یەكرێزیا كوردان رەخنە و شڤان پەروەر
نڤیسینا: سولەیمان سولەڤانی
“د حقووقێ ده ده‌ما کو مرۆڤ مافێن که‌سێن دن بنپێ دکه سووجداره.
د ئه‌تیکێ ده هه‌که ته‌نێ بفکره سووجداره.”
ئیمانوێل کانت (1724–1084)
د ڤان ڕۆژێن داوی دا گۆتوبێژه‌کا گۆر و ڕه‌خنه‌یێن دژوار سه‌ر ئاخڤتنێن شڤان په‌روه‌ر هه‌نه. گه‌له‌ک که‌سایه‌تی و نڤیسکارێن کورد دیتنێن خوه دیار كەن. ژ ڤان نڤیسینان هنده‌ک پر هێره‌شکه‌ر، سوبژه‌کتیڤ و ب کینن، لێ پرانی ئۆبژه‌کتیڤ و ب زمانه‌کێ لۆژیک و نه‌رم هاتنه نڤیسین. مژار هه‌ستیاره و ئه‌و مه هه‌موویان تێکه‌لدار/ئه‌له‌قه‌دار دکه و لۆما بێیی ئیدیعا ڕاستیان بکم، من ژی خوه‌ست هنده‌ك دیتنێن خوه بێژم.
پێشی گه‌ره‌که ئه‌ز بێژم کو مافێ هه‌ر که‌سه‌کێ کورد/نه‌کورد هه‌یه ڕه‌خنان بکه، دیتنێن خوه چ سڤک چ دژوار بەرچاڤ بكە. مرۆڤ ئازاده بیر و باوه‌ریێن خوه سه‌ر هه‌ر مژاره‌کا ب گرنگ ببینه، بێژه. ب شه‌رت و مه‌رجێ کو مژار بنگه‌ھ به، بێ ئه‌ده‌ب نه‌به.
هنده‌ك ڤیدیۆ و نڤیسینان دبینم قه‌ت ئاریکاریا پێشڤه‌چوونا مه کوردان ناکن، نقاش بوویه پۆله‌میک و ئه‌و نه ساخله‌مه، نه خێرخوازه، هندەك جاران ده‌رڤه‌یی سنوورێ مۆرالیێ یه و چو فایدا کوردان تێدا نینه، نه ئێزدی و نه مسلمان. فاناتتک و ترۆله‌رێن هه‌ردو ئالیان ب چه‌کێ نه‌زانی، دژمناتی و نه‌خێرخوازیێ ئاماده نه و نیەتخرابیا خوه بێشه‌رم نیشان ددن، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ ده‌رفه‌ته‌ک زێرینه ژبۆ نه‌یار و داگیرکه‌رێن کوردستانێ، ئه‌و سیاسه‌تا پارچه بکه و حوکوم بکه (دڤده ئاند ڕوله) پر باش بکارتینن. باش- خراب سۆشیالمه‌دیایێ ڕێ دایه هه‌ر که‌سه‌کێ دیتنێن خوه ئاشکه‌را/ئانۆنیم بێژه، مخابن هندەك جاران هنده‌ك نڤیسکارێن کورد ژی دکه‌ڤن وێ ته‌لێ/خه‌فکێ و زمانه‌کێ نزم بکارتینن لێ ئه‌و کێمن.
هنده‌ک ئێزدی دبێژن ”ئه‌م نه کورد ن”، لێ ئه‌و نه پرۆبله‌مه، زمانێ وان کوردی یه و که‌س ب زۆرێ نابه کورد، بلا ڕێیا وان ڤه‌کری به، ئه‌و ژی وه‌که گه‌له‌ک کوردێن مسلمان یێن دبێژن ئه‌م ترک، عه‌ره‌ب و فارسن. مرۆڤ دکاره ئۆلا خوه بگوهه‌ره، لێ نکاره نه‌ته‌وا خوه بگوهه‌ره، کورد ئێزدی نه و ئێزدی کوردن، ئه‌ڤ ڕاستیا هاشا لێنه‌کره و وه‌که پێشیێن مه گۆتنه ”چه‌م بێ چه‌قل نابه”. ڕۆژه‌ک وێ بێ چه‌مێ مه ژی وێ کێم چه‌قل به.
