پرۆڤە ل سلێمانیێ و ل ھەولێرێ شانۆگەریێ بلیزن
ئه‌ڤ بوویه‌رێن ڤان ڕۆژان ل باشوورێ کوردستانێ، ب تا‌یبه‌تی ل ده‌ڤه‌را سلێمانییێ چێ دبن، گه‌له‌ک ڕاستیان ئا‌شکه‌ره دکه‌ن و په‌ردێ ل سه‌ر گه‌له‌ک بوویه‌ران ڕادکەن. خوه‌پێشاندانێن کارمه‌ند و خه‌باتکارێن هه‌رێما کوردستانێ ( ده‌ڤه‌را سلێمانییێ) ژ بۆنا موچه ( معاش) و مافێ ژییانێ مافه‌کی ڕه‌وا و سرووشتییه، لێ یا بالکێش ئه‌وه کوو مه هه‌مییان دیت ب جارەكێ ئه‌ڤ خوه‌پێشاندانێن خه‌لکێ گوهه‌رتن و ده‌ست ب کارێ ته‌رۆر، دزی، شه‌وتاندن، لێدان و تالانێکرن، یێن کو ئه‌ڤ کار ژی ئه‌نجام دان پشکا هه‌ری زێده د ناڤ وان دا نه خه‌لکێ باشوور و نه ژی خه‌لکێ سلێمانییێ بوون، یێن کو ئێرشی کادرۆیه‌کێ پیرکالێ پەدەكێ کر و ب پێهینان ل وی دان، خۆرته‌کی خه‌لکێ نسێبینێ بوو، یێ کو لامپێن ترافیکێ د شکاندن کورده‌کی خه‌لکێ ڕۆژاڤا بوو.
ژ ڤێ ژی وێڤەتر و خه‌راپتر ته‌ڤایی ده‌زگه‌هێن ڕاگه‌هاندنا پەکەکێ و یێن گرێدایی پەکەکێ د نڤیساندن ” ل باشوور سه‌رهلدانه” د هه‌مان ده‌می دا ڕۆژناما “ دانشجو یا ئیرانێ “ نڤیساندییه : ” خه‌لک ھلوەشاندنا هه‌رێما کوردستانێ د خوازن ژ بۆنا ڤێ چه‌ندێ ژی سه‌رهلدانێ دکن.” ب هه‌مان زمانی ده‌زگه‌هێن ڕاگه‌هاندنا حەشدا شەعبی و شیعه‌یێن ئیراقێ ل دژی حکوومه‌تا هه‌رێما کوردستانێ و ده‌سهلاتدارییا کوردان ئاگرێ شه‌ر و ته‌ڤلیهه‌ڤییێ گه‌رم دکن. هنده‌ک مالپه‌ر و ده‌زگه‌هێن سیبه‌ر ژی بانگا سه‌رهلدان و ئالۆزییێ ژ بۆنا خه‌لکێ هه‌ولێر و دهۆکێ دکن. بێگومان مرۆڤ دپرسه: ” ئه‌ڤ گرێدانا ڕوحی د ناڤبه‌را ڕاگه‌هاندنا پەکەکێ، حەشدا شه‌عبی و ئیرانێ دا چییه کو ته‌ڤ ب یێک زمانی ل هه‌مبه‌ر هه‌رێما کوردستانێ دنڤیسن؟”
ده‌ما مرۆڤ ڤان بوویه‌ران و بوویه‌رێن چه‌ند سالێن ده‌رباس بوویی ( ته‌ڤلیهه‌ڤییا ل شه‌نگال، بوویه‌رێن شێلادزێ، ته‌رۆرا دپلۆماتكارێ تركی ل هه‌ولێرێ، ئێرشێن مووشه‌کی یێن حەشدا شەعبی ل سه‌ر فرۆکه‌خانه‌یا هه‌ولێرێ، ئالۆزیا زینییا وه‌رتێ، ڕێگرتنا هێزێن پێشمه‌رگه ژ ئالییێ پەکەکێ ڤە ل ده‌ڤه‌را گارە و شه‌هیدکرنا پێشمه‌رگه‌یه‌ک و بریندارکرنا سێ پێشمه‌رگێن دن، ل ده‌ڤه‌را دینارتێ ڕێگریکرن ل چالاکییێن پێشمه‌رگان، نڤیس، سلۆگان، مانشه‌تێن مه‌دییا پەکەکێ ب گشتی دده به‌رهه‌ڤ ئا‌شکه‌ره مرۆڤ د بینه پلان و ستراته‌ژییه‌ک دارشتی تێ مه‌شاندن و چه‌ند ئالی ل سه‌ر ڤێ ستراته‌ژییێ گهانه هه‌ڤ.
