دەركەتنا ئەمریكایێ و مه‌ترسيا شه‌رێ ناڤخوەیی
ئەمریكایێ بریار دایه کو هه‌تا داویا سالا 2021ێ هێزێن خوه یێن شه‌رکه‌ر ژ ئیراقێ ڤه‌کشینه. ل سەر ڤێ مژارێ رێزدار، رەمەزان كێڤلی، بەرسڤا پرسیارێن مالپەرا مە ددە.
پرسیار:
1- گه‌لۆ بریارا ئەمریكایێ کو هێزێن خوه یێن له‌شکه‌ری ژ ئیراقێ ڤه‌کێشه بریاره‌کا ته‌کتیکیه کو هێزێن حەشدا شه‌عبی، ب تایبه‌تی یێن سه‌ر ب ئیرانێ ڤه ڕازی بکه، یان ژی بریاره‌که و دێ جێبجێ بکه؟
2- ئەمریكا د بن زختا ئێریشێن حەشدا شه‌عبی ئه‌ڤ بریار دا یان ژی ئارمانجه‌کا دی یا ئەمریكایێ ژ ڤێ بریارێ هه‌یه؟
3- ئه‌گه‌ر ئەمریکا ژ ئیراقێ ڤه‌کێشه، ڕه‌وشا ئیراقێ چه‌وا دبه، شه‌رێ ناڤخوه ده‌ست پێ دکه، دێ ڕۆلا ئیرانێ چ به؟
4- گه‌لۆ ئەمریکا دێ ژ هه‌رێما کوردستانێ ژی دەركەڤە؟ ئه‌گه‌ر دەركەڤە سه‌ناریۆیا ئەفگانستانێ ل هه‌رێما کوردستانێ دوبارە دبه کو حەشدا شه‌عبی ئێریشی سه‌ر هه‌رێما کوردستانێ بکه؟ دڤێ سه‌رۆکاتیا هه‌رێما کوردستانێ چ ته‌دبیر وه‌ربگره؟
بەرسڤ:
وه‌كو ديار پشتى رێكه‌فتنا ستراتيژى یا د ناڤبه‌را ولايه‌تێن ئێكگرتي یێن ئه‌مريكایێ و عێراقێ دا ل سالا 2011 ێ ھەتا نوكه هيچ برياره‌كا ئاشكه‌را نينه بو ڤه‌كێشانا هێزێن ئه‌مريكى ژ عێراقێ، لێ بەلێ دبيت، ل گۆر وێ رێكەفتنێ، رولێ ئه‌ڤان هێزێن ئەمریكایی ژ هێزێن شه‌ركه‌ر بهێته گوهارتن بۆ هێزێن راهينكار كو ئەركێ وان ببە مه‌شقكرنا هێزێن له‌شكه‌رێ عێراقێ ب گشتى. هه‌تا كو د ديالوگا ستراتيژي ژى دا بتنێ ئه‌ركێ هێزێن ئه‌مريكایی هاتيه گوهارتن، به‌لێ ئه‌ڤه وێ ناگه‌هينيت كو ئه‌ڤ پرسه و بابه‌ته نه‌يێ جدى يه و ئه‌مريكا هزر ل سه‌ر ناكه‌ت ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ چه‌ند سيناريۆ هه‌نه.
به‌لێ، فشارێن هێزێن ئه‌قليمى و نافخوەيا عێراقێ دوور نينه ئه‌مريكایێ نه‌چار بكه‌ن كو برياره‌ك ب ڤى ره‌نگى بدن، چونكه شكه‌ستنا ئه‌مريكایێ د پرۆژيێ خوە “ديموركاتیكرنا عێراقێ” دا به‌لگه‌يه ل سه‌ر هندێ كو دڤێت ئه‌مريكا پێداچوونا ڤى بابه‌تى بكه‌ت و گه‌له‌ك پرسێن جدى هه‌نه تايبه‌ت هێرشێن ميليشايێن حه‌شدا شه‌عبى ل سه‌ر بنگه‌هێن سه‌ربازى يێن ئه‌مريكایێ نامه‌ك زەلال و ئاشكه‌رايه.
