ڕێکه‌فتنێن پەیەدێ و ڕژێمێ ته‌ڤ ده‌مکی و بێ بنگه‌ها سیاسی نه
نوونه‌رێ ئه‌نجوومه‌نا نشتمانی یا کورد ل سووریێ د ده‌سته‌یا بلندا دانووستاندنان یا ئۆپۆزسیۆنا سووریێ دا، هه‌واس عه‌گید د ھەڤپەیڤینەكا خوە دا دگەل مالپەرا رۆژەڤاكورد دبێژە: چاره‌سه‌ری ب ڤه‌گه‌را ل ڕێکه‌فتنێن د ناڤ ئه‌نکسێ و پید ده یه، یا کو ل سه‌ر فه‌ده‌رالیێ ل سه‌رهه‌ڤهاتن چێبوویی.
ڕۆژه‌ڤاکورد : ل ڕۆژاڤایێ کوردستانێ ده‌رفه‌ته‌ک دیرۆکی خویا دکه. کورد ژی نه یه‌کالین ئه. ب دیتنا وه چ پێوسته بێ کرن ژ بۆ ئه‌ڤ ده‌رفه‌ت ژ ده‌ست نه‌چه؟
هه‌واس عه‌گید : د سه‌ری دا ، سپاسیا مالپه‌را وه دکم ل سه‌ر ڤێ دیدارێ، و هێڤیا سه‌رکه‌فتنێ ژ کارێ وه ڕا دکم.
بێ گومان ئه‌ڤ گوهه‌رتن و بوویه‌رێن کو ل ڕۆژهلاتا ناڤین دبن ده‌رفه‌تێن دیرۆکی نه، ژ بۆ چاره‌سه‌رکرنا کێشا کورد و هلانینا سته‌ما ل دژی گه‌لێ مه ژ ب ده‌هێن سالان ڤه تێ پێکانین، و وه‌ک ئه‌نجومەنا نشتمانی یا کورد ، ئه‌م دبینن کو ڕیا هه‌ری دورست ژ بۆ سووده‌وه‌رگرتنا ژ ڤان گوهه‌رتنێن ل ڕۆژهلاتا ناڤین و سووریێ دبن ، ب ڤه‌گه‌را ل ڕێکه‌فتنێن د ناڤ ئه‌نجومەن و پید ده یه، یێن د بن چاڤدێریا سه‌رۆکێ هه‌رێما کوردستانێ مه‌سعود بارزانی ده چێبوون، ئه‌و ڕێکه‌فتنێن کو پید کرن ده‌لیڤه ژ خوه ڕا ژ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه یێن حزبی یێن بەرته‌نگ.
سه‌پاندنا ڕێڤه‌به‌ریا خوه یا تاکره‌و و یه‌کالی بوو سه‌ده‌ما ژهه‌ڤکه‌تنا جڤاکا کوردی و ئاڤاکرنا ده‌ستهلاته‌ک سته‌مکاری دژی به‌شه‌ک مه‌زن ژ گه‌لێ کورد ئێن خوه‌دانێن نه‌رینێن جودا ژ سیاسه‌تا وێ ڕا ، و ئه‌ڤ یه‌ک بوو فاکته‌را ڤالاکرنا ده‌ڤه‌را کوردی ژ کوردان، ژ به‌ر کو هه‌ژماره‌ک مه‌زن ژ گه‌لێ کورد ب کۆچبوون و ده‌رکه‌تنا ژ ده‌ڤه‌رێن خوه به‌رسڤا دکتاتۆریه‌ت و توندره‌ویا پەیەدێ دان.
ژ به‌ر کو وێ ژیانا سیاسی و نه‌رینا جودا نه‌هشتیه، و د بن سیاسه‌تا خوه یا ته‌کالی دا له‌شکه‌ریا نه‌چار بێ چ یاسایێن ڕه‌وا ل سه‌ر گه‌ل فه‌رز کر ، و سیاسه‌تمه‌دار و چالاکڤان خستن زندانان دا و ئه‌و سرگوونی ده‌رڤه‌یی سینۆران کرن، و ئه‌ڤ یه‌ک بوو سه‌ده‌ما کو مله‌ت کۆچبه‌ر ببه و ده‌ڤه‌ر ژ گه‌لێ کورد و ب تایبه‌تی نفشێ گێنج یێن کو بنگه‌ها گه‌شه‌پێدان و ئاڤاکرنا جڤاکانن ڤالا کر، له‌ورا چاره‌سه‌ریا هه‌ری باش ئه‌وه کو هه‌ر ئالیێن کورد ل به‌رژه‌وه‌ندیا گه‌ل ڤه‌گه‌رن، دووری ئه‌جنده‌یێن ته‌نگ ، ژ بۆ سه‌پاندنا مافێ گه‌لێ کورد د سووریا پاشه‌رۆژێ ده، و گه‌لێ مه جهێ خوه یێ شایستە ل گۆر هه‌بوونا وی د دیرۆک و جۆگرافیا ده‌ڤه‌رێ ده ببینه.
