ئەم کورد ب دەستێن خوە پەیمانا لۆزانێ ساخ دهێلن
رۆژا ٢٤ێ ته‌مووزێ ۱۰۰ سالییا په‌یمانا لۆزانێ یه
ب مناسه‌به‌تا ۱۰۰ سالییا په‌یمانا لۆزانێ، ل کوردستانێ، ئه‌ورۆپایێ، ئه‌مه‌ریکایێ، جڤین، کۆنفه‌رانس، مه‌ش و چالاکییێن جوور ب جوور تێنه ل دار خستن و دێ هینا ژی بێنه ل دار خستن. هه‌لبه‌ت ژ بۆ ته‌شهیرکرن و ره‌دکرنا په‌یمانا لۆزانێ، مه‌ش، سه‌مینه‌ر، کۆنفه‌رانس، نڤیس، دیپلۆماسی و مه‌حکه‌مه کرن و پرۆته‌ستۆ گه‌له‌ک گرنگن. چالاکی و خه‌باتێن د ده‌ربارێ په‌یمانا لۆزانێ دا هه‌لبه‌ته نابه کو ب ڤان چه‌ند رۆژێن هه‌تا ۲٤ێ ته‌مووزێ بێنه سنووردار کرن.
دڤێ ب بارنامه‌یه‌که به‌رهه‌مدار ب کێمانی هه‌تا داوییا سالا ۲۰۲۳ێ ئه‌ڤ خه‌بات بێنه مه‌شاندن. دڤێ ل دیاسپۆرایێ هه‌یه‌ته‌کا هه‌ڤبه‌ش، پلاتفۆرمه‌کا هه‌ڤبه‌ش یا کوردان بێ ئاڤا کرن و نه به‌س ل باژارێ لۆزانێ، ب تایبه‌تی ژی ل جهێن دن یێن دیاسپۆرایێ، دڤێ چالاکی، هه‌ڤدیتن، کۆنفه‌رانس و خه‌باتێن به‌رفره‌ه، میتینگ بێنه ئۆرگانیزه کرن. دڤێ ل به‌ر ئاڤاهییا نه‌ته‌وێن یه‌کبوویی، پەرلەمه‌نتۆیا ئه‌ورۆپایێ، ل پەرلەمه‌نتۆیێن هه‌ر ده‌وله‌ته‌کا ئه‌ورۆپایێ کۆنفه‌رانس و چالاکی بێنه ل دار خستن. دڤێ ل به‌ر کۆنگره‌یا ئه‌مه‌ریکایێ، ل به‌ر پەرلەمه‌نتۆیا ئینگیلته‌ره‌یێ، ل به‌ر پەرلەمه‌نتۆیا رووسیایێ دڤێ چالاکی بێنه ل دار خستن. دڤێ ب چالاکییێن جوور ب جوور رایا گشتی یا ئه‌ورۆپا، ئه‌مه‌ریکایێ، رووسیایێ د ده‌ربارێ په‌یمانا لۆزانێ دا بێنه ئاگاهدار کرن. دڤێ کورد داخوازا هه‌ڤدیتنێ ل سه‌رۆکێ نه‌ته‌وێن یه‌کبویی، سه‌رۆکێ پەرلەمه‌نتۆیا ئه‌ورۆپایێ؛ ل بالیۆز و کۆنسۆلۆس و نوونه‌رێن ده‌وله‌تێن جیهانێ بکن. دگه‌ل رایادارێن چینێ، هندستانێ دڤێ رێیا هه‌ڤدیتنێ بێ په‌یدا کرن.
ل باژاره‌کێ ناڤه‌ند یێ ئه‌ورۆپایێ کورد دکارن د پایزا ۲۰۲۳یێ دا، د ده‌مه‌کا مناسب دا، ژ بۆ پرۆته‌ستۆکرنا په‌یمانا لۆزانێ میتینگه‌که ب به‌شدارییا سه‌دهه‌زاران که‌سان ئۆرگانیزه بکن.
ل باشوور و رۆژاڤایێ کوردستانێ ده‌زگه‌هێن سڤیل، که‌سایه‌ت و پارتییێن سییاسی دکارن میتینگ، کۆنفه‌رانس و چالاکییێن جوور ب جوور یێن گرسه‌یی ئۆرگانیزه بکن.
شه‌رتێن رۆژهلاتێ کوردستانێ گه‌له‌ک زه‌حمه‌ته؛ لێ هێزێن وه‌لاتپه‌روه‌ر دکارن ل گۆری ئیمکان و سێانێن خوه چالاکییێن جوور ب جوور ل دار بخن.