د سه‌ریدا، هزر و پۆلیتیکایا ئیرانێ ئه‌ڤ سه‌تراته‌ژی دانایە، لێ د وارێ پراتیکی دا پەکەکە و بەشەك ژ سه‌رکردێن یەنەکێ ڤێ پیلانێ پێکتینن. حەشدا شەعبی و سه‌رکردێن شیعه‌یێن ئیراقێ ژی ب هه‌ر ئاوایی ل په‌ی ڤێ پیلانێنه. ئارمانجا سه‌ره‌که و مه‌به‌ستا داوییێ ژ ڤێ پیلانێ نه‌هێشتنا ستاتوویا هه‌رێما کوردستانێ یه. یا هه‌ری گرنگ ژی ئه‌وه کو ئیرۆ ئه‌و دەرفەت و ئیمکانێن ژ بۆنا دۆزا کورد چێ بوونه ژ ده‌ست کوردان ببن ،
جوداهییا ڤان خوه‌پێشاندانان ژ بوویه‌ر و کارێن ده‌رباز بوویی چییه؟
ژ ڕۆژا کو هه‌رێما کوردستانێ سالا ۱۹۹۱ ئاڤا بوویه هه‌یا ئیرۆ هه‌رتم ل بن گه‌ف و ئێریشان دا بوویه. پەکەکە د سه‌ری دا پا‌رچه‌یەک ژ ڤێ ئه‌نییا نه‌یار بوویه. د سه‌ری دا باشوور وه‌که ئیسرائیلا دوویه‌م ب ناڤ کر ئێرش و ئانتیپرۆپاگانداک به‌رفره‌ھ مه‌شاند، ب ڤێنا نه سه‌کنی ل دژی ده‌سهلاتدارییا باشوور ڕاسته ڕاست که‌ته شه‌ر.سالێن ( 1992، 1996، 1997 ئو 2000) چار شه‌رێن چه‌کداری ب فه‌رمی ل دژی هه‌رێما کورفستانێ ب ئه‌مرێ حافز ئه‌سه‌د و ئیرانێ مه‌شاندن. پشتی ئاپۆ ژ سوورییێ ده‌رکه‌ت ئه‌ڤ شه‌ر ده‌مه‌کی سه‌کنی. لێ پشتی بوویه‌رێن سوورییێ ده‌ست پێکرن و ب نێڤبه‌ینکارییا ئیرانێ پەکەکە جار دن زڤری ڕۆژاڤایێ کوردستانێ ل وێرێ ب جھ بوو، هه‌روه‌ها قه‌ندیل بوو بنگه‌هێن سه‌ره‌که یێ کۆنسه‌یا پەکەکێ و جاردن شه‌رێ وان ده‌ست پێکر.
گه‌ر ژ سالا 2000ێ هه‌یا نها شه‌ر د ناڤبه‌را پەکەکێ و حکوومه‌تا هه‌رێما کوردستانێ ده‌رنه‌که‌ت به ئه‌و ژ به‌ر ته‌حه‌مموول و نێزیکبوونا ژیرانه یا سه‌رکردایەتییا باشووره. ئه‌گه‌ر نا پەکەکێ هه‌رتم ته‌ڤلی هه‌ڤی چێکرییه، هه‌رتم خوه‌ستییه ناڤبه‌را هێزێن باشوور ب ته‌یبه‌ت ناڤبه‌را( پەدەكەو یەنەکە، پەدەكە و ته‌ڤگه‌را گۆران ) خه‌راب بکه، ل دژی هه‌رێما کووردستانێ، نه‌خاسمه ل دژی پەدەكێ و بارزانی شه‌ره‌کی مه‌دیایی و سییاسی مه‌شاندییه. ژ به‌ر کو ئه‌ڤ هه‌ولدانێن وانا هه‌یا نها چ ئه‌نجام نه گرتنه، ڤێ جارێ دخوازن نه‌رازیبوونا خه‌لکێ و نه‌بوونا معاش و بێکارییێ ب کار بینن هه‌ست و لاوازییێن خه‌لکێ ب کاربینن ژ بۆنا کو ئارمانجێن خوه یێن ب سالان ب ده‌ست بخن. ده‌سهلاتا شیعه‌یان ل به‌غدایێ بودجەیا هه‌رێما کوردستانێ و په‌رەیێ معاش ناشینه و ئامبارگۆیێ ل سه‌ر هه‌رێما کوردستانێ پێکتینه، پەکەکە و هند ئالییێن دن یێن ئالیگرێن ئیرانێ ژی ل سلێمانییێ ته‌ڤلیهه‌ڤی چێ دکن.
