باندۆرا فەلسەفەیا مەری بوکچین ل سەر ئۆجلان

باندورا فەلسەفەیا مەری بوکچین ل سەر بەڕێز عەبدوللە ئۆجلان هەروەسا مژارا کونفدراسیونا دیموکراتیک و کومونالیزم. بەری ئەم بچین د ناڤ بابەتی دا، بەرێ خو بدەینێ کا مەری بوکچین کی بوو؟

مەری بوکچین فەیلەسوف، دیروکنڤێس، بیرمەندێ ئەمریکی بوو. بابێ وی یەهودی و ژ ئمپراتوریا ڕووسی کوچبەری ئەمریکایێ ببوو، دایکا وی ژی خەلکا باژارێ ڤیلنوس یێ لیتوانی بوو. مەری بوکچین دژیێ ٩سالیێ دا دکەڤیتە ناڤ رێزێن رێکخراوا لاوێن کۆمونیست و دکەڤیتە بن باندۆرا بیروبوچونێت مارکس، ئەنگلس، تروتسکی و هەروەسا هیگل. ژسالا ١٩٥٨ێ خوە وەک ئانارشیست دا نیاسین و گرنگیەکا زێدە ب ژینگەهێ ددەت. ئەو  دبێژیت کو سروشت و ئانارشیزم وەک هەڤن و گەلەک کار ژ بۆ پاراستنا ژینگەهێ دکەت.

 ساڵا ١٩٦٤ دانەرێ فدراسیونا ئانارشیستێن نیویۆرکێ بوو و ئەو بیروبووچنێت ئانارشیستی حەتا سالا ١٩٩٩ پێرا مان و هەر وێ سالێ دەست ژ بوچونێت ئانارشیستی بەردا. پەیوەندیەکا باش لگەل رێکخستن و بزاڤێن کەسک ئان ژی ژینگەپارێزا هەبوو، باوەریا بوکچین ئەو بوو کو سەرمایەداری زیانەکا مەزن ل سروشتی ددەت و هەمی کارا دکەت ژ بو فایدێ خوە هەروەسا ملکایەتیا تایبەت ئان ژی نەتەوەیی بوون هەردو نەدیموکراتینە و زەرەرێ ل سروشتی ددەن. بوکچین مروڤەک ڕادیکال و دژی کاپیتالیزمێ بوو. باوەریەکا زێدە ب کومۆنالیزمێ  هەبوو لێ وێ باوەری  ب دەولەتا نەتەوەیی نەبوو و دگوت نابە دەولەت هەبە و باوەری ب دەولەتێ نەبوو هەروەسا دگوت باشترین شێوەیێ بڕێڤەبرنێ کومۆنالیزمە، ئانکو باژێر ببیتە کومۆن و ژ مەجموعا وان کومۆنا کونفدرالیێ چێ بکەن و ناڤێ وێ دبیتە کونفدرالیا دیموکراتیک و ب ڤی ئاوایی هەمی تاکە کەس دێ دەورێ خوە  د ڕێڤەبەریا جڤاکێ دا بینیت و دیکتاتوریەت چێ نابە دێ بیتە جڤاکەکا دیموکراتیک، بوکچین وەسا هزر دکەت بلا چەند باژێڕێن کومۆنێن خوە بدەنە ئێک و کونفدرالیێ پێک بینن. بیروباوەرێن مەری بوکچین گەلەک بەرفرهن و ئەز گەلەک ناچمە د ناڤ دا و دێ کورت کەم، بوکچین ٢٧ پەرتوک د وارێ فەلسەفە، دیرۆک و  ژینگەهێ نڤێسینە و گەلەک گرنگی ب کومۆنالیزم و کونفدرالییزما دیموکراتیک دایە. گەلەک دژی ناوندیبوونا دەسهەلاتداریێ دکر و ل سالا ٢٠٠٦ د ژیێ  ٨٥ سالیێ دا  کۆچا داویێ کر.