ڤه‌کشاندنا هێزێن ئه‌مریکی چ باندۆرێ ل هه‌رێمێ دکه و ب تایبه‌تی ژ بۆ ڕۆژاڤایێ کوردستانێ چ سیناریۆ هه‌نه؟
ب ڕاستی ده‌ما تویتا سه‌رۆکێ ئه‌مریکا دۆنالد ترامپ ده‌رکه‌ت، ده‌رگەھ ل گه‌له‌ک سیناریۆیێن جودا ڤه‌بوو، کو یه‌ک ژێ ڤه‌گه‌را ڕژێمێ و ئیرانێ بوو ، یا کو وێ باندۆرا وێ خراب با ل سه‌ر گه‌لێ هه‌رێمێ ب ته‌ڤایی ، ژ به‌ر ئه‌م دبینن چاوا ڕژێم سه‌ره‌ده‌ریێ ب ده‌ڤه‌رێن دکه‌ڤن بن کۆنترۆلا وێ دا دکه. و سیناریۆیا دن ده‌ستێوه‌ردانا تورکیێ و هێزێن ب سه‌ر وێ ڤه ژ فه‌سیلێن که‌تنه ئه‌فرینێ دا، و ئه‌و ژی نه‌رێنی یه ژ گه‌لێ هه‌رێمێ ڕا. و نها سیناریۆیا ده‌ڤه‌را ئارام تێ پێش ، لێ ھێشتا ئه‌و ژی باش زه‌لال نه‌بوویه .
وێ کی وێ ده‌ڤه‌رێ بڕێڤه ببه و بپارێزه؟ و ئه‌نجومانا کوردی کار دکه ژ بۆ ئه‌و ده‌ڤه‌ر ب پێشمه‌رگه‌یێن ڕۆژ و هێزێن ژ پێکهاته‌یێن ده‌ڤه‌رێ وه‌ره پاراستن، ب ئالیکاریا ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمانیا ناڤده‌وله‌تی، لێ ڤێ داویێ بریارا ڕێڤه‌به‌ریا ئه‌مریکایێ ده‌رکه‌ت کو ئه‌گه‌ر هێزێن ئه‌مریکایێ ڤه‌کشن ژی، وێ هه‌ژماره‌ک ژ ۲۰۰ له‌شکه‌ری پێک تێ بمینن ژ بۆ دابینکرنا چاره‌سه‌ریا سیاسی و نه‌هێلانا په‌یدابوونا بێسه‌رووبه‌ریێ ، دا ئالیێن ب سه‌ر ئیرانێ ڤه نکاربن وێ ڕه‌وشا ڤالابوونێ ده‌لیڤه ژ خوه ڕا ببینن. و گه‌لێن ده‌ڤه‌رێ خوه برێڤه ببن دا ئه‌و ڕێڤه‌به‌ری ل ده‌ڤه‌رێن دن ئێن سووری ژی ڤه‌گره ، وه‌ک ده‌ڤه‌را ئه‌فرینێ ، و گه‌لێ کورد وه‌ک فاکته‌ره‌کی بنگه‌هین ژ چاره‌سه‌ریا پرسا سووریێ ڕا دیار ببه.
