د گاڤەکێ دا کو ڕەهەندەکا سیمبولی یا بلند بخۆڤە دگریت، چەکدارێن پارتا کرێکارێن کوردستانێ (PKK) د دوماهییا حوزەیرانا ٢٠٢٥ێ دا، ل چیایێن قەندیلێ چەکێن خوە سۆتن، د دیمەنەکێ دا کو ڕاگەهاندنەکا ناڕاستەوخۆ بوو بۆ دویماهیکئینانا قۆناغەکا خەباتا چەکداری، و دەستپێکرنا چوونێ د ناڤ چوارچووڤەیەکێ سیاسی یێ نوو دا. لێ، خواندنەکا ستراتیژی بۆ ڤێ ڕوویدانێ پێدڤی ب سەحکرنا وێ د ناڤا زنجیرەکا گوهۆڕانێن هەرێمی دایە کو تێدا نەخشەیێن کاریگەریێ و بەلاڤکرنا ڕۆلان ژ نوو ڤە دهێنە دارشتن، ب تایبەتی د سایەیا وان پارچەبوونێن بنیاتی یێن کو کوردستانا دابەشبووی د ناڤبەرا چار دەولەتان دا تێدا دبۆریت.
ل کوردستانا باکور (ترکیا)، ئەنقەرە ب لەز پێشوازی ل ڤێ گاڤێ کر، و پەیڤدارێ پارتا داد و گەشەپێدانێ، عومەر چەلیک، ڕاگەهاند کو ئەڤ گاڤە “قۆناغەکا نوو یا ئارامیێ ڤەدکەت” (ڤەگوھاستیە ژ: ئاژانسا ئەنادۆل، ٣٠/٦/٢٠٢٥). د هەمان دەم دا، پەیڤدارێ جڤاتا ئاسایشا نەتەوەیی یا ئەمریکی، برایان هوجز، دیار کر کو بێچەککرن “بۆ ئارامکرنا هەڤپەیمانێن تورک، و خۆشکرنا ڕێکێ بۆ قۆناغەکا سیاسی یا نوو ل باکورێ سووریا و عیراقێ گرنگە” (ئاژانسا AP News، ٢/٧/٢٠٢٥. ئەڤ داخویانیە پشتڕاست دکەن کو ئەوا ڕوویدای کریارەکا دابڕای نەبوو، بەلکو پشکەک بوو ژ ڕێکخستنەکا هەرێمی کو تێدا ڕۆلێن ئەکتەرێن خوجهی ژ نوو ڤە دهێنە پێناسەکرن.
ل کوردستانا ڕۆژئاڤا (سووریا)، تۆم پارک، شێورمەندێ مەزن یێ وەزارەتا دەرڤە یا ئەمریکی بۆ کاروبارێن ڤەگۆهاستنێ ل سووریێ، د هەڤپەیڤینەکێ دا لگەل پەیمانگەها ڕۆژهەلاتا ناڤین تەموزا ٢٠٢٥ گۆت: “ڕایا من لسەر پەیوەندییا د ناڤبەرا هێزێن سووریا دیموکرات و حکومەتا سووریێ دا ئەوە، کو، حکومەتا سووریێ ب شێوەیەکێ باوەرپێنەکری ب حەماسەت بوو د هەولا تێکەلکرنا هێزێن سووریا دیموکرات د وی تشتێ مە بەحس ژێ کری دا: ئێک دەولەت، ئێک نەتەوە، ئێک لەشکر، ئێک حکومەت. (…) ب ڕاشکاوەیی، ئەز دبینم کو هێزێن سووریا دیموکرات د قەبوولکرن و دانوستاندن و بەرەڤ پێشڤەچوونێ دا د وی ئاراستەی دا سست بوون. (…) تنێ ئێک ڕێک هەیە، و ئەڤ ڕێکە بەرەڤ دیمەشقێ ڤە دچیت.” پاشی زێدە کر کو “زەحمەتی تێدایە کو مە ل هەمی ڤان دەولەتان فێربووینە کو فیدرالیزم سەرناکەڤیت. تو نەشێی قەوارەیێن سەربخۆ هەبن کو د ناڤا ئێک دەولەت دا نە دەولەت بن. لەورا ئەڤە پێدڤی ب دەمی یە بۆ خۆ گونجاندنێ، لێ دەم ب دویماهیک دهێت. جیهان ب لەز دچیت، و هەرێم ب لەزەکا مەزن دچیت.”
ل کوردستانا ڕۆژهەلات (ئیران)، ڕاستیان پشتڕاست کر، کو سەرکوتکرنا بەردەوام بوویە ئەگەرێ تێکشکاندنا پێکهاتەیێ سیاسی یێ پارتێن کوردی، و ئەو بەرەڤ گۆشەگیریێ ڤە برینە. و لگەل غیابا پرۆژەیەکێ ئێکگرتی، کوردێن ئیرانێ ڕووبرووی مەترسییا ژناڤچوونا سیاسی یا تەمام دبن د دەمەکێ هەستیار یێ ژ نووڤە پێکهاتنا هەرێمێ دا.