عبدوللە ئۆجلان و وەرگرتنا بیروهزرێن مەری بوکچین

ب شێوەێکی گشتی  پەکەکە پارتییەکا مارکسیسم لینینیسم بوو  و بەڕێز ئوجلان کەرەکتەرەکێ سەرەکی یێ دامەزراندنا وێ بوو. باوەری و مەرامێ وان کوردستانەکا ئازاد و دیموکراتیک بوو و گەلەک ژی ڕژد بون ل سەر بدەستئینانا مافێ کورد وکوردستانەکا سەر بخوە، ئەز ناچمە ناڤ هەمی لایێن بزاڤ و خەبات و ناکوکیێن وان لگەل پارتییێن دی ێن کوردستانی، من دڤێت سەدەما گوهورینا ١٨٠ دەرەجەیا پەکەکێ زەلال بکەم. پشتی ژناڤچوونا یەکێتییا سوڤیەت هێدی هێدی وەک خویا بوو بەرێز ئوجلان ل دیڤ ڕێیەک دی دگەریا کو بشێت جهێ ئەیدولۆژیا مارکسیسم لنینیسم بگریت،  هینگێ بوو بەڕێز ئوجلان کەتە بن باندورا فەیلەسوفێ ئەمریکی یێ ب ناڤێ مەری بوچکین. هێدی هێدی گازندە و رەخنە ژ بیروبوچونێن مارکسیستی گرتن، و وەک جێگریا ماکسیسم لنینیسم تیوریا کونفدرالیزما دیموکراتیک کو ئەڤ تیوریە یا بیرمند و فەیلەسوفێ ئەمریکی مەری بوکچینە.

بەڕێز ئۆجلان ل سالا ١٩٩٩ تورکیا بهاریکاریا سی ئای ئەن و موساد وهندەک سازیێن پاراستنا ولاتێن دی تێتە گرتن، پشتی دادگاهکرنێ سزایێ لسێدارێدانێ دانە ئۆجلان سالا٢٠٠٥ دادگاها مافێ مروڤی یا یەکێتییا ئەورۆپایێ رەخنە ل شێوێ سزادان و لسێدارەدانا ئۆجلان گرت و پاشی دادگەها تورکیێ سزایێ لسێدارەدانێ کرە زیندانا هەتا هەتایی. وی چاخی بەرێز ئۆجلان بەیاننامەیەک خواند بۆ چڤاکا ناڤنەتەوەیی و پەکەکە و خەلکێ کورد د وێ بەیاننامەیێ دا داخوازا کونفدرالیا دیموکراتیکا کوردستان دکەت و مەرەما خوە و پارتییا خوە ل سەر ڤێ پێڤاژویێ دیار دکەت و پرسگرێکا کورد و مافێن نەتەوەیی د بەرنامە و پروگرامێ پەکەکێ دا نامینن. ل داوی پەرتوکەکا چەند جلدی ل زیندانێ ل سەر مانیفێستا شارستانیا دیموکراتیک دنڤێسیت، جهێ سەرسوڕمانی ئەڤەیە کو هندی پەرتوکێت بەرێز ئۆجلانی د زیندانێ دا نڤێسینە هاتینە بەلاڤ کرن! ما تو دبێژی تورک هندە دیموکراتی بن هەمی رەنگێت پەرتوکا بوتە بینن زیندانێ کو تو بخوینی و پەرتوکێن سیاسی بنڤێسی و بێنە وەشاندن و ل سەر جڤاکا کوردی وهەڤاڵێن تە بێنە بەلاڤ کرن! هەکە تورکیا  هندا دیموکراتی بیت ،ئەڤە چ شەڕێ هەوەیە؟ ئۆجلان  د پرتوکەکا خوە دا دنڤێسیت سەدەمێ هەرێ مەزنێ ناکوکیا جڤاکی وەکهەڤنەبوونا ڕەگەزێ نێر و مێ یە و زیانگهاندنا ب سروشتێ ل جیهانێ و هەر وەسا دبێژیت پرسگرێکا مە نەتەوەیی نینە، پرسگرێکا مە نەهێلانا مەرکەزیەتێ و دانانا جڤاکا دیموکراتیک  

و کونفدرالی یە. ل ڤێرێ ب ڕووهنی تیوریا  ئۆجلان دژی نەتەوە و دەولەتە و گەرەکە کورد دەست ژ خەباتا نەتەوەیی بەردەن هەر وەکی چاوا پەکەکێ ل باکورێ کوردستانێ ئەڤە کر، ناڤێ کوردستان ونداکریە و کریە خوەسەریا ڕوژئاڤا  پەکەکە یەکەم هێز بوو کو تیوریا مەری بوکچین خستیە د وارێ پراکتیکێ دا و سێ کانتون چێ کرن: کانتونا عەفرین، کانتونا جزیرێ و کانتونا کوبانێ.  پشتی دانانا ڤان کانتونا بەیاننامەک دەر کر ب ناڤێ ئەم خەلکێ باکورێ ڕوژئاڤایێ سوریێ کو ژ کورد، عەرەب، سریانی، تورکەمەن، ئەرمنی و چەرکەسان پێکدهێت، وەک کونفدراسیونەکا دیموکراتیک مە هەڤ گرتیە و ئەم رێزێ ل مافێ مروڤ دگرین و پارێزگاریێ ژ ئازادییا بیروباوەرێن سیاسی 

و جڤاکی و مافێ ژن بهێتە پاراستن……… د ڕەوشا کونفدرالیا دیموکراتیدا.

