رۆژنامەیەکا سوێدی پرسیار دکە: ما بەرئاقلە ئوکراینا سەربکەڤە؟
جارا یه‌که‌م ئه‌ڤ پرسا ل ژێر هات کرن ده‌ما کو رووسیا نه‌چار ما کو دەست ژ هه‌ولدانێن خوه یێن گرتنا کیڤ به‌رده.
پشتی لەشکەرێ رووسیایێ ب ئاویەکی شەپرزە و بێسەروبەر ژ خارکۆڤێ خوە پاشڤە ڤەکێشایی، جارەک دن ئەڤ پرسا ل ژێر د رۆژەڤا جیهانێ دا سەرهلدا:
ما گەلۆ ئوکراینا دکاره د ڤی شه‌ر دا بسەرکەڤە؟
گه‌له‌ک سه‌ده‌م هه‌نه کو هندەک بەحسا سه‌رکه‌فتنا ئوکراینایێ دکن، لێ د هه‌مان ده‌مێ دا یێن کو ل دژی وێ داخڤن ژی هه‌نه.
ژ بۆ یێن دبێژن ئوکراینا دێ بسەکەڤە سێ خال هەنە:
۱- مۆرالا شەرکرنێ و مۆتیڤاسیۆنا تێکۆشینێ
ل سه‌ر ڤێ یه‌کێ، له‌شکه‌رێن ئوکراینا و جڤاکا ئوکراینا ب ته‌ڤاهی ژ بۆ بەرخوەدانێ بەرهەڤن و ئه‌و دزانن ژ بۆ چو شه‌ر دکن. ئەو ژ بۆ ئازادیا خوه و ژ بۆ ژیانا گه‌لێ خوه تێدکۆشن.
راستیا کو وان یه‌که‌م جار کاری له‌شکه‌رێن رووسی ژ تاخێن کیڤێ پاشڤه بکشینن و نها ژ ده‌ڤه‌رێن مه‌زن ئێن داگیرکری ل به‌شێ باکور-رۆژهلاتێ وه‌لات ژ نوو ڤه ڤه‌گه‌رینن، مۆرالا شه‌ر پتر بلند کر.
ل ئالیێ رووسیایێ ژی ره‌وش به‌ره‌ڤاژی یه. ژ به‌ر کو دو جاران نه‌چار مان کو ژ ده‌ڤه‌رێن مه‌زن ئێن کو داگیرکربوون ڤه‌کشن، له‌شکه‌رێن رووسی فێهم کرن کو وێنه‌یێ کو رێبه‌رێن وان ژ شیانا شه‌رکرنا ئوکراینایێ ددا وان، وێنەیەک نەواقعی بوو و ب راستیێ را ناگونجه. ئانکو شیانا شەرکرنا ئوکراینایێ بەروڤاژی تەخمینێن رێبەرێن رووسیایێ بوو.
ل سه‌ر ڤێ یه‌کێ و بەرجوەدانا ئوکراینایێ زیانێن گران ئێن رووسیایێ زێده دکن. که‌س نکاره ب زه‌لالی بێژه چه‌ند له‌شکه‌رێن رووسی د ڤی شەری دا هاتنە کوشتن، لێ چاڤکانیێن ئه‌وله‌کارییێ یێن رۆژاڤایی تەخمین دکن کو د ناڤبه‌را ۲۰۰۰۰ و ٥۰۰۰۰ لەشکەرێ رووسی هاتبنە کوشتن.
له‌شکه‌رێن رووس ژی ب راستی نزانن ژ بۆ چ شه‌ر دکن. ژ بەر هندێ وان مۆرالێ شەرکرنێ نینە.