ل باکورێ کوردستانێ و ل ترکییه‌یێ پارتییێن سییاسی، ده‌زگه‌هێن سڤیل و که‌سایه‌تێن ناڤدار یێن کورد دکارن پلاتفۆرمه‌کا تایبه‌ت ژ بۆ په‌یمانا لۆزانێ ئاڤا بکن و گه‌له‌ک هه‌ڤدیتن، جڤین، کۆنفه‌رانس و میتینگان ل دار بخن.
ئه‌ڤ خه‌بات ل هه‌ر چار ئالییێن کوردستانێ و ل دیاسپۆرایێ بێنه ئۆرگانیزه کرن، وێ نه‌حه‌قی، ژه‌نۆسید و هه‌قاره‌تا کو ب په‌یمانا لۆزانێ ل مله‌تێ کورد هاتییه کرن دێ باشتر بێ ده‌شیفره کرن؛ دێ پشتگرییا ناڤده‌وله‌تی خورتر بکه؛ دێ هشمه‌ندی، هه‌ڤکاری، تفاق و ب هه‌ڤرا خه‌باتا نه‌ته‌وه‌یی، نشتمانی د ناڤ کوردان دا خورتر، گه‌شتر و به‌رفره‌هتر بکه؛ دێ پرۆته‌ستۆ و رووره‌شکرنا په‌یمانا لۆزانێ ببه به‌رهه‌ما ب ملیۆنان که‌سان.
هینا ژی نه ده‌ره‌نگه. هه‌گه‌ر مرۆڤ ژ دل بخوازه؛ ئه‌ڤ ئۆرگانیزاسیۆن دکاره ل دیاسپۆرایێ ژی، ل هه‌ر چار ئالییێ کوردستانێ و ل ترکییه‌یێ ژی بێنه ل دار خستن.
لێ وه‌ک گه‌له‌ک جاران و وه‌ک د گه‌له‌ک مژاران دا، کورد دیسا ژی نه ل سه‌ر هه‌ڤن، نه یه‌کگرتی نه، نه ئۆرگانیزه نه، ل گۆری پێویستییا هه‌یی ته‌ڤناگه‌رن، نه چالاکن.
هه‌روه‌ها دیسا وه‌ک گه‌له‌ک جاران، کورد تشتێن ئه‌ساسی یێن چارەنڤیساز یێن کو دڤێ بکن، وان ناکن، تشتێن د ده‌ره‌جه‌یا چارا و پێنجان دا ددن پێش خوە.
ئه‌ز دبێژم ما ئه‌م چما گوهێ خوه یێ چه‌پێ ب ده‌ستێ خوه یێ راستێ دگرن، ئه‌م کارێ خوه زه‌حمه‌تر دکن؟ ئه‌م چما وێ شانسا کو هاتییه به‌ر ده‌رییێ مه، ب سییاسه‌ته‌کا ئاقلانه ناستینن ناڤ مالا خوه؟ ما چما ئه‌م وان تشتێن ئه‌ساسی کو دڤێ ئه‌م بکن، ئه‌م ل سه‌ر وان ب هشیارییه‌کا نه‌ته‌وه‌یی، نشتمانی راناوه‌ستن و ئه‌م ناکن؟
ما ژ خوه په‌یمانا لۆزانێ ب ده‌وله‌تا فه‌ده‌ره یا باشوورێ کوردستانێ ده‌رزه‌که مه‌زن نه‌خوارییه؟ ما ژ خوه هه‌گه‌ر ئه‌م ڤێ ده‌رزێ ل باشوورێ کوردستانێ ب سییاسه‌ت و یه‌کگرتنا خوه یا ناڤخه‌یی یا نه‌ته‌وه‌یی، نشتمانی به‌رفره‌ه و کوور بکن، ما ئه‌ڤ په‌یمان دکاره خوه ل به‌ر مه بگره؟ ما دێ ئه‌ڤ ده‌رزا کو ژ باشوورێ کوردستانێ ڤه ل په‌یمانا لۆزانێ که‌تییه، ب یه‌کگرتنا ناڤخوه‌یی دێ د په‌یمانا لۆزانێ دا شکه‌سته‌که مه‌زن ب خوه را نه‌ینه؟ ما هه‌گه‌ر پارتییا دەمحکراتا کوردستانێ (پەدەکە) و یەکێتییا نشتمانیا کوردستانێ ( یەنەکە) وه‌ک به‌رێ، وه‌ک ده‌ستگرتنا رێزداران که‌ک مه‌سعود و مام جه‌لال، ئیرۆ ژی ده‌ست بدن هه‌ڤ، ببن هه‌یکه‌لێ یه‌کگرتنا هه‌موو پارتییێن دن، ل هه‌مبه‌ری به‌غدایێ، ئیرانێ، ترکییه‌یێ، سوورییه‌یێ، ئه‌مه‌ریکایێ، ئینگیلته‌رایێ، رووسیایێ ببن یه‌ک؛ ما کی دکاره خوه ل به‌ر وان بگره؟ ما د دیرۆکا کوردستانێ دا چه‌ند جاران وه‌ک ڤێ ده‌مێ دەلیڤە ئه‌وقاس هاتییه به‌ر ده‌رییێ مه؟ ما کلیلا ئه‌ساسی هه‌تا راده‌یه‌کێ نه د ده‌ستێ پەدەکێ و یەنەکێ دا یه؟ ما ئەڤ قسمه‌تێ هاتییه به‌ر ده‌رییێ وان، هاتییه به‌ر ده‌رییێ هه‌موو کوردێن جیهانێ، چما ژ بۆ به‌رژه‌وه‌ندییێن مله‌تێ مه بکار ناینن، پێشدا نابن، رێ ددن کو ئه‌ڤ ده‌ستکه‌فتییێن هه‌یی لاواز ببن و پێشدا نه‌چن؟
ما گه‌لۆ، هه‌گه‌ر رێکەفتنا دهۆکێ بجیه بهاتا، ل سه‌ر هه‌موو ئاخا رۆژاڤایێ کوردستانێ ب به‌شدارییا هه‌موو پارتییێن کوردان ئیداره‌یه‌که هه‌ڤبه‌ش یا عه‌سکه‌ری، سییاسی، ئابۆری، دیپلۆماسی پێک بهاتا، ما دێ ده‌رزه‌کا کوور و به‌رفره‌ه ب لۆزانێ نه‌که‌تبوویا؟ گاڤا کو رێزدار سه‌رۆک مه‌سعود بارزانی ب په‌سندکرن و چاڤدێرییا ئه‌مه‌ریکایێ و فرانسایێ ژ بۆ رێکەفتنا دهۆکێ ده‌ست ب خه‌باتان کر، ما نه ب وێ ئارمانج و هشمه‌ندییێ بوو کو، وێ ده‌رزا مه‌زن یا ژ باشوورێ کوردستانێ ب په‌یمانا لۆزانێ که‌تییه، ب سییاسه‌ته‌کا ئاقلانه به‌ر ب رۆژاڤایێ کوردستانێ فره‌هتر و کوورتر بکه؟
ما هه‌گه‌ر ل سه‌رانسه‌رێ رۆژاڤایێ کوردستانێ، ل سه‌ر ئه‌ساسێ لهەڤهاتنا دهۆکێ، ئیداره‌یه‌کا هه‌ڤبه‌ش یا کوردان ئاڤا ببوویا؛ ما باشوور و رۆژاڤایێ کوردستانێ وه‌ک فعلی نه‌دبوون یه‌ک؟ ما ئه‌م نزانن ئه‌ڤ یه‌کبوونا فعلی دێ چقاس هێز بدا هه‌ر دو پارچه‌یێن کوردستانێ و هه‌موو کوردێن جیهانێ؟ ما ئه‌م نزانن ئه‌ڤ یه‌کبوونا فعلی د ئه‌سلێ خوه دا دێ دربه و پووچکرنه‌کا مه‌زن بوویا کو ل په‌یامان لۆزانێ بکه‌ڤه؟
ما ئیرۆ هه‌گه‌ر ل باشوورێ کوردستانێ پەدەکە، یەنەکە و هه‌موو پارتییێن کوردستانێ ده‌ست بدن هه‌ڤ، ل ده‌ستکه‌فتییێن خوه یێن فه‌ده‌رال خوه‌دی ده‌رکه‌ڤن، ده‌زگه‌هێن ده‌وله‌تبوونێ بکن یه‌ک و خورتر و گه‌شتر بکن؛ ژ بۆ ماده‌یا ۱٤۰ێ یا قانوونا بنگه‌هین یا ئیراقا فه‌ده‌رال بێ بجیهانین خه‌باته‌ک ئه‌نجامدان بمه‌شینن؛ ل همبه‌ر دۆست و دژمنان یه‌ک ده‌نگ بن؛ ما کیژان په‌یمانا لۆزانێ دکاره خوه ل همبه‌ری وان بگره؟
ما هه‌گه‌ر ئیرۆ ل رۆژاڤایێ کوردستانێ پینک، ئه‌نکس و هه‌موو پارتییێن کوردان ل سه‌ر رێکەفتنا دهۆکێ پێک وه‌رن، کی دکاره رێ ل به‌ر کوورکرنا وێ ده‌رزا کو ل په‌یمانا لۆزانێ که‌تییه بگره؟