ژ بۆنا چ ئه‌ڤ شانۆگەری ل سلێمانییێ ده‌ست پێکرن؟
ده‌ستنیشانکرنا سلێمانییێ نه ته‌سادوفه، ئه‌ڤ ده‌مه‌ک درێژه ئاماده‌کاری ژ ڤێ پیلانێ ڕا تێ کرن. وه‌که چاوا د ده‌ما شه‌رێ خه‌نده‌کا دا پەکەکێ و ده‌وله‌تێ ب هه‌ڤرا ئه‌ڤ کار کر و ته‌ڤایی پۆتانسییه‌لا خۆرت و وه‌لاتپارێزێن کوردا ل ( جزیره، شرنه‌خ، نوسێبین، گه‌ڤه‌ر و سوورا ئامه‌دێ) د بن ناڤێ شه‌رێ خه‌نده‌کان دا فه‌تساندن، خوه‌ستن ڤێ شانۆگه‌رییا هانێ ل باشوور ژی دووباره بکن. ژ بۆنا ڤێ چه‌ندێ سلێمانی ته‌نێ وه‌که جھێ پرۆڤەیان بوو، هند سه‌رکردێن یەنەكێ ژی به‌شداری ڤێ شانۆگەریێ بوون.
ته‌ڤان ب هه‌ڤره خوه‌ستن پرۆڤه‌ک بچووک ل سلێمانییێ بکن پاشی شانۆگه‌رییا ڕاستین ده‌ربازی هه‌ولێر و دهۆک بکن، کاوسه‌کێ (فەوزایەكێ) ل وێرێ چێ بکه‌ن ژ بۆنا حکوومه‌تا ئیراقێ ب ئه‌مرێ ئیرانێ بێژن ئێدی هه‌رێما کوردستانێ نه‌ما دکاره خوه ڕێڤه ببه، و د ڤێ جاردن بزڤره سه‌ر حکوومه‌تا ناڤه‌ندی یا ئیراقێ. وه‌که مه ته‌ڤان ژی دیت به‌رییا ڤان بوویه‌ران ژی په‌رله‌مه‌نتۆیێ ئیراقێ بریار ستاندن کوو بودجه‌یا هه‌رێما کوردستانێ ڕێ نه‌کن، خه‌لک برچی بهێلن ژ بۆنا هه‌رکه‌س مه‌جبوور بمینه ستۆیێ خوه ل هه‌مبه‌ر بەغدایێ خوار بکه، دەست ژ فه‌ده‌رالییا کوردستانێ به‌رده. ژ خوه چه‌ند په‌رله‌مه‌نته‌ره‌کێن کورد ژی ئه‌وێن جه‌حشیتی ژ شیعه‌یێن ئیراقێ ڕا دکن ب ئا‌شکه‌ره ئه‌ڤ یێک خوه‌ستن و گۆتن کو، حکوومه‌تا هه‌رێما کوردستانێ نه‌ما دکاره پرسگرێکێن خوه چاره‌سه‌ر بکه دڤێ بەغدا چاره‌سه‌ر بکه و پارێزگه‌هێن هه‌رێما کوردستانێ وه‌که پارێزگه‌هێن دن یێن ئیراقێ ب بەغدایێ ڤه بێن گرێدان و هه‌رێما کوردستانێ نه مینه.