هەکە ئەم باش هزرا خوە تێدا بکەین نەتیجێ ڤێ سیستما سیاسی ئەڤەیە:

• کونفدرالیا دیموکراتیک دژبەری رێکخراوا نەتەوێن یەکگرتیە، چونکی د ڤێ رێخراوێ دا دەولەتێن هەین و  د دەولەتێ ژی دا مەرکەزیەتا هەی.
•  کونفدرالیزما دیموکراتی دژی گەلێ ژێر دەستە کو داخوازا سەرخوەبوونێ دکەت.
•  کونفدرالیا دیموکراتیک دژی نەتەوەیە و داخوازیێن نەتەوی ئاخا وی

ڤێ سیستەمێ گەلەک کێماسیێن دی ژی  هەنە.

دیارە بەرێز ئۆجلان بخوە ژی دبێژیت ئەز خوە ب قوتابیەکێ مەری بوکچین دزانم و من دڤێت تیوریێن وی ل ڕوژهەلاتا ناڤی بەلاڤ کەم.

ل سالا٢٠٠٤ د ڕێیا پارێزەرێ خوە را داخوازا چاڤپێکەڤتنەکێ لگەل مەری بۆکچین دکەت، بەس مەری بوکچین  ژ بەر نەخوەشییا خوە نەشیا بەرێز ئوجلان ببینیت. بەلێ پەیامەک بو ئۆجلان ڤڕێکرد هەیڤا ٩ سالا٢٠٠٤ ب ڤی ناڤەرۆکێ: ئەز هیڤی مە ڕوژەک بێت گەلێ کورد بشێن جڤاکەکا ئازاد و عەقلانی دامەزرێنن و رێکا وان ڕوهن و گەش بیت، ڕاستی ئەو بەختەوەرن کو رەهبەرەکێ وەکی ئۆجلانی هەی کو ڕێکێ نیشان ددەت.

 وەکی دیارە بەرێز ئۆجلانی گەلەک کتێبێن ل زیندانێ خواندین و نڤێسین ل دەرڤەیی زیندانێ یێت هاتینە وەشاندن گەلەک جاران تەکلیف و ڕێنمایا ژی دەتە ژدەرڤە!!  باشە ئەڤە نە جهێ پرسیارێ یە؟

ئەز نە لگەل شەڕی مە و من باوەری ب شەڕێ چەکداری نەمایە. هیڤیدارم ئەڤ داخوازا باخچەلی کو ناڤێ وێ کریە پروسا ئاشتیێ، بڕاستی ژی ببیتە ئەگەرێ ئاشتیەکا دروست و ئەڤ کوشتن و گرتنا گەلێ مە ب دوماهی بێت ئەڤ کچ و خورتێن جوان یێن گەریلا بچنە ناڤ مالا دایک و بابێ خوە و ب خوەشی و ئارامی بژین. بەس ئەز باوەر ناکەم کو تورکا باوەری ب ئاشتیێ هەبیت. ئۆجلان ئەڤە ٢٣ سالە د زیندانێ دا و د دەستێ تورکێ بێ ئەخلاق و زاڵم دا،  بێ گومان زیندانیێن سیاسی ل هەمی ولاتێن فاشیستی پتر ئەشکەنجا دەرونی ددەن ژ فیزیکی، گەلەک ب سانەهی دشێن ئەو تشتێ میتا تورک دبێژیت ببەرێز عەبدولا ئۆجلان بدەنە گوتنێ، لەوما ل گۆر لۆژیکێ  ئاخفتنا ئۆجلان ئعتبار نینە. ئەگەر ژی هەوە باوەری ب ئاخفتنێن ئۆجلان و پەرتوکێن وی ئەوێ د زیندانێ دا نڤێسین بکەن گەرەکە دان بدیموکراتیبوونا تورکی ژی دانن، هون باش ژی دزانن تورکی نەدەولەتەک دیموکراتیە. پرسیار ئەڤ دوبل مورالیە ژ چ تێت؟

چاڤکانی:

theanarehistli.org

tidningensyre.se

wikkipedia

مانیفست تمدد دموکراتیک