی گه‌فا یه‌که‌م ل سه‌ر ئه‌وله‌هیا خوه دبینن.
ئەلمانیا وه‌کی ئالته‌رناتیفا ناتۆ-یێ ئاڤاکرنا ئارتێشه‌ک یه‌کبوویی یا ئه‌ورۆپی پێشنیار کر. د ناڤ ئالیگرێن ڤێ پێشنیاریێ دا، سه‌رۆکێ فرانسایێ ئه‌مانوێل ماكرۆن ھەیە ، بێ گۆمان ئەمریكا ژ ڤێ پێشنیارێ نه دلخوه‌شه. واشینگتۆن، دزانه و دبینه کو ده‌رکه‌تنا ئارتێشه‌ک وسا دێ هه‌بوونا ناتۆ-یێ، و یا گرینگتر ژی، پێویستیا هه‌بوونا هێزێن ئەمریكایێ ل وه‌لاتێن ئه‌ورۆپی بێخه ناڤ گۆمانان.
جووداهیێن سیاسی و ستراته‌ژیک یێن د ناڤبه‌را وه‌لاتێن ئه‌ندامێن ناتۆ-یێ دا کریزا نه‌باوه‌ریێ د ناڤخوەیێ وێ دا دیار دکه. پۆلیتیکایێن ترومپ یێن د ناڤ تفاقێ دا گه‌له‌ک کریز چێکرنه، نه‌مازه ژ به‌ر کو سیاسه‌تا ترومپ هه‌ر تشتی ل گۆری خوه فه‌رز دکه ل سه‌ر هه‌سابێ به‌رژه‌وه‌ندیێن وه‌لاتێن ئه‌ندامێن ناتۆ یه.
ترکیا ژی د ناڤ ناتۆ-یێ دا بوویه چاڤکانیه‌ک گه‌ف و نه‌ره‌حه‌تیێ و بوویه ئەگەرا دوبه‌ندی و ناکۆکیێن ناڤ ئه‌ندامێن ناتۆیێ. ل سه‌ر وان جووداهیێن کو ژ به‌ر ئێرشێن ترکیێ ل سەر باکورێ سووریێ پشتی ڤه‌کشینا ژ نشکا ڤه یا ئەمریكایێ ده‌رکه‌تنه هۆلێ. و ڕاگەهاندنا کرینا س-400؛ یا ڕووسی . هه‌ر وه‌ها سیاسه‌تا وێ یا دژمنانه ل هه‌مبه‌ر یونانستان و فرانسایێ ل ڕۆژهلاتێ ده‌ریایا سپی. ده‌ما کو هه‌ر دو هه‌ڤالبه‌ندێن ناتۆ-یێ، یونانستان و ترکیا، به‌ر ب ڕووبرووبوونه‌ک له‌شکه‌ری ڤه دچه ، دبه کو ئاگر ب هه‌رێمێ ته‌ڤی بکه‌ڤه، و ئالۆزی د ناڤ ئاڤا ده‌ریایا سپی دا زێده ببه و ناتۆ بێ هێز خویا دکه . گه‌لۆ دێ ناتۆ بکاربه ڤێ ئالۆزییێ چاره‌سه‌ر بکه؟
ئافراندنا ئارتێشه‌ک یه‌کبوویی یا ئه‌ورۆپی بێ گۆمان دێ ببه ئالۆزیه‌که ناتۆ-یێ یه و دێ ئه‌ورۆپا ڤه‌گوهه‌رینه هێزه‌ک سه‌ربخوه ژ ناتۆ-یێ. لێبه‌لێ، زه‌حمه‌تیێن ڤێ ئارتێشێ د دژواریا ئه‌نته‌گراسیۆنا د ناڤ هێزێن له‌شکه‌ری یێن ئه‌ورۆپی دا تێ دیار کرن، و هه‌که دامه‌زراندنا ئارتێشا ئه‌ورۆپی پێک وه‌ره، ئه‌و دێ نکاربه بگەهیژه ئاستا به‌رسڤا شه‌رێن ستراته‌ژیک و گه‌فێن ڕووسیایێ یێن ل سه‌ر ئه‌ورۆپا، نه‌مازه وه‌لاتێن ئه‌ورۆپایا ڕۆژهلات.
ناتۆ ژبۆ به‌ردوامیا خوه دڤێ هه‌ڤکاریا د وارێ ئه‌وله‌هی، ئیستخبارات و پۆلیتیکایێن پاراستنێ دا د ناڤبه‌را ده‌وله‌تێن ئه‌ندام یێن هه‌ڤبه‌ندیێ دا هه‌ول بده و خورت بکه ، ئه‌ڤ ژی نه هێسانه.
پێشه‌رۆژا تفاقێ؟
جووداهیێن د ناڤبه‌را وه‌لاتێن ئه‌ندام د ناڤ ناتۆیێ دا ژ دامه‌زراندنا وێ ڤه تایبه‌تیه‌ک ناتۆ یه، و یا کو تا نها ناتۆ یه‌کبوویی مایه ، به‌رژه‌وه‌ندیێن هه‌ڤبه‌ش د ناڤ ئه‌ندامێن وێ دا و گه‌فێن مۆسکۆ ل سه‌ر ئه‌ندامێن د ناڤ ڤێ تفاقێ دا یه ، کو فه‌رز دکه ده‌وله‌تێن ئه‌ندام ناچاربن کو یه‌کرێزیا خوه بپارێزن.
نوری حاجۆ
سوێد 2020.09.06
