گۆرباشۆڤ یێ سۆسیالیزم ھەرفاندی

  هەڕفینەرێ سویالیزمێ میخایل سرگێیڤیچ گورباچوڤ

میخایل سرگێیڤیچ گورباشوڤ یاسازان و سیاسەتمەدارێ سوڤیەت ل سالا 02-03-1931 ژدایک بویە. د ناڤبەرا سالێن 1985-1991ێ دا سەروکێ یەکێتیا سوڤیەت بوو.   هەر خورتینیا خوە دا كەتە ناڤ یەکێتیا لاوێن سوڤیەت (کومسمول)ێ و د 18 سالیا خوە دا دبە کومونیست و د 52 سالیێیا خوە  دا ژی دبە ئەندامێ پولیتبیرو ئان ژی مەکتەب سیاسیا حزبا کومونیستا سوڤیەتێ.

  بێ گومان، گۆرباشۆڤ، گەلەک زوو گەهەشتە وێ پلا بلند، لێ ئەو كەسەكێ گەلەك ژیر و  ب بزاڤ بوو، دئاخفتنێ دا گەلەکێ ژێهاتی و رەوان بوو، هەر وەسا د لەیزتكێن  سیاسی دا یێ بێوێنە بوو. ئە  ب پلان و لەیزتنەكا سیاسی شیا سیستمێ سۆسیالیزمێ کو تەمەنێ وێ گەهەشتبوو 70سالیێ ژناڤ ببەت.

رۆژا 25-09-1991 ئەز ژ ستۆکهۆلمێ ب فرۆكێ فڕیم بوو مۆسکو، ل فرۆكەخانەیا شەرمتوڤا هەتا گەهەشتمە ناڤ مۆسکو من گەلەک لەشکر،  تانگ و دەبابە و ترومبێلێن لەشکری دیتن.  ئەز مام حەیری و گوتە خوە گەلۆ ئەڤە چیە، ما ل مۆسكویێ چ قەومیە؟ پاشی من پرسیارا شوفێرێ تەکسیێ کر وی  بەرسڤا من دا و گۆت: دبێژن کودەتا چێبوویە و گۆرباشۆڤ چەند ڕوژە دیار نینە و هێشتا کەس تێناگەهیت ب راستی و دروستی چ چێبوویە.

 وێ شەڤێ، ل مۆسكویێ،  ئەز بووم مێڤانێ هەڤالێ بەرێز کاک نسرەت حاجی،  ب شەڤێ مە ل نووچەیێن  تەلەڤزیونێ تەماشە كر،  د نووچەیا دا ھات گۆتن كو گۆرباشۆڤ یێ نەخوەشە و تەندروستیا وی باش نینە لەوما بو دەمەکێ کورت دێ کومیتا دەولەتی یا ژ بو رەوشێن نەئاسایی دێ  کاروبارێن دەولەتێ بڕێڤەبەت، ئان ژی ب روسی دگوتە وێ کومیتەیێ (گ ک چ پ) و سەرۆکێ کۆمیتەیێ ژی (گنادی یاکویڤ) بوو.

پشتی دمەک ب سەر وێ بوویەرێ را دەرباس بوو،  گەلەك تشت ئاشکرا بوون.  دیار بوو كو ئەڤ سیناریۆیە ب باشی هاتبوو ئامادەكرن،  ئەڤ  بوویەرە ل وێ درێ دەست پێ دکەت چاخێ گۆرباشۆڤ  ل گەل ھەڤژینا خوە  (رەییسا) دچنە بێهنڤەدانێ.  گۆرباشۆڤ دبێژیت: “من هەست ب لەشئێشانێ و نەخوشیێ کر لەوما مە بڕیار دا بچین مالا خوە یا بێهنڤەدانێ ل فەروسین.  روژا 18 هەیڤا 9 ئەم ھاتین ئاگادار كرن كو چێنابیت ئەم ژ مال بچنە دەرڤە و تەلەفون و هەمی پەیوەندی ل سەر مە ھاتن برین، من هەول دا هندەك پەیوەندیا بکەم، بەس ئەز  نەشیام”.

 پاشی ئەڤ سیناریۆیە ب ڤەگەریانا گۆرباشۆڤ بۆ مۆسكویێ ب دیماھیك دھێت و پشتی جەند رۆژا  ژ ڤەگەرا وی بۆ مۆسكۆیێ، فەرمانا هەرفاندنا سوڤیەت ددەت. یا باڵکێش ل ڤێرێ ئەوە، سەروکێ پاسەوانێن گۆرباشۆڤ دبێژیت: “پەیوەندیێن گۆرباشۆڤی ل گەل دەرڤە نەهاتبون بڕین و هەر جهەک وی ڤیابا دشیا پەیوەندیێ پێ بکەت” هەر وەسا “دبێژیت گەلە کریارێن وی وەکی سیناریۆیێ بوون” و هەر وەسا، ئێک ژ ئەندامێن کۆمیتەیا دەولەتی ژ بۆ رەوشێن نەئاسایی ب ناڤێ ئەلێک باکلانوڤ دبێژیت: “گۆرباشۆڤ مروڤەکێ ترسنوک بوو ئەڤ سیناریۆیە هەمی وی ب هاریکاریا  ئەلکساندر یاکوڤلێڤ کر. هەر وەسا درێژە ب ئاخفتنا خوە دەدەت و دبێژیت:  “چاخێ مەدیت رەوش یا خراب دبیت ئەم چوین نک گۆربشۆڤ ل  فەروسین، ل مالا بێهنڤەدانا وی، مە رەوش ھەمی بۆ وی گۆت،  د بەرسڤا مەدا گوت هوین هەرن نک  شەیتانی ژی دێ چکەن بکەن من شولەپێ نینە. ل ڤێرێ ژی دیارە كو کومیتەیا دەولەتێ ژ بۆ بارودوخێ نەئاسایی و گۆرباشوڤی ل هەمی بارا دا ئاگەھ ژ ئێکودو هەبوو و ھەر ژ بەر ڤێ چەندێ ژی د وی دەمی ھەمیێ دا، د وێ رەوشا نەئاسایی و خەراب دا، گۆرباشۆڤ   ھەڤپەیڤین و  داخویانی نەدان مەدیاییێ.

 گەلەك سیاسەتمەدارێن روسی د وێ باوەریێ دانە کو بیروبوچونێت گۆرباوشۆڤی ل سەر چاکسازیێ ئان پێرێسترویکا مەبەست ژێ ژ بۆ ژناڤبرنا سوڤیەتا سوسیالیستی بوو، ژبەر هندێ ژی روس حەز ژ وی ناکەن، لێ وەلاتێن روژئاڤایی گەلەك حەز ژێ دکەن و خەلاتێ نۆبل یێ ئاشتیێ  دانێ.

2021.10.18