ئه‌رێ، هه‌ر که‌س ئازاده دیتنێن خوه بینه زمان، لێ مژار ژ حه‌دێ خوه ده‌رکه‌ت و ئێدی ژ زه‌رار و خرابیێ تشته‌کێ دن ژبۆ کوردان تینه. شڤان په‌روه‌ر د سه‌مینه‌را ل سه‌ر ”هونه‌ر و ناسنامه”یێ دا (2021.12.26) کاره‌کێ نه باش کر، وی د وێ سه‌مینارێ دا ب ستیله‌کێ کرێت گۆتنێن خوه کرن، دبه نیەتا وی نه خراب به، لێ خراب ده‌رکه‌ت، خراب هات دیتن، خراب هات بهیستن. گونه‌هکار ژی شڤان ب خوه یه، وی دکاری ب ئارامی و هێمنی دیتنێن خوه ب ئاواکێ ئاڤاکه‌ر و شارستانی بکه، لێ وی نه‌کر. د وێ سه‌مینارێ دا پرس و گۆتنێن خۆرتێ ئێزدی گه‌له‌ک هێژا بوون لێ به‌رسڤا شڤان نه نۆرمال و خراب بوو. پاش ژی پشتی ڕه‌خنه‌کرنا وان گۆتنان ئه‌و جاره‌کا دن ب ڤیدیۆیێ ده‌رکه‌ت (2022.01.02) و د شوونا ڕاستکرنا گۆتنێن خوه، وی خرابتر کر، وی ب ڕوویه‌کێ ترش، ده‌نگه‌کێ عاجز، ئه‌نیگڤاشتن و چاڤتووژکرن مینا دگه‌ل گروپه‌که مرید و شاگردان باخڤه، گۆتنێن خوه دوباره و دژوارتر کر. ئانینا ناڤێ باباشێخ و هندەك که‌سایه‌تیێن دن یێن ئێزدی و ڕه‌خنه‌کرنا ڕیتوال و هندەك تایبه‌تیێن وان، نه کارێ شڤانه و نه ب وی ڕه‌نگی.
ئه‌ز دگه‌ل گۆتنێن پرۆف. ئلهان کزلهان دا مه ده‌ما دبێژه: ”چ دبه بلا ببه، ته‌نێ ئێزدی دێ ل سه‌ر دیرۆک و سبه‌رۆژیا خوه بریارێ بدن. ئه‌ڤ نه کارێ شڤان په‌روه‌ر و که‌سێن دنه”. ئه‌ڤ نه ته‌نێ تێگه‌هشتنا برێز ئلهان کزلهان ئه به‌لکو هه‌ما بێژه هه‌موو ئێزدیانه . و لۆما د ڕه‌وشا کوردان دا نۆرمالتره ئێزدیه‌ک، مسلمانه‌ک یان هه‌ر ئۆله‌که دن به؛ ئه‌و ڕه‌خنه ل ئورف و ئاده‌تێن خوه بکه، پێشنیاران بکه و داخوازا ڕه‌فۆرمان بکه و هنده‌ك جانک و جامێر دکن ژی.
ئێزدی هێڤن و ڕه‌سه‌نتیا کوردانن، وان زمان، کولتور و گه‌له‌ک هێژایێن کوردان پاراستنه و هێژی دپارێزن. ئنته‌له‌کتوه‌لێن ئێزدیان ب قاسی کوردستانه‌کێ که‌د و خه‌بات کرنه و هێژی دکن. کوردێن ڕاست و دوروست، فه‌رق ناکه چ ئۆل به، وه‌که ئه‌ركه‌کێ نه‌ته‌وی و مرۆڤاهی گه‌ره‌که هه‌ر کورده‌ک خوه‌دی ل ڤێ ئۆلا کوردییا ڕه‌سه‌ن ده‌رکه‌ڤه و وێ بپارێزه وه‌که بیبه‌کا چاڤێن خوه. که‌س نه دژ خێرخوازانه، لێ ڕه‌فۆرم/چاكسازی کارێ ئێزدییان ب خوه یه، یێ جڤاتا ڕوهانی یه، یێ ڕه‌وشه‌نبیر و ئنته‌له‌کتوه‌لێن ئێزدی نه.