جادو( سحر) ل دژی جادوگه‌ر( سحرباز) ته‌مام بوو:
ئه‌ڤ شانۆگەریە وه‌که هات بوو پلان کرن نه مه‌شییا، سه‌نارییۆ ڕاست هاتبوو نڤیساندن، لێ خوویایه حه‌سابا مالێ و بازارێ هه‌ڤ نه‌گرتن. وان د خوه‌ستن ل سلێمانی و ده‌ردۆرا وێ خوه‌پێشاندانێن ئارام و بێ توندوتیژی بکن، لێ هه‌ولێرێ بکن قادا شه‌ر و تووندوتیژیێ، ل ھەولێرێ ته‌ڤلیهه‌ڤیێن مه‌زن ببن، لێ خوویایه ئه‌و گه‌نجێن ژ بۆنا ڤی کاری هاتبوون ئاماده کرن ده‌رسا خوه باش نه خوه‌ند بوون، ب جارێ کۆلانێن سلێمانییێ و ده‌ردۆرا وێ بوون قادێن شه‌ر و ته‌ڤلی هه‌ڤییێ، خوه‌پێشانده‌ر ب ب7 و کلاشنیکۆفان ده‌رکه‌رتن هه‌مبه‌ر هێزێن ئاساییشێ کو ده‌سهلاتا خوه‌جهێ یا سلێمانییێ نه‌چار ما ڕێ ل ڤێ ته‌ڤلیهه‌ڤییێ بگره، ژ بۆنا ڤێ چه‌ندێ زۆرێ ژی بکار بینه. ب کورتاهی ئه‌و گۆرا پەكەكێ و هند ژ سه‌رکردێن یەنەكێ و مامۆستایێن وان یێن ئیرانێ ژ بۆنا پەدەكێ و هه‌رێما کوردستانێ کۆلا بوون ئه‌و ب خوه که‌تن د وێ گۆرێ دا.
ته‌هلووکه هێشتا ب داوی نه بوویه
د ڕه‌وشا نها دا ئه‌ڤ پیلانا ل ژۆر مه بەحس ژێ كری، هه‌یا ئاسته‌ک مه‌زن ڤالا ده‌رکه‌تییه، لێ ب داوی نه بوویه. هه‌ر ده‌ما ئیران ، ده‌وله‌تا کوور یا ترکییێ و شیعه‌یێن ئیراقێ دەرفەتێ ببینن، جاردن وێ بخوازن حکوومه‌تا هه‌رێما کوردستانێ ژ هۆلێ ڕاکن.
پەکەکە ب چل سالێن مایینا خوه ل باشوورێ کووردستانێ خزمه‌تا ڤێ ستراته‌ژییا هانێ كریە و دکه. ب تا‌یبه‌تی ئه‌ڤ ده‌ما نها فشارێن وه‌لاتێن یه‌کبوویێن ئەمریكا ل سه‌ر ئیرانێ زێده د بن، ئیران دخوازه تۆلا ڤێ ل دۆستێن ئه‌مریکایێ یێن خوه‌جهی بستینه کو هه‌رێما کوردستانێ دۆسته‌کی ئه‌مریکایێ یه. پەکەکە، ئیران، ڕ‌ژێما سوورییێ و که‌مالیستێن ترک، ب تا‌یبه‌تی ئه‌ڤێن خوه ب چه‌پ ناڤ دکن، هه‌ر تم هه‌رێما کوردستانا باشوور ب ئیسرائیلێ دوویه‌م، ئان ژی لیستکا ده‌ستێ ئەمریكایێ ب ناڤ دکن. لێ ئه‌و ب خوه جان داڤێژن ژ بۆنا ئەمریكا و ئیسرائیل سلاڤ ب ده وانا.
بێگومان هه‌رێما کوردستانێ ژ سالا 1991ێ هه‌یا ئیرۆ پێوه‌ندییێن باش ب ئەمریكایێ و وه‌لاتێن ڕۆژاڤا ڕا هه‌نه، و دخوازه ڤان پێوه‌ندییان ھێشتا پێشدا ببه، به‌رژه‌وه‌ندییێن هه‌رێما کوردستانێ و دۆزا کورد ژی دگه‌ل وێ ئێکێ دا نینه ل دژی ئەمریكا و ئیسرائیلێ ته‌ڤبگه‌ره. یێن کو ڤێ یەكێ ژی ژ هه‌رێما کوردستانێ د خوازن نه دۆستن، نه پشته‌ڤانێن دۆزا کوردن، به‌ره‌ڤاژی ئه‌و دژمنێن گه‌لێ مه‌نه. ژ ڤێ چه‌ندێ ژی دڤێ ئه‌م باش بزانن هه‌یا ده‌سهلاتا نها یا ئیرانێ ل سه‌ر کار بمینه، ل به‌غدایێ شیعه ھوکوم بکن، ئه‌ڤانا ته‌ڤ وێ ل دژی هه‌رێما کوردستانێ و دۆزا کورد ته‌ڤبگه‌رن، وێ ته‌ڤلیهه‌ڤی چێبکن، هه‌یا ژ ده‌ست وان بێ ئه‌وێ نه‌هێلن ل هه‌رێما کوردستانێ ئارامی و ته‌ناهی چێ ببه.
ئانالیز/رۆژه‌ڤاکورد