۲- چه‌کێن ژ رۆژاڤا دگەهن ئوکراینایێ
د ده‌ستپێکێ دا ئالیکاریا ژ رۆژاڤا بۆ ئوکراینایێ ب پرانی سه‌مبۆلیک بوو. لێ ده‌ما کو ئوکراینایێ شیانا به‌رخوه‌دانێ ل هه‌مبه‌ر ئێریشا رووسیایێ نیشان دا، ئیراده‌یا شاندنا چه‌کێن گران زێده بوو. د ده‌ستپێکێ دا بالافرێن درۆن (یێن بێ فرۆکەڤان) ئێن ترکی بوون کو د شه‌ران دا گەرماتیەک ددا ئوکراینایێ. نها ئه‌و د ناڤ تشتێن دن دانە، گوله‌یێن تانگبر یێن سوێدی و تۆپێن گران ئێن ئەمریکایێ دانه.
ب گشتی، رۆژاڤا سه‌رمایه‌داریه‌ک مه‌زن ژ بۆ بچه‌ککرنا ئارتێشا ئوکراینایێ خەرج کر و وێ پشتەڤانیا دەولەتێن رۆژاڤا ئەنجام هەبوو.
ئالیکاریا پتر ب رێڤە یە. وەکی، نها له‌شکه‌رێن ئوکراینی ل سه‌ر هه‌ژماره‌ک چه‌کێن خوەدی سیستەمەک نووژه‌ن یێن بریتانیایێ راهێنانێ دکن و تێنه په‌روه‌رده کرن. ئەو چه‌ک و له‌شکه‌رێن هاتینە پەروەردە کرن د ده‌مه‌ک نێزیک دا دێ ل بەرەیێن پێشین یێن شەری بهێنە بجیهکرن.
ژ ئالیەک دن ڤە، ب ئالیکاریا ئەمریکایێ دەستێ ئوکراینا ژی دگەهیتە زانیاریێن ئیستیخباراتی و ئیستیخباراتا له‌شکه‌ری. ئەڤ یەک ژی تشتەک بوو کو د هزرا رووسیایێ دا نەبوو.
۳- میناکێن دیرۆکی
ل سه‌ر کاخه‌زێ، سه‌رکه‌فتنه‌ک ژ بۆ ئوکراینایێ نەبەرئاقلە. رووسیا هێزه‌ک نوکله‌ری یه کو د جیهانێ دا دویه‌مین ئارتێشا هه‌ری باشه. لێ به‌رێ گه‌له‌ک جارا قه‌ومیە.
ما کێ هزر دکر کو ڤیه‌تناما باکور ب له‌شکه‌رێن خوه یێن پخواس دێ ب سەر لەشکەرێ ئەمریکایی دا بسەرکەڤن؟ لێ پشتی کو ئەمریکایێ زێده‌تری ٥۰،۰۰۰ کوشتی داین، ئەمریکا نەچار بوو و ڤەکشیا.
د سالا ۱۹۷۹ێ دا یه‌کیتیا سۆڤیه‌تێ ژ بۆ رزگارکرنا رژێما کۆمونیست ئێریشی ئەفگانستانێ کر. پشتی ١٠ سالان به‌رخوه‌دانا گه‌ریلایێن کو ئەمریکایێ و عه‌ره‌بیستانا سعودی ئالیکاریا وابن دکرن و فینانسه دکرن، رووس وه‌کی شکەستی پاشڤه ڤه‌کشیان.
پشتی هلوه‌شاندنا تالیبان و ۲۰ سالان پاراستنا ئەفگانستانێ ل هه‌مبه‌ر ته‌رۆرێ، هێزێن ئەمریکی د ته‌باخا بۆری دا کوریا خوە خستە ناڤ لنگێن خوە ب رەڤا خوە را نەگەهشتن و ژ ئەفگانستانێ ده‌رکه‌تن. تالیبان ژ نوو ڤه بوون ده‌ستهلاتدار.
ئەڤ ب ته‌ڤاهی نەبەرئاقل بوو، لێ دیسا ژی ئه‌و چێبوو.