مرۆڤ نکاره هونه‌رمه‌ندیا شڤان، که‌د و خه‌باتا وی ژبۆ کورد و کوردستانێ پشتگوه بکه، پرانیا گۆتن و سوحبه‌تێن وی یێن به‌رێ پر ماقول و لۆژیک بوون، ڕه‌خنه‌یێن وی یێن جڤاکی دژ که‌ڤنه‌شۆپیێ پرانی د جه دا نه، لێ چما شڤان نوها ڤان ئاخڤتنان دکه، ب چ مه‌به‌ستی و ژبۆ چ؟ ئه‌ڤ جهێ پرسێ یه! دیاره د ڤان داویان دا ئه‌و ژ خه‌تا خوه ده‌رکه‌ت و ژ هونه‌رمه‌نده‌کێ نه‌ته‌وی، خوه کر پرۆڤۆکاتۆر، ناڤه‌ند و ناڤگینه‌ک کرێت. نه دووره هندەك ژ ده‌ردۆرا وی راستەراست/نەراستەراست وی پالددن وان گۆتنان بکه کو چوخزمه‌تا کوردان تێدا نینه.
که‌سێ کوردان ژهه‌ڤ ڤه‌قه‌تینه هه‌ر چه‌ند ب مه‌به‌ست و نیه‌ته‌کا باش به ژی ب ناڤێ ڕه‌خنه‌یێن جڤاکی، لێ د ڕاستیێ دا ئه‌و خوه و کوردان دکه قوربانی دژمنێن کوردان. د ڤیدیۆیا خوه یا 2022.01.02 ێ دا وی دکاریبوو ب ستیل و زمانه‌کێ خوه‌ش لێبۆرینا خوه ژ کوردان و ب تایبه‌تی جڤاتا ئێزدی بخوازه، کو شاشی و نه‌تێگه‌هشتنه‌ک چێبوویه، مه‌سه‌له کز و ئارام دبوو، لێ وی نه‌کر، به‌لکو خرابتر کر و شوونا کلکرنا چاڤ، چاڤ هار و کۆر کر.
ئه‌ز نه دگه‌ل گۆتنێن شڤان په‌روه‌رم و وان ل دژی یه‌کرێزیا کورد دبینم لێ هێرشا سه‌ر وی، بێئه‌ده‌بی و بێرێزیا هه‌مبه‌ری وی ژی باش نابینم، شاشی ب شاشیه‌ک دن نایێ ڕاستکرن.
کێشه و پرۆبله‌مێن کوردان، نه ئێزدی نه و نه شڤانه، ئه‌نه‌رژی ل سه‌ر ناڤنیشان و ئەدره‌سه‌کا شاش تێ خه‌رجکرن. ئه‌ڤ گه‌نگه‌شە ئێدی نه‌خوه‌ش و بێچێژ دبه و دیاره گه‌له‌ک دژمنێن کوردان ل سه‌ر ڤێ پێلا هه‌ستیار سواربوون و ئه‌و ب هه‌موو هێزا خوه دخوازن نه‌ززی، تانسیۆن و دژواریا د ناڤ کوردان دا بێبن و کوورتر بکن.
لێ ئه‌و دێ بسه‌رنه‌که‌ڤن کوردان بکن دژمنێن هه‌ڤ، مله‌تێ کورد ژ ده‌ک و دۆلابێن وان مه‌زنتره. ب هێڤیا زانا، خێرخواز، هشمه‌ند و ئنته‌له‌کتوه‌لێن کورد، ئه‌و دێ یه‌کرێزیا خوه خورتتر بکن و دۆزا خوه بلندتر بکن و ئه‌ڤ باهۆزا چێکری ژی وێ ڤه‌مره، ببه ده‌رس و دیرۆک.
ڕیاتازە