ما د ته‌مووزا ۲۰۱٥ێ دا، هه‌گه‌ر پەکەکێ ب سییاسه‌تا خه‌نده‌ک و باریکاتان، ب وێ سییاسه‌ت و کاره‌ساتا ته‌خریبکه‌ر، ژ پلانا ده‌وله‌تا ترکییه‌یێ یا تێکبرن و رێلبه‌رگرتنا ده‌ستکه‌فتییێن کوردان ئێن ل باکور،رۆژاڤا و باشوورێ کوردستانێ را رێ خوه‌ش نه‌کربوویا، ب سییاسه‌تا خه‌نده‌کان هێز و هێڤییێن مله‌تێ کورد نه‌شکاندبوویا؛ ته‌ماما کوردان ب رێیێن سڤیل، سییاسی، ده‌مۆکراتیک، گرسه‌یی تێکۆشینا خوه بلند کربوونا؛ ما ب وێ هشیاربوون و رۆنه‌سانسا ب ملیۆنان کوردێن باکورێ کوردستانێ و ترکییه‌یێ یا د سالا ۲۰۱٥ێ دا دێ ده‌رزه‌ک مه‌زن ب په‌یمانا لۆزانێ نه‌که‌تبوویا؟
ما گه‌لۆ، د ده‌مه‌کی دا کو سیسته‌ما دو بلۆکی یا جیهانێ تێکچوویه، دەلیڤێن مه‌زن که‌تنه ده‌ستێ مله‌تێ مه؛ ل جهێ کو ئه‌م هشمه‌ندی، بیر و باوه‌ری، رێخستن و خه‌باتێن ل سه‌ر بنگه‌هێ نه‌ته‌وپه‌روه‌رییێ، وه‌لاتپه‌روه‌رییێ، نشتمانپه‌روه‌رییێ بهوونن؛ ئه‌م داخوازا ستاتویه‌کا نه‌ته‌وه‌یی، جۆگرافی، سییاسی ل سه‌ر ئاخا کوردستانێ بکن؛ ئه‌م رابن پشتگری و که‌د و فه‌ده‌کارییا ب ملیۆنان کوردان د سییاسه‌تا “وه‌لاتێ هه‌ڤبه‌ش، نه‌ته‌وا ده‌مۆکراتیک، جمهوورییه‌تا ده‌مۆکراتیک” دا بفه‌تسینن؛ ما ئه‌ڤ نایێ وێ واته‌یێ کو ئه‌م وان جهێن بشکوڤی، چریایی و قه‌تیایی یێن په‌یمانا لۆزانێ ب ده‌ستێن خوه ددروون؟
ما هه‌گه‌ر ئیرۆ ل باکورێ کوردستانێ ب ملیۆنان کورد ژ ئالییه‌کی ڤه ل سه‌ر مافێن خوه یێن عاجل ده‌ست بدن هه‌ڤ و ژ ئالییه‌کی ڤه ژی پارتی و رێخستنێن کوردستانی ل سه‌ر به‌رنامه‌یه‌ک نه‌ته‌وه‌یی، نشتمانی، ب شێوه و ئاموورێن نوو و مۆده‌رن، هه‌ڤکاری و تفاقێن خوه بهوونن، ته‌مسیلییه‌تا کوردێن باکورێ کوردستانێ و ترکییه‌یێ ئاڤا بکن؛ کی دکاره خوه ل به‌ر وان بگره، کی دکاره رێ ل به‌ر ده‌رزخوارنا په‌یمانا لۆزانێ بگره؟
هه‌گه‌ر ئیرۆ ل رۆژهلاتێ کوردستانێ ب وێ هێز و ورە و هه‌یه‌جانا راپه‌رینا ژ به‌ر کوشتنا که‌چا کورد، ژینا ئه‌مینی، چێببوو، هه‌موو پارتییێن کوردان ده‌ست بدن هه‌ڤ، هه‌ڤکارییا خوه خورتر و بهێزتر بکن؛ ما دێ ژ رۆژهلاتێ کوردستانێ ژی رێیا ده‌رزه‌کا مه‌زن ب په‌یمانا لۆزانێ بکه‌ڤه ڤه‌نه‌به؟
ئه‌م باش دزانن، ڤایه ب سه‌دان سالانه کو ده‌وله‌تێن مه‌زن ژ بۆ به‌رژه‌وه‌ندییێن خوه رێ نه‌دانە کو کورد ببن ده‌وله‌ت. ئیرۆ ژی دیسا ده‌وله‌تێن مه‌زن گه‌له‌ک جاران د ڤێ ده‌ربارێ دا چارەنڤیسان دیار دکن. لێ پشتی رووخاندنا سیسته‌ما دو بلۆکی یا جیهانێ، پشتی کو سه‌دام حسێن کووه‌یت داگیر کر، ب مداخاله‌یا ئه‌مریکایێ و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ، دەرفەتەک مه‌زن هاته به‌ر ده‌رییێ کوردان، به‌رژه‌وه‌ندییێن کوردان و یێن ده‌وله‌تێن مه‌زن هنه‌کی ل هه‌ڤ هاتن و ب تفاقا کوردان ب هه‌بوونا به‌ره‌یا کوردستانی، رێیا ده‌وله‌تا فه‌ده‌رال ئا باشوورێ کوردستانێ ڤه‌بوو.
