ئیرۆ یه‌کشه‌م ۲۰۲٥/٥/۱۸ نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆکێ هه‌رێما کوردستانێ، ب ڤه‌خوه‌ندنه‌کا فه‌رمی، به‌شداریێ د کۆنفه‌رانسا ته‌هرانێ یا ژ بۆ گۆتووبێژێ ده کر کو ناڤه‌ندا لێکۆلینێن سیاسی و ناڤنه‌ته‌وه‌یی یا سه‌ر ب وه‌زاره‌تا ده‌رڤه یا کۆمارا ئیسلامی یا ئیرانێ ڤە برێڤه دبر و ب به‌شداریا مه‌سعوود پزشکیان سه‌رۆکێ کۆمارا ئیسلامی یا ئیرانێ و هه‌ژماره‌ک ژ به‌رپرسیارێن پایه‌بلند ئێن وه‌لاتان و مێهڤانان برێڤه چوو.
د پانەلەکا کۆنفه‌رانسێ دا، سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی، به‌رسڤا چه‌ند پرسیاران دا کو ئه‌ڤ ل ژێر ناڤه‌رۆکا بەشەک ژ بەرسڤێن سەرۆکێ هەرێما کوردتستانێ:
– برێز بارزانی، گوهه‌رینێن هه‌رێمێ پر بله‌زن. د ده‌ما کو وه ل هه‌رێما کوردستانێ ئاخافت، وه بالکشاند ل سه‌ر وێ یه‌کێ کو ئیراق و هه‌رێما کوردستانێ ڕۆله‌کا پر گرینگ د گوهه‌رینان دا هه‌یه و وه به‌حسا وێ یه‌کێ ژی کر کو هوون چقاسی د وارێ تێکلیێن ب وه‌لاتێن دن را سه‌رکه‌فتی بوونه. نها هوون چ ڕۆلێ ژ ئیراقێ را د پاشه‌رۆژا ڤان گوهه‌رینان دا دبینن؟
سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: بنێرن، ئیراق وه‌لاته‌کێ گرینگه د هه‌رێمێ دا و دکاره د پاشه‌رۆژا هه‌رێمێ دا ڕۆله‌کا گرینگ بلیزە. نها دکارم ببێژم ڕه‌وشا ئیراقێ ئه‌گه‌ر هوون بالێ بدنێ، به‌رامبه‌ر ب چه‌ند سالێن بهوری، نها مه‌زنترین پرسگرێکه‌ک کو دکاره ناڤێ پرسگرێک لێ بێ دانین ل به‌غدایێ، پرسگرێکا قه‌له‌بالخ و ترافیکێ یه.
ئیراق خوه ئاماده دکه کو ژ قۆناخه‌کێ ده‌رباسی قۆناخه‌که دن ببه. د مژارێن سیاسی دا ئه‌گه‌ر ئه‌ز بخوازم به‌حسا ته‌ڤاهیا ئیراقێ بکم، مه نها د چه‌ند ڕۆژێن بهوری دا جڤینا بلند یا کۆمکارا عه‌ره‌بی ل به‌خدایێ برێڤه بر و، ب ل به‌ر چاڤگرتنا ڕه‌وشا کو د هه‌رێمێ دا هه‌یه، ب دیتنا مه جڤینه‌که پر سه‌رکه‌فتی بوو کو هه‌ڤالێن مه و برایێن مه یێن عه‌ره‌ب ژ وه‌لاتێن دن تێ دا به‌شدار بوون.
ئیراق وه‌لاته‌که کو د ڤان ده‌مێن داوی دا پرسێن شه‌ر ده‌رباس کریه، پرسگرێک ده‌رباس کرنه و ده‌ست پێ دکه کو پێ ده‌ینه قۆناخه‌کا سیاسی یا گرینگ کو دکاره ڕۆله‌کا ب باندۆر وه‌کی وه‌لاته‌کێ گرینگ د هه‌رێمێ دا بلیزه.
ئیراق وه‌لاته‌که د وارێ چاڤکانیێن خوه‌زایی، چاڤکانیێن مرۆڤی دا پر ده‌وله‌مه‌نده و ب سیاسه‌تا ڕاست و دووربین ئان خوه‌ندنێ ژ بۆ پاشه‌رۆژێ، دکاره ڕۆله‌کا ب باندۆر و گرینگ د هه‌رێمێ دا بلیزه.