لێ مه‌ترسی ژی هه‌یه کو سه‌رکه‌فتنێن ئوکراینایێ یێن ل قادا شه‌ر زێده وه‌رن شرۆڤه‌کرن. رۆژاڤا ل ئیشاره‌تان دگه‌ره کو ئوکراینا باش دمه‌شه، ئه‌و دخوازن ئوکراینا د شه‌ر دا ب سه‌ر بکه‌ڤه ئان ب کێمانی رێ ل به‌ر سه‌رکه‌فتنا پوتین بگره. گرینگه کو مه‌رڤ په‌رسپه‌کتیفێ بپارێزه.
ته‌ڤی کو ئوکراینا نها هنده‌ک عه‌رد ڤه‌گه‌راندیه، هین ژی به‌شێن مه‌زن ئێن رۆژهلات و باشوورێ ئوکراینایێ د ده‌ستێ رووسیایێ دا مانە. و چو گارانتی نینە کو چارەنڤیسا شه‌ر نکاره بزڤره.
… لێ به‌رسڤا پۆتین دکاره چارەنڤیسا شه‌ر بزڤرینه
ئه‌م نزانن رووسیا دێ چاوا به‌رسڤا سه‌رکه‌فتنێن داوی یێن ئوکراینایێ بدە، ژ خه‌ینی بۆمبه‌بارانکرنا ئارمانجێن سڤیل کو به‌رێ ژی ئەو بۆمبەباران قەومینە کو ئەو ژی کارەک تەرۆریستیە.
هه‌تا نوها، پۆتین ته‌نێ به‌شه‌ک ژ هێزێن خوە یێن شه‌رکه‌ر د ڤی شەری دا بکار ئانیه. ئەگه‌ر ئه‌و فه‌رمانا سه‌فه‌ربه‌ریه‌ک گشتی بده، هه‌ڤسه‌نگیا هێزان دکاره ب ره‌نگه‌ک به‌ربچاڤ بهێتە گوهارتن. رووسیا دکاره ب میلیۆنه‌ک سەربازێن دن بشینه چەپەرێن شەری. ئوکراینا ژخوه سه‌فه‌ربه‌ر بوویه و نکاره زێده‌تر هێزێن خوه یێن شه‌رکەر زێده بکه.
گه‌له‌ک نیشان هه‌نه کو ئارتێشا رووسیایێ هه‌تا نها گه‌له‌ک چه‌کێن که‌ڤن و نەمۆدەرن ب کار ئانینه. دبه کو رووسیا هندەک سورپریز یێن ڤەشارتی هەبن ژ به‌ر کو هەتا نوها فه‌رمی نەراگەهاندیە کو وەلات د رەوشا شه‌ر دایه.
مه‌ترسی ژی هه‌یه کو پۆتین گەلەک بێهێڤی ببه کو چه‌کێن کیمیاوی ئان چه‌کێن نوکله‌ری یێن تاکتیکی بکار بینه، ئان ژی ئه‌و دێ بهێله کو کاره‌ساته‌کا نوکله‌ری ل سەنتەرێ زاپۆریزیزیزیا یا ئوکراینایێ چێببه.
سه‌رکه‌فتنا ئوکراینایێ ژ بۆ جیهانا ده‌رڤه ژی مەترسیان چێدکه. پۆتین دزانه کو هه‌که رووسیا شه‌ر وندا بکه، ئه‌ڤ ژی هه‌ما بێژه تێ واته‌یا داویا وی وه‌کی کەسەک خوەدی دەستهەلات.
ئه‌ڤ راستی وی پتر خه‌ته‌رناک دکه کو ئەو د جهەک بەرتەنگ دا بمینە. هه‌گه‌ر ئه‌و ژ سه‌ر ده‌ستهلاتێ بێ دوور خستن، ئه‌م نزانن دێ کی و چو بکه‌ڤه شوونا وی.
سه‌رکه‌فتنا ئوکراینایێ، ب ته‌ڤاهی بەرئاقلە، لێ رووسیا دێ هەر بمینه، لێ ئه‌م نزانن ب چو فۆرم و ره‌نگی.
ژێدەر:رۆژنامەیا سوێدی ئەفتۆنبلادەت
ئامادەکرن: نسرەت حاجی