هه‌لبه‌ته، نه‌راسته کو ئه‌م ئاڤانه‌بوونا ده‌وله‌ته‌ک کوردی به‌س ب ئاکتۆر، فاکتۆر و شه‌رتێن ده‌ره‌کی ڤه گرێ بدن. لێ پر ئاشکه‌ره‌یه کو، جارنا ب پشتگرتنا داگیرکه‌ران، جارنا ب بێده‌نگ مایینێ، جارنا ب رێلبه‌رگرتنێ، جارنا ژی ب ئالیکاری نه‌داینا کوردان، مخابن شه‌رت، کۆنژۆنکتر و هێزێن ده‌ره‌کی گه‌له‌ک جاران د ئاڤانه‌بوونا ده‌وله‌ته‌کا کوردی دا بوونه تەعینکەر.
لێ راستییه‌ک مه یا ته‌حل ژی هه‌یه کو، جارنا ژ به‌ر نه‌ئاماده‌بوون، بێتفاقی و بێرێخستنییێ، ژ به‌ر رکەبه‌ری، دژایه‌تی و حه‌سوودییێن ناڤخوه‌یی ژی، مله‌تێ کورد وان شانس و دەلیڤێن ده‌وله‌تبوونێ یێن کو هاتنه به‌ر ده‌رییێن وان ژ ده‌ست به‌ردانه؛ ب ده‌ستێن خوه مالا خوه خه‌رابکرنه.
ئانگۆ، جارنا کورد ژ بۆ ده‌وله‌تبوونێ ئاماده‌بوونه، لێ داگیرکه‌ران و پشتگرێن وان یێن ناڤده‌وله‌تی نه‌هشتنه کورد ببن ده‌وله‌ت؛ جارنا ژی شه‌رت و کۆنژۆنکتور، لاوازییا داگیرکه‌ران و به‌رژه‌وه‌ندییێن ده‌مکی یێن ده‌وله‌تێن مه‌زن، ژ بۆ ئاڤاکرنا ده‌وله‌ته‌ک کوردی دەلیڤە ئانییه به‌ر ده‌رییێ کوردان؛ لێ مخابن وێ ده‌مێ ژی کورد ب خوه نه ئاماده‌بوون کو وێ فرسەتێ بکار بینن.
نه هه‌وجه‌یه ئه‌م ب دوور ڤه هه‌رن، نه هه‌وجه‌یه ئه‌م خوه ب تشتێن نه ئه‌ساسی و نه‌چاره‌سه‌ر ڤه مژوول بکن. ئه‌م نوها ب ڤی حالێ خوه یێ ژهه‌ڤکه‌تی، پارچه پارچه، بێتفاق، به‌لا ڤه‌لا، حه‌سوود، ژ ستراته‌ژی و هشمه‌ندییا نه‌ته‌وه‌یی، نشتمانی دوورن؛ ئه‌م وان جهێن بشکووڤی، چریایی و قه‌تیایی یێن په‌یمانا لۆزانێ ب ده‌ستێن خوه، ب شووژنان ددروون.
ژ به‌ر ڤێ راستییێ ژی، د ده‌مه‌که کو شه‌رت و کۆنژۆنکتور ئیرۆ هینا ژی د له‌پێ مه دا نه، هه‌گه‌ر ئه‌م ل ڤێ خه‌له‌تییا خوه ڤارقلن، لێ های ببن، ل خوه ڤه‌گه‌رن، یه‌کگرتی بن؛ وێ گاڤێ کۆلاندنا گۆرا په‌یمانا لۆزانێ گه‌له‌کی هێسانتر دبه.
موستافا ئۆزچه‌لیک
سه‌رۆکێ گشتی یێ پاکێ
٢٠٢٣/٧/١١