– هوون هه‌رێما کوردستانێ د چارچۆڤه‌یا ئیراقێ دا چاوا پێناسه دکن؟
سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: ڕه‌وشا کوردستانێ، بلا ئه‌ز ب ڤی ئاوایی ببێژم، به‌ریا کو ئامه‌ریکایی وه‌رن ناڤ ئیراقێ د سالا ۲۰۰۳ئان دا، مه هه‌ر ئه‌و ڕه‌وش هه‌بوو. ئامه‌ریکایی هاتن و ژ مه را گۆتن سیسته‌ما برێڤه‌برنا ئیراقێ ژ بۆ سیسته‌مه‌کا ده‌مۆکراتیک و فه‌ده‌رال تێ گوهه‌رتن و مه ئالیکاریا وان کر ژ بۆ کو سه‌دام ژ ده‌ستهلاتێ بێ ئاڤێتن. پێناسه‌یا سیسته‌مێ ل ئیراقێ، ئه‌گه‌ر هوون بالێ بدن، پێناسه‌یه‌که کو دبێژه، سیسته‌ما ئیراقێ فه‌ده‌رالە. مخابن، ئه‌ز دخوازم وێ یه‌کێ ببێژم کو هه‌تا نها ئه‌م نه‌گەهشتنه وی جهی، یانی ئیراق پر دووره ژ فه‌ده‌رالیزمێ. ئه‌م ب هه‌ڤالێن خوه را ل به‌غدایێ گه‌نگه‌شه‌یێ ل سه‌ر وێ دکن. ئه‌م دبێژن، ئه‌م د جۆگرافیایه‌کێ دا دژین کو ژێ را تێ گۆتن ئیراق. ئه‌م دڤێ مۆده‌له‌کا برێڤه‌برنێ پێناسه بکن کو ل ئیراقێ جهێ ڕازیبوونا هه‌موویان به. ئه‌و مۆده‌ل د ده‌ستوورا ئیراقێ دا هاتیه پێناسه‌کرن و ٨٠% گه‌لێ ئیراقێ ده‌نگێ خوه دانه وێ ده‌ستوورێ. ئه‌م ل هه‌رێما کوردستانێ پاشه‌رۆژا خوه د وێ چارچۆڤه‌یێ دا دبینن و ئه‌م پشتراستن کو ئه‌گه‌ر ئه‌و بخوازن جێبجی بکن، ئیراق دکاره پرانیا پرسگرێکێن نها یێن د ناڤبه‌را هه‌رێما کوردستانێ و به‌غدایێ دا چاره‌سه‌ر بکه.
ئه‌ز دخوازم ژ وه را ببێژم، ڕاستی ئه‌ڤه، ناخوازم وه‌ک گلی ببێژم، لێ ڕاستی ئه‌وڤه کو ته‌ڤگه‌را به‌غدایێ ب هه‌رێما کوردستانێ را ب چو ئاوایی د چارچۆڤه‌یا فه‌ده‌رالیزمێ دا نینه. هه‌لبه‌ت من ل به‌غدایێ ژ هه‌ڤالێن خوه را گۆتیه کو پرسگرێک ئه‌وه ده‌ما کو هوون ژی چاڤ ل هه‌رێمێ دکن، وسا دفکرن کو ئه‌م پر زێده‌تری فه‌درالیزمێ نه. برێز عادل عه‌بدولمه‌هدی ب خوه کو نها ل ڤرە و وێ ده‌مێ سه‌رۆکوه‌زیر بوو، مه ئه‌و گه‌نگه‌شه ب هه‌ڤ را کربوو؛ من گۆتبوو هوون ده‌ما کو چاڤ ل هه‌رێما کوردستانێ دکن، وسا دفکرن کو ئه‌م زێده‌تر ژ ده‌ستوورێ ده‌ستهلاتێ ددن خوه. ئه‌م دڤێ ب هه‌ڤ را ڤەکری ڕوونن و بزانن د کیژان خالێ دا ئه‌م دکارن بگەهن هه‌ڤ؛ وێ وه‌ک بنگه‌ها ئیراقا نوو ده‌ینن و دکاره بێ بجهکرن ژی، نه دووره ژ بجهکرنێ. نها ده‌مه و ئه‌ز دبێژم هه‌موو ئه‌و پرسگرێکێن کو ل ئیراقێ هه‌بوون، ده‌ست پێ دکن هێدی هێدی تێنه چاره‌سه‌رکرن. ئیراق یه‌که‌م کار کو دڤێ ژ بۆ ئارامگریا سیاسی بکه، دڤێ پرسا فه‌ده‌رال ب کوردستانێ را ١٠٠% چاره‌سه‌ر بکه.