ل کوردستانا باشور (عیراق)، پەیوەندییا د ناڤبەرا هەولێر و بەغدا دا ئالۆزییەکا سیاسی و ئابووری یا مەترسیدار بخۆڤە دیت. ل ٢٠ێ حوزەیرانا ٢٠٢٥ێ، سەرۆک وەزیرێن عیراقێ محەمەد شیاع سودانی ڕاگەهاند: “هنارتنا مووچەیان ڕاستەوخۆ ژ بەغدا ب کریار واتە دویماهیک هاتنا هەبوونا هەرێمێ” (ڤەگوھاستیە ژ:کەناڵا الحدث). ئەڤ داخویانیە نە زەلـلەیەکا زمانی بوو، بەلکو پشکەک بوو ژ ستراتیژییەکێ بۆ ژ نووڤە پێناسەکرنا پەیوەندییا فیدرالی، ب ڕێیا ئامرازێن دارایی و یاسایی، و مفای ژ ناکۆکییا ناڤخۆیی یا کوردی وەردگریت.
د ڤی چوارچووڤەی دا، حکومەتا هەرێمێ وسا دیار دبیت کو دبن فشارێن بێ وێنە دایە، لێ سەرەڕای هندێ ژی بەردەوامە لسەر هەولێن خۆ بۆ پاراستنا هەڤگرتنا دامەزراوەیی، و ئەڤە هەولدانەکە شایەنی پشتەڤانیێ یە نەک ڕەخنێ. ل هەمبەر هندێ، خەریکبوونا هندەک هێزێن کوردی د ناڤخۆ دا ب کێشەیێن لاوەکی و پاقژکرنا حیسابێن حزبی، هەڕەشێ لسەر ڤالاکرنا گۆڕەپانێ ژ دەنگێ کوردی یێ ڕاستەقینە دکەت د دەمەکێ دا کو پێدڤی ب ئێکڕێزیێ هەی.
گوهۆڕینا ل قەندیلێ نە تنێ ڕاگەهاندنا دویماهییا قۆناغەکێ یە، بەلکو دەستپێکا ڤالاتییەکا سیاسی یە، ئەگەر ب دیدگایەکا کوردی یا ئێکگرتی نەهێتە پڕکرن، دبیت ب ئەجیندایێن کەسێن دی بهێتە پڕکرن. و لگەل پاشڤەچوونا ڕۆلێ PKK، شیانێن بەغدا لسەر سەپاندنا کاریگەرییا خۆ ل دەڤەرێن وەک شنگالێ زێدە دبن، ل هەمان دەمدا پرسا مووچەیان دبیتە ئامرازەکێ ئەندازەیاریا سیاسی، نەکو بتنێ پشتەڤانییەکا دارایی.
دیمەنێ ناڤدەولەتی ژی ل بەرژەوەندییا کوردان دیار ناکەت: ترکیا وەبەرهێنانێ د تێکشکاندنا ڕێزا کوردی دا دکەت، ئیران کارتێکەریا پارتێن وێ ژناڤ دبەت، سووریا خۆ بۆ داخستنا دۆسەیا ئۆتۆنۆمیێ ئامادە دکەت، بەغدا فیدرالیزمێ ب شێوەیەکێ ئێک لایەنە ژ نووڤە پێناسە دکەت، و وەلاتێن ئێکگرتی یێن ئەمریکا ب پلەپلە ژ پرۆژەیێن حکومرانییا خوجهی دوور دکەڤن. و ئەگەر ڕەوش لسەر ڤی شێوەی بەردەوام بیت، دووبارە بەرهەمئینانا سایکس-پیکویەکا نوو دێ بیتە بنەما، نە تایبەتمەندی، لێ ڤێ جارێ بێی کو کورد لسەر مێزێ بن.
دیرۆک خۆ دووبارە دکەت: د کۆنفرانسێ ئاشتیێ یێ پاریسێ دا ل سالا ١٩١٩ێ، کورد د پێکئینانا شاندەکێ ئێکگرتی دا شکەستن، لەورا دەلیڤا دانپێدان پێکرنا وان وەک نەتەوە ژ دەست دان. ئەڤرۆ، دەنگێ کوردی یێ ئێکگرتی جارەکا دی نینە، لێ ڤێ جارێ نە ژبەر هێزێن دەرەکی، بەلکو وەک ئەنجامێ هەلبژارتنەکا ذاتی.
لەورا، پێدڤیە بانگەوازا ئەڤرۆ ڕوون و ئاشکرا بیت: ئەوا ل قەندیلێ ڕوویدای دڤێت وەک زەنگلەکا هشداریکرنێ بهێتە خواندن، نەک وەک دەمەکێ ئاهەنگگێرانێ. و لسەر حکومەتا هەرێمێ، ب سیفەتا وێ تاکە قەوارەیێ سیاسی و دەستووری یێ شەرعی د نەخشەیا ڕۆژهەلاتا ناڤین یا کوردی دا، ئەرکەکێ دیرۆکی دکەڤیتە لسەر ملێن وێ کو دەستپێشخەرییێ بکەت بۆ گرتنا کۆنفرانسەکێ نشتیمانی یێ کوردستانی کو هێزێن ژ هەرچار هەرێمان ڤەگریت، بۆ ئێکخستنا دیدگایێ، و دارشتنا میساقەکێ هەڤپشک کو مافان بپارێزیت و ڕووبرووی گوهۆڕانان ببیت.
یان دێ نها هشیار بین، یان دێ جارەکا دی خۆ ژ دیرووکێ دەرئێخین.