– ڤه‌كێشانا ئه‌مريكایێ ژ عێراقێ دێ كاريگه‌ريێن مەزن ل سه‌ر پرۆسەسا سياسى ل عێراقێ ب تايبه‌تی و ده‌ڤه‌رێ ب گشتى هه‌بن و دوور نينه چاره‌نڤێسێ عێراقێ ژى ب ئاقاره‌ك مه‌ترسيدار دا ده‌رباز بيت. بهێزبوونا ميليشايێن حه‌شدا شه‌عبى ل عیراقێ نه‌بتنێ مه‌ترسى يه ل سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ، بەلكی ل سەر وه‌لاتێن كه‌نداڤ ژى مەترسیە، ديسان توركيا و چاره‌سه‌ريا سوريێ ژى تا راده‌يه‌كی دێ كه‌فته د بن مه‌ترسيێ دا و ئه‌ڤه ھەمی كێشه‌يێن پێكڤه گرێدايی نه. ژناڤچوونا له‌شكه‌رێ عێراقێ ئێك ژ مگرتيێن بهێزه چونكه تانوكه پروسەسا تێكه‌لكرنا ڤان ميليشاتان دگه‌ل له‌شكه‌رێ عێراقێ ده‌ست پێ نه‌كريه ئانكو مه‌ترسى به‌رده‌وامه.
– ئەگەر ھێزێن ئەمریكایێ ژ ئیراقێ دەركەڤن، سه‌رهلدانا تيرورستێن داعش گريمانه‌كا بهێزه ب ناڤێ پشته‌ڤانیكرنا ده‌ڤه‌را سونى يان ژى سه‌پاندنا هنده‌ك ستراتيژيه‌تێن ئيسلامى يان ژى دورستبوونا فشارێن ئيرانى ل سه‌ر گروپێن ميليشيا بۆ به‌رجه‌سته‌كرنا پرۆژێ ئيرانى يێ به‌رفه‌رهكرنا (تصدير ثوره) كو ئێكه ژ ستراتيژيه‌تێن گرنگ ئيران كار ل سه‌ر دكه‌ت.
– ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ، پشتی دەركەتنا ھێزێن ئەمریكایێ مه‌ترسيا شه‌رێ ناڤخوەیی ل ئیراقێ هه‌يه و ئه‌ڤ مەترسيه مگرتيه‌ك گەلەك نێزيكه ژ راستيێ چونكه ئه‌و ده‌زگايێن ده‌وله‌تێ يێن بهێز ل عێراقێ نه‌هاتنه دورست كرن. ل ڤێره پرانیا ديتنا به‌ره‌ڤ هندێ دچن كو ئه‌ڤ شه‌ره، شەرێ سونى-شيعى بيت، بەلێ دوور نينه دژى هه‌رێما كوردستانێ ژى پێنگاڤێن مه‌ترسیدار بهێن هاڤێتن تايبه‌ت نه‌هێلانا قه‌وارێ هه‌رێما كوردستانێ، دبيت كو ئه‌ڤ دیتن بچك دوور بيت به‌لام ئێكه ژ گريمانێن بهێز ژى و دمينيت ل سه‌ر شيانێن هێزێن حه‌شدا شه‌عبى.
– هه‌رێما كوردستانێ پێدڤىيه ژ بۆ هه‌ر سيناريۆ یه‌كێ خوە حازر بكه‌ت چونكه مه‌ترسيا لاوازيا ناڤمالا كوردى مه‌زنترين پرسگرێكه هه‌مبه‌رى هه‌رێما كوردستانێ و به‌رى برياره‌ك بڤى ره‌نگى بهێته دان دڤێت كورد خوەدان ستراتيژيه‌تەكا نه‌ته‌وه‌يی بن.
لێ دڤێت ئه‌م ژبير نه‌كن كو ئاراستا سياسه‌تا ده‌رڤه يا ئه‌مريكایێ هاتيه گوهارتن به‌ره‌ڤ گرنگیدان بۆ دەڤەرا روژهه‌لاتا ئاسيا؛ چەوانيا به‌رسینگرتنا هه‌ژمونا چينێ ل ده‌ڤه‌رێ، تێكدانا پرۆژێ رووسى يێ كێشانا غازێ ژ توركمەنستان به‌ره‌ڤ ئه‌فگانستان و ده‌ڤه‌رێن دى و ھەروەسا رێگرتن ل رێكا حەريرى بۆ هندێ “صعودا” چينێ ل سنورێن وێ راوستينت.