– ڕۆلا هه‌رێما کوردستانێ د پێشڤه‌برنا تێکلیێن ئیراق و ئیرانێ دا چ یه؟
سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: ئه‌م ل هه‌رێمێ تێکلیێن مه ب ئیرانێ را تێکلیێن دیرۆکی نه؛ تێکلیێن دیرۆکی، چاندی، زمانی، هه‌موو ئه‌و تشت هه‌نه و ئه‌م نێزیکی هه‌ڤن. ئه‌گه‌ر هوون ل وارێ ئابۆری بنێرن، نێزیکی ٦٠% ژ وێ تەڤگەرا بازرگانی یا کۆمارا ئیسلامی یا ئیرانێ ب ئیراقێ را هه‌یه، د ڕێیا هه‌رێما کوردستانێ را دچه ئیراقێ، یانی مە د وارێ ئابۆری دا تێکلیه‌کا پر باش ب هه‌ڤ را هه‌یه. ئه‌م دبینن کو ئاستا وان تێکلیان ڕۆژ ب ڕۆژ چێتر دبە. وه‌کی میناک، مه د هه‌فته‌یا بێ دا ڕوونشتنه‌که دن هه‌یه کو پارێزگارێن هه‌رێما کوردستانێ و پارێزگارێن سینۆری یێن ڕۆژهلاتێ کوردستانێ ب هه‌ڤ را دجڤن و گه‌شته‌کا وان ژی هه‌یه بۆ ته‌هرانێ، دبه کو سه‌رۆککۆمار ژی ببینن.
ئه‌و تێکلیێن چاندی و دیرۆکی یێن ب ئیرانێ را مه هه‌نه، هه‌ر ده‌م وه‌ک جیرانه‌کی ئه‌م ل وێ مژارێ دنێرن، د هه‌ر ده‌مه‌کێ دا کو ئه‌م ڕاستی پرسگرێکه‌کێ هاتبن، ئیرانێ ئالیکاریا مه کریه. .پشتی سەردانا سه‌رۆککۆمار پزشکیان بۆ هەولێرێ تێکەلییێن مە ب ئیرانێ را د هەموو واران دا گەلەک باشتر لێهاتن.
– ته به‌هسا سه‌ردانا سه‌رۆککۆمار پزشکیان یا به‌خدا و هه‌ولێرێ کر، وسا دخویه کو ئه‌و سه‌ردان ڕووپه‌له‌که نوو د تێکلیان ده ڤه‌کربه؟
سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: بێگومان. بنێرن، ب هه‌ر حال، مه بلندی و نزمی د تێکلیێن خوه دا هه‌بوون. من د وێ سه‌ردانێ دا خوە یا بۆ ته‌هرانێ دا، هه‌لبه‌ت به‌ریا کو برێز پزشکیان ببه سه‌رۆککۆمار، ئه‌ز چووم خزمه‌تا ڕه‌حمه‌تی برێز ڕه‌ئیسی کو سه‌رۆککۆمار بوو. هه‌ر وها ئه‌ز چووم خزمه‌تا جه‌نابێ ڕێبه‌رێ بلند یێ ئیرانێ و مه مژار پر ب زه‌لالی به‌حس کرن. ئه‌و گوهه‌رینا کو د تێکلیان دا چێبوو، پشتی لوتف و هه‌ڤدیتنا ڕێبه‌رێ کۆمارا ئیسلامی ب من را بوو کو بوو خالا بهێز یا تێکلیێن مه.
– ئه‌و گوهه‌رینێن کو د ده‌ربارێ پەکەکێ پێکتێن، گه‌لۆ دکاره ده‌ستپێکه‌ک به ژ بۆ داویئانینا ب وان په‌ڤچوونێن دوور و درێژ؟ هوون دزانن کو کۆمارا ئیسلامی یا ئیرانێ ژی تێبینیێن خوه یێن ئه‌منی د ڕابۆریێ دا هه‌بوونه و ڕووبروویێ وان گه‌ف و ئێریشان بوویه کو هوورک-موورکێن وان مه گەهاندیه خزمه‌تا وه. وسا دخویه کو پشتی سه‌ردانا برێز پزشکیان مه د وی واری دا ژی ده‌ستکه‌فتێن باش هه‌بوونه.
سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: بنێره، د وارێ ئه‌منی دا بلا ئه‌ز ڤێ ببێژم، پاشی ئه‌م دکارن د ده‌ربارێ پەکەکێ دا ژی باخڤن. د وارێ ئه‌منی دا مه پێشکه‌تنێن باش هه‌نه. مه مه‌کانیزمه‌ک دیار کر کو به‌غدا و هه‌ولێر و کۆمارا ئیسلامی ب هه‌ڤ را تێ دا کار دکن. ب هه‌ر حال، مژاره‌ک جددیە و ژ بۆ مه پر گرینگه؛ ئه‌م ده‌ستوورێ نادن کو هه‌رێما کوردستانێ ببه چاڤکانیا مه‌ترسیێ ژ بۆ سەر جیرانان مە، ب تایبه‌تی بۆ کۆمارا ئیسلامی. ئه‌ڤ یه‌ک ژ پره‌نسیپانه کو ئه‌م ل کوردستانا ئیراقێ پێ پێداگرن و ب ئالیکاریا ئیراقێ ئه‌م وێ مه‌کانیزمێ کو مه پێناسه کریه و کۆمیته‌یا سێ ئالی به‌رده‌وام جڤینێن وان هه‌نه ب کێفخوه‌شی. ئیجا دوهی ئێڤارێ هندەک ڕوونشتنێن من ژی هه‌بوون ل ته‌هرانێ، ئه‌م هه‌موو ڤێ یه‌کێ دزانن کو هه‌تا نها د وارێ ئه‌منی دا قۆناغێن باش ده‌رباس کرنه و ئه‌م دوباره دکن کو ئاخا هه‌رێما کوردستانێ چاڤکانیا مه‌ترسیێ نینه ژ بۆ کۆمارا ئیسلامی یا ئیرانێ و نابه ژی.
– په‌یامه‌که پر زه‌لاله. لێ د ده‌ربارێ پەکەکێ؟
سه‌رۆک نێچیرڤان بارزانی: د ده‌ربارێ پەکەکێ دا، به‌لێ، پێڤاژۆیه‌ک ده‌ست پێ کریه ل ترکیێ. ب دیتنا مه، پرسا کورد نابه ب ڕێیا شه‌ر و خوینرژاندنێ بێ چاره‌سه‌رکرن. ئه‌و ڕۆلا کو ئه‌م ل کوردستانا ئیراقێ دلیزن ئه‌وه کو ئه‌م ئالیکار بن، ئه‌م ده‌ستێوه‌ردانێ ناکن، نه د کارووبارێن ناڤخوه‌یی یێن ترکیێ دا و نه د کارووبارێن ناڤخوه‌یی یێن چو وه‌لاتێن دن دا، لێ ئه‌گه‌ر ئه‌م بکاربن د چارچۆڤه‌یا وێ مژارێ دا ببن ئالیکار ژ ترکیێ را، مه ئه‌و ئاماده‌هی هه‌یه.
وێ پێڤاژۆیێ ل ترکیێ ده‌ست پێ کریه و جددی یه، کو ژ ئالیه‌کی ڤه پەکەکە هه‌یه، ژ ئالیه‌کی دن ڤه دەم پارتی و ژ ئالیه‌کی دن ڤه ژی برێز ئۆجەلان هەیە. ئه‌ڤ هه‌ر سێ ستوونێن سه‌ره‌که یێن وێ پێڤاژۆیێ نه کو نها پێ مژوولن و مه ڕاگەهاندیه کو هه‌ر ئالیکاریه‌کا ژ ئالیێ مه ڤه پێویست به، ئه‌م ئاماده نه کو ڕۆلا خوه بلیزن؛ ڕۆله‌ک کو، ب هێڤیا خوه‌دێ، ئه‌و پرسگرێکا پەکەکێ و پرسگرێکێن ل ترکیێ چاره‌سه‌ر بکه، ژ به‌ر کو ئه‌و پرسگرێک ب ئۆپه‌راسیۆنێن له‌شکه‌ری چاره‌سه‌ر نابه.