ئه‌نکس ژ ده‌ستپێکا شۆره‌شا سوری ڤه، ب ئۆپۆزسیۆنا سوری ڕا یه و ب وێ ڕه په‌یامه‌ک ژی ئیمزه کریه. پید/ته‌ڤده‌م ژی ژ ده‌ستپێکێ ڤه و هه‌تا نها ب ڕژێمێ ڕا یه. ل گۆر وه ژ ڤان هێزان چ تێ خوه‌ستن؟
به‌لێ، به‌لگه‌نامه‌یه‌ک ئیمزاکری د ناڤ مه و هه‌ڤبه‌ندیا نشتمانی یا هێزێن شۆره‌ش و ڕکبه‌ریا سووری دا هه‌یه، هه‌ر وەسا به‌شداریه‌ک کوردی یا کارتێکه‌ر د کۆنگرێ ڕیاض۲ دا هه‌بوو، و کورد به‌شدار بوون د داراشتنا به‌لگه‌نامه‌یا دوماهیێ دا، و پێنج به‌ندێن ده‌ربارێ کێشا کوردی ل سووریێ ده‌رکه‌تن، وه‌ک ئاڤاکرنا سووریه‌که پرنه‌ته‌و ، و دانپێدانا ب مافێ هه‌می پێکهاته‌یێن نه‌ته‌وی ب وه‌کهه‌ڤی ، و کێشا گه‌لێ کورد به‌شه‌که سه‌ره‌که یه ژ کێشا گه‌لێ سووری ب گشتی، و دڤێ مافێ وان د ده‌ستوورا سبه‌رۆژێ ده پاراستی به، و ناسنامه ژ هه‌می که‌سێن بێ ناسنامه ڕه بێ دان. و مه ئه‌ڤ مافێن گه‌لێ کورد د به‌لگه‌یا پرانسیبێن بنگه‌هین ده چه‌سپاند، و نها ئه‌رکێ ئۆپۆزسیۆنا سووری یه به‌ره‌ڤانیێ د به‌ر وان پرانسیبان دا بکه.
لێ ڕێکه‌فتنێن د ناڤ پەیەدێ و ڕژێمێ دا، ته‌ڤ ده‌مکی و بێ بنگه‌ها سیاسی نه، ته‌نێ هن به‌رژه‌وندیێن هه‌ردوو ئالیان ئێن ته‌نگ د قۆناخه‌کێ دا دپاراستن.
له‌ورا وه‌ک مه د سه‌ری دا ژی گۆت چاره‌سه‌ری ب ڤه‌گه‌را ل ڕێکه‌فتنێن د ناڤبەرا ئه‌نجومەن و پەیەدێ دا یه، یا ڕێکه‌فتن تێ دا ل سه‌ر فه‌درالیێ بوویه، و ڕێڤه‌برنا هه‌ڤبه‌ش ژ هه‌رێمێ ڕا چ د ئالیێ سیاسی دا، ئان ژی خزمه‌تگوزاری و له‌شکه‌ری دا به، و ئه‌و تاکه‌رێ یه ژ بۆ هه‌می پێکهاته‌یێن هه‌رێمێ ده‌ڤەرێن خوه ب ڕێڤه ببن دووری ده‌ستێوه‌ردانا ئالیێن بیانی.
باندۆرا هێزێن ناڤنه‌ته‌وی و یێن هه‌رێمی ل سه‌ر پاشه‌رۆژا سوریێ بوویه یه‌که‌م، گه‌لۆ د ڤی واری دا کورد دکارن چ بکن و چاوا سودێ ژ ڤێ ڕه‌وشێ ببینن؟
دڤێ گه‌لێ کورد تێکلیێن ئه‌رێنی ب تەڤایا ده‌وله‌تێن هه‌رێمێ و یێن کارتێکه‌ر د ڕه‌وشا سووری دا گرێدن ، ل سه‌ر بنگه‌ها به‌رژه‌وه‌ندیێن هه‌ڤبه‌ش. ب نه‌رینا مه وه‌ک ئه‌نجومەن ، سه‌ربۆرا هه‌رێما کوردستانا باشوور ئه‌زموونه‌که سه‌رکه‌فتی یه، گه‌ره‌که ئه‌م سوودێ ژێ وه‌رگرن دا ببه ده‌رگه‌هه‌ک ژ بۆ ڤه‌کرنا ڕێیا تێکلیان ب ده‌وله‌تێن جیهانێ ڕا دا ئه‌م کاربن وان بکن ئالیکار ژ بۆ چاره‌سه‌رکرنا کێشا خوه ل سووریێ.
و ئه‌م وه‌ک ئه‌نجومەن تێکلیێن مه یێن باش ب ده‌وله‌تێن کارتێکه‌ر د ڕه‌وشا سووری ده ڕا هه‌نه، ل سه‌ر بنگه‌ها کو چاره‌سه‌رکرنا کێشا سووریێ بێیی چاره‌سه‌رکرنا کێشا کورد چێنابه، چاره‌سه‌رکرنا پرسگرێکا کورد فاکته‌ره‌ک گرنگ ژ فاکته‌رێن ئارامیێ یه، و به‌رژه‌وه‌نیێن وان ده‌وله‌تان د پێکانینا ئارامیێ ده جیبجی دبن.
26.02.2019